Indianenchef Raoni spreekt in Brussel klimaatmars toe: portret van een charismatische strijder

Raoni Metuktire werd ergens rond 1930 geboren in het dorp Krajmopyjakare - nu Kapôt - in de Braziliaanse staat Mato Grosso, in het hart van het Amazoneregenwoud. Hij was opperhoofd van het Kayapo-volk, een nomadenstam die er leeft in een beschermd indianenreservaat. Als kind verhuisde Raoni constant van de ene plek naar de andere.

Iedereen herkent Raoni meteen aan zijn traditionele klederdracht, met imposante hoofdtooi, en natuurlijk ook aan zijn opvallende labret, de geverfde houten schijf die Raoni als strijder vanaf zijn vijftiende onder zijn onderlip begon te dragen. Volgens het ritueel van de stam wordt enkele dagen na de geboorte wordt bij jongetjes de lip al doorboord als voorbereiding op het aanbrengen van de lipschotel. Het is een symbool dat aanduidt dat de drager ervan klaar is om te sterven voor zijn land.

Internationaal staat het voormalige stamhoofd bekend voor zijn niet-aflatende strijd voor het behoud van het Amazoneregenwoud, een gevecht dat hij al decennialang voert en dat hem al bij heel wat prominenten der aarde bracht. Het deed hem allemaal niet zweven: hij woont nog altijd in een hut en heeft geen bezittingen.

In 1954 kwamen Raoni en zijn volk voor het eerst in aanraking met mensen uit het Westen. Het was Orlando Villas-Bôas - de oudste van de bekende Braziliaanse indigenistenbroers - die de jonge Raoni toen Portugees leerde en hem kennis bijbracht over de buitenwereld. Eind jaren 50 had Raoni voor het eerst een ontmoeting met een Braziliaanse president. In 1964 ontmoette hij ook de voormalige Belgische koning Leopold III, toen op expeditie in de regio.

In 1978 werd de documentaire ‘Raoni’ van de Belgische regisseur Jean-Pierre Dutilleux genomineerd voor een Oscar. Hollywoodlegende Marlon Brando, dan op het toppunt van zijn roem, is te zien in de openingsscène van de Engelstalige versie. Raoni zelf werd meteen gebombardeerd tot de beroemdste inheemse indiaan van het continent. Hij besefte wat de camera voor hem en zijn strijd voor het behoud van zijn geliefde Amazoneregenwoud kon betekenen.

Raoni verliet Brazilië voor het eerst in 1989. Samen met Sting riep hij de hulp in van de rest van de wereld. Hun boodschap: ontbossing van het Amazonewoud zou niet enkel de indianenstammen treffen, maar de toekomst van de hele wereld op het spel zetten. Vier jaar later werd het resultaat van al de fondswervingen zichtbaar: in de staten Mato Grosso en Para werd in 1993 het grootste tropische regenwoudreservaat ter wereld, met een oppervlakte van zo’n 180.000 km², opgericht.

De grootste verdienste van de campagne van Raoni en Sting was dat de wereld werd wakker geschud. Er kwam steun van de Franse president François Mitterand en daarna van diens opvolger Jacques Chirac, van de Spaanse koning Juan Carlos, van de Britse prins Charles en van paus Johannes Paulus II.

In 2000 reisde Raoni na elf jaar opnieuw naar Frankrijk. Hij verkreeg de steun van Chirac voor het oprichten van een nieuw reservaat in het hart van het Amazoneregenwoud op Braziliaans grondgebied. Door de terreuraanslagen van 9/11 werd het hele project echter on hold gezet.

Na nieuwe ontmoetingen met Chirac in 2001 en 2003 verliet Raoni in 2009 nog eens zijn reservaat om internationale hulp te vragen. De gebieden die hij wou beschermen, werden bedreigd door een project voor een gigantisch dammencomplex in Belo Monte. Jacques Chirac, toen ex-president, zei hem opnieuw zijn steun toe, maar de nieuwe Franse president, Nicolas Sarkozy, ging niet in op Raoni’s uitnodiging voor een ontmoeting. Op 1 juni 2011 werd de bouwvergunning voor de stuwdam toch toegekend. Ze is momenteel in aanbouw, al is het internationale protest ertegen nog altijd niet gaan liggen.

Raoni Metuktire probeert nu met een nieuwe campagne in Europa een miljoen euro in te zamelen voor de bescherming van het Xingu-reservaat, de thuisbasis van verschillende inheemse gemeenschappen, bedreigd door bosbouw en de agrovoedingsindustrie. Hij zal met drie andere indianenchefs uit de Xingu-regio naar Europa reizen. Na een bijeenkomst met de Franse president Emmanuel Macron komt het gezelschap naar ons land. Vrijdag zal Raoni bij de start van de klimaatmars de menigte aan Brussel-Centraal toespreken.