Na de recente ratificering door Gambia kan de African Continental Free Trade Area (Afcfta) eind mei officieel worden geactiveerd. Gambia was immers het tweeëntwintigste land dat het Afrikaanse vrijhandelsakkoord heeft ondertekend. Daarmee werd de minimumdrempel gehaald om de Afcfta definitief te kunnen opstarten. De Afcfta is het grootste vrijhandelsakkoord dat wereldwijd tot stand is gekomen sinds de introductie van de World Trade Organization in het midden van de jaren negentig van de voorbije eeuw.

Wanneer het akkoord door alle vijfenvijftig Afrikaanse landen zou zijn ondertekend, zou een vrijhandelszone zijn gecreëerd met 1,3 miljard mensen en een bruto binnenlands product van meer dan 2,5 biljoen dollar.

Droom

De Afcfta is een cruciale en historische stap in de richting van een volledige economische integratie van het Afrikaanse continent. Daarmee gaat een oude droom van de oprichters van de Organization of African Unity uit de jaren zestig van de voorbije eeuw in vervulling.

“We hebben hier met een bijzonder belangrijke overeenkomst te maken,” erkent ook Margaret McMillan, professor economie aan de Tufts University in Massachusetts. “Tot nu toe kende Afrika vooral kleine markten. De Afcfta heeft echter de potentie om een handelsgebied te creëren, waarbij Afrikaanse bedrijven kunnen profiteren van schaalgrootte en de intra-Afrikaanse trafieken kunnen stimuleren.”

“De creatie van de vrijhandelszone is echter slechts de eerste stap,” waarschuwt McMillan. “Het project zal alleen kunnen lukken wanneer de deelnemende landen in staat zijn om de vrijhandelsprincipes uit het akkoord door te drukken.”

“Er zijn bovendien nog een aantal belangrijke obstakels die de vooruitgang zouden kunnen hinderen. Een aantal grote economieën, zoals Egypte en Zuid-Afrika, hebben zich al bij het akkoord aangesloten. Dat is echter nog niet het geval met Nigeria, dat ongeveer een zesde van de totale Afrikaanse economische productie voor zijn rekening neemt. Bovendien moet men er rekening mee houden dat Afrika niet over een degelijke grensoverschrijdende infrastructuur beschikt.”

Armoede

“Om de infrastructuurkloof te kunnen dichten, is jaarlijks 100 miljard dollar nodig,” zegt McMillan. “Momenteel is slechts minder dan de helft van dat bedrag beschikbaar. Het akkoord heeft bovendien geen oplossing gevonden voor de hoge fysieke kosten van het transport tussen de verschillende Afrikaanse landen.”

“Toch zullen de voordelen van het akkoord uiteindelijk veel belangrijker zijn dan de lasten. Onder meer mag het continent rekenen op een belangrijke jobcreatie, een doorgedreven modernisering en diversifiëring van de economieën van de Afrikaanse landen.

Geraamd wordt dat de Afcfta de intra-Afrikaanse over drie jaar met 52 procent zal hebben verhoogd. Het akkoord zou 90 procent van alle invoerheffingen tussen de verschillende Afrikaanse landen wegnemen.

“Het handelsakkoord betekent ook een belangrijke ideologische verschuiving,” zegt Alexander Hammond, onderzoeker bij de Foundation for Economic Education. “Het akkoord betekent immers een afscheid van de socialistische tendensen die het continent sinds de Afrikaanse onafhankelijkheidsbeweging heeft gekend. Het akkoord heeft de reële potentie om vele Afrikanen uit hun zware armoede te halen.”

Vooral kleine en middelgrote ondernemingen vormen de pijlers van de Afrikaanse economie. Zij vertegenwoordigen 80 procent van de totale Afrikaanse tewerkstelling. Ook nemen deze bedrijven 50 procent van het Afrikaanse bruto binnenlandse product voor hun rekening.

Een probleem blijft volgens waarnemers echter de grote economische ongelijkheid tussen de verschillende landen. “Meer dan 50 procent van het gemeenschappelijke Afrikaanse bruto binnenlandse product is samengebracht door Egypte, Nigeria en Zuid-Afrika,” zeggen zij. “De zes Afrikaanse eilandstaten hebben in de Afrikaanse economie daarentegen gezamenlijk slechts minder dan 1 procent.”