Eén brandje in een seinkast, een hele dag ellende op het spoor

Het beeld van chaos: de aankondigingen op de NMBS-schermen waarop te lezen staat welke treinen afgeschaft worden of met grote vertragingen rijden. Dinsdagmorgen was zo’n dagje, en ook woensdagochtend zullen er nog naweeën merkbaar zijn. Treinreizigers moeten ook woensdag rekening houden met verstoord treinverkeer, bevestigt de spoorwegmaatschappij NMBS.

Aanleiding voor die chaos op het spoor was een brand aan een seinkast in Brussel-Noord, iets voor 06.30 uur dinsdagochtend. Die ontstond vermoedelijk nadat een dakloze in de buurt van de seinkast een vuurtje had gemaakt. Het parket is een onderzoek begonnen. 

De bewuste seinkast staat aan het uiteinde van het perron, 300 meter richting Schaarbeek, in het verlengde van Spoor 12. De brand zorgde niet alleen voor ernstige schade aan de seingeving, maar beschadigde ook de bovenleiding. De kabels vatten vuur, wat een kortsluiting veroorzaakte. Het gevolg: het treinverkeer tussen Brussel-Noord en Brussel-Zuid werd daardoor in beide richtingen onderbroken. En dat in volle ochtendspits. Ook al repten de technici zich naar de onheilsplek, ze konden niet verhinderen dat de onderbreking zo’n anderhalf uur duurde. De gevolgen waren voelbaar over het hele land. De pendelblues kon beginnen.

“Tot kwart voor acht konden we de Noord-Zuidverbinding helemaal niet bedienen, omdat de stroomtoevoer onderbroken was”, schetst Infrabel-woordvoerder Frédéric Petit. “Daarna zijn er mondjesmaat weer sporen in gebruik genomen.”  Rond tien uur waren twaalf sporen van Brussel-Noord weer ter beschikking, plus vier sporen in de Noord-Zuidverbinding. In bepaalde stations, zoals in dat van Gent-Sint-Pieters, werden treinen richting Brussel opgehouden. Dit tot er meer doorgang mogelijk werd.

Drukste station

Op een doordeweekse dag passeren er zo’n 62.344 reizigers in Brussel-Noord. Het is daarmee het drukste station in ons land. Via Noord komen de treinen in Brussel-Centraal, goed voor 60.899 reizigers die dagelijks uit de treinen stromen. Het eindstuk van de as in het knooppunt is Brussel-Zuid, goed voor nog eens 58.000 mensen. De Noord-Zuidas is dan ook hét knooppunt van het land. Een derde van alle reizigerstreinen, 1.200 stuks, die elke dag door het land denderen, passeren via die as. Dat verklaart meteen ook zijn zwakte. Als er één schakel in die as breekt, ligt meteen een derde van alle treinen in de knoop. In de piekuren zijn dat zo’n 90 treinen per uur.

Treinen die van het westen komen, dus uit Oost- en West-Vlaanderen passeren daar om naar het oosten van het land te gaan en omgekeerd. “Dat dit een enorme doorgangsverbinding is voor ons spoorwegnet, is natuurlijk al jaar en dag gekend”, zucht Bart Crols de woordvoerder van de NMBS. “De Noord-Zuidverbinding is een bottleneck. Bij het minste wat er gebeurt, ligt alles plat. Hoe langer de storing duurt, hoe meer treinen er moeten wachten op elkaar.”

In 2008 lanceerde infrastructuurbeheerder Infrabel het idee om de capaciteit van de tunnel uit te breiden door de aanleg van extra sporen of de bouw van een nieuwe tunnel. Die nieuwe treintunnel zou onder of naast de bestaande Noord-Zuidtunnel worden geboord. Maar zowel budgettair als politiek bleek dat een moeilijk verhaal. De aanleg van de oorspronkelijke Noord-Zuidverbinding zorgde voor een kaalslag in de binnenstad. Projecten als het Gewestelijk ExpresNet moesten wat soelaas bieden, maar de opstart werd telkens vooruitgeschoven. 

In december 1995 legde een brand in het seinhuis van Brussel-Noord de capaciteit van de Noord-Zuidverbinding voor weken in de knoop. De NMBS moest noodgedwongen het aantal treinen fors verminderen. Er was sprake van minstens 150 miljoen euro aan rechtstreekse schade. Dat was zonder het verlies aan reizigers - door de capaciteitsvermindering - en de schade aan de nationale economie gerekend. Dat kon moeilijk becijferd worden. Ook nu is er nog geen indicatie van de economische en financiële schade.