Hoogspanning in West-Vlaanderen: wanneer groene stroom botst met volksgezondheid

“De bijen zullen wegblijven. Die kunnen niet tegen de straling. Dus zeg me eens, wie moet dan mijn courgettes bevruchten?” Landbouwer Francky Snaet uit Lichtervelde maakt zich grote zorgen. Niet alleen over zijn courgettes, ook – en vooral – over de gezondheid van zijn kinderen.

Netbeheerder Elia wil namelijk een nieuwe hoogspanningslijn aanleggen om stroom van toekomstige windparken op zee te transporteren naar het binnenland. Het zogenaamde Ventilus-project zal een half miljard euro kosten en moet tegen 2026 klaar zijn.

De boerderij van Francky Snaet ligt in de zogenaamde ‘zoekzone’, de zone waar de nieuwe ‘energiesnelweg’ mogelijk zal passeren. Elia onderzoekt namelijk nog wat het beste traject is. Maar ook al is er nog niets concreet, toch is de ongerustheid groot. Hoogspanningslijnen kunnen namelijk elektromagnetische velden veroorzaken. Over de gevolgen daarvan voor de gezondheid is nog veel onzeker. Op dit ogenblik is er geen wetenschappelijk bewijs dat wonen onder of dichtbij zo’n hoogspanningslijn schadelijk is voor volwassenen, staat te lezen op de website van de Belgian Bioelectromagnetics Group (BBEMG), een samenwerking van onderzoekers van drie universiteiten (Luik, Gent, Brussel) die, gefinancierd door Elia zelf, de materie van nabij opvolgen.

Wel is er volgens de BBEMG bij bevolkingsonderzoeken een statistisch verband gevonden tussen wonen in de buurt van zo’n lijn en het vaker voorkomen van kinderleukemie. Al wil dat niet zeggen dat de magnetische velden ook de oorzaak zijn. Bijkomend onderzoek heeft die link tot nog toe niet kunnen aantonen. Wat dan weer niet wegneemt dat die er niet kan zijn.

Koppijn

En daar moeten Francky Snaet en de andere omwonenden het dus mee doen. Weinig geruststellend, vindt hij, en dus is Snaet een actiecomité gestart tegen de komst van de Ventiluslijn. Snaet: “Naar het schijnt kan je ook hoofdpijn krijgen van zo’n hoogspanningslijn. Vooral bij regenweer, want dan zou er meer straling zijn. En ook alzheimer zou meer voorkomen. Dat zijn toch allemaal dingen waar niet mee te lachen valt.”

Niet dat Elia dat doet. De netbeheerder zegt de ongerustheid van de betrokkenen te begrijpen en probeert met infomarkten de komende weken zoveel mogelijk informatie te geven aan de bevolking.  Elia wil naar eigen zeggen met de opmerkingen van burgers rekening houden bij het vastleggen van het traject. 

Maar geruststellen doet het blijkbaar niet. “Ik heb niet het gevoel dat men luistert”, zegt Snaet. “De burgemeesters van de betrokken gemeenten hebben samengezeten, maar laten niets los. Het lijkt toch alsof alles al beslist is en wij gewoon nog overtuigd moeten worden.” Met zijn actiecomité is hij niet van plan om het hierbij te laten. Ze bereiden zich voor op een lange juridische strijd.

Zo vergaat het wel vaker met hoogspanningslijnen. Ook in het buitenland kennen ze actiecomités en verontruste omwonenden die procedures aanspannen waardoor de aanleg grote vertraging oploopt of  afgevoerd moet worden. Nochtans is het vervoer van de door wind opgewekte elektriciteit een noodzaak om de energietransitie van fossiele brandstof naar duurzame energie uit te voeren. Tegen 2030 moet 18 procent van onze energieconsumptie afkomstig zijn van hernieuwbare bronnen en in 2050 wil Vlaanderen een klimaatneutrale samenleving zijn. “Daarvoor is een verdubbeling nodig van de elektriciteit die geproduceerd wordt in onze offshore-windmolenparken”, zei Vlaams minister van Omgeving Koen Van den Heuvel (CD&V) bij de voorstelling van het Ventilusproject .

Moeilijk dilemma

Het is een moeilijk dilemma, stelt energiespecialist Luc Barbé. “Je hebt in dit verhaal enerzijds de zorg voor milieu en klimaat en anderzijds het recht op gezond wonen. Het botst bij energietransitie ook nog op andere vlakken. Zo woedt ook de discussie of we monumenten die nu enkel glas hebben van dubbel glas moeten voorzien. Uit energie- en dus milieu-oogpunt is het antwoord ja. Maar zoiets kan een monument wel aantasten in zijn erfgoedwaarde. Ook daar zijn we nog niet uit.”

Dat de burgemeesters van de betrokken gemeenten liever niet reageren, om de rust te doen terugkeren in het dossier, is begrijpelijk, meent Barbé. “Politici zitten in dit verhaal tussen hamer en aambeeld. Ze moeten luisteren naar de grieven van hun kiezers maar ook het algemeen belang voor ogen houden. Dat is in zo’n dossier moeilijk. Het valt ook heel moeilijk uit te leggen aan de bevolking. Maar het is een illusie dat groen beleid easy is.”

Het gaat volgens Barbé  ook niet op om de verontruste bewoners af te doen als not in my backyard (NIMBY)-aanhangers. “Dat zou heel respectloos zijn, want die mensen vrezen oprecht voor hun gezondheid en, in het geval van de landbouwers, hun inkomen.” Het enige wat er volgens hem kan worden gedaan is het probleem in de ogen kijken, in debat gaat met alle betrokkenen en oplossingen zoeken. Ook al is dat in verkiezingstijden een moeilijke kwestie.