Direct naar artikelinhoud
5 vragenBrexit

Wat staat de Britten te wachten nu May richting de uitgang is geduwd?

De Britse premier Theresa May naast Boris Johnson, toen nog minister van Buitenlandse Zaken.Beeld Thomson Reuters

Premier Theresa May moet in juni vertrekken, zo heeft de Conservatieve Partij haar donderdag dringend verzocht. Tot nu hield ze zich aan haar brexitakkoord vast als een drenkeling aan een stuk hout. Maar de strijd om haar opvolging is al in volle gang.

1. Waarom moet premier Theresa May nu weg?

Vergeet het brexitakkoord. Wat op het spel staat, is het voortbestaan van de Conservatieve Partij, de meest succesvolle partij uit de politieke geschiedenis van het Verenigd Koninkrijk. Terwijl de premier zich blind staart op haar gedoemde deal, haar ereschuld, desintegreert de partij. De gemeenteraadsverkiezingen verliepen deze maand dramatisch en de Europese verkiezingen zullen nog erger zijn. Leden zeggen hun lidmaatschap op, vrijwilligers gaan niet meer langs de deuren en donateurs geven hun geld aan Nigel Farage van de Brexitpartij. 

Om erger te voorkomen, bezochten prominente fractieleden, de ‘mannen in grijze pakken’, donderdag de premier. Ze smeekte om extra tijd, maar tranen welden op in haar ogen toen de aanzeggers vertelden dat haar tijd erop zit. Vóór eind juni wordt ze geacht een bezoek aan het paleis te brengen om de koningin te informeren over haar aftreden.

2. Hoe wordt haar opvolger gekozen?

Het betekent dat de Conservatieven, net als in 2016, een hete zomer tegemoetgaan. Normaal gesproken duurt een leiderschapsverkiezing drie maanden, maar het besef heerst dat deze tijd er niet is. In Brussel beginnen ze weer op hun horloges te wijzen. Daarom komt er mogelijk een spoedverkiezing. Liefst zeventien Conservatieve politici hebben al interesse getoond in de baan. De meesten hebben geen schijn van kans en beschouwen hun kandidatuur vooral als een eerste stap naar een aantrekkelijke ministerspost. Door middel van stemmingen selecteren fractieleden twee kandidaten, waarover alle partijleden mogen stemmen. Binnen de partij is een campagne aan de gang om de invloed van de fractie te verkleinen ten faveure van de gewone leden, een democratisering die bij de Labourpartij leidde tot de verkiezing van Jeremy Corbyn.

3. Wie heeft de beste kansen?

De democratisering zal vooral Boris Johnson ten goede komen, de blonde brexiteer die donderdag tijdens een toespraak bij verzekeringsmakelaars verklaarde premier te willen worden, het slechtst bewaarde geheim van Westminster. Als Johnson door de selectieprocedure komt, zal hij als lieveling van de achterban zeker worden gekozen. Zijn voornaamste rivalen zijn voormalig brexitminister Dominic Raab, minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt en minister van Binnenlandse Zaken Sajid Javid. Op de loer ligt ook Michael Gove, de man die Johnsons eerdere gooi naar het leiderschap saboteerde. Wat de kandidaten gemeen hebben, is dat ze een hardere brexitkoers beloven te varen dan de toegeeflijke May afgelopen jaren heeft gedaan.

4. Wat betekent dit voor het brexitproces?

Een premierschap van Johnson zal door Europa worden ervaren als een provocatie. Anders dan May heeft Johnson geen moeite met een No Deal-brexit. Hij ziet het niet als een doel op zich, maar als een manier om de EU onder druk te zetten om tot een betere deal te komen. Dat de Europese leiders dit voorjaar terugdeinsden voor een akkoordloze brexit is volgens Johnson een hoopvol teken. De andere kandidaten zullen, op een wat minder buitensporige wijze, een soortgelijke tactiek hanteren. Meer nog dan voorheen zal dit de brexitstrijd in het najaar op scherp zetten. Farage zal zijn populariteit willen gebruiken om medezeggenschap te eisen bij de onderhandelingen over een alomvattend handelsakkoord, als het ooit zover komt.

5. Heeft Labour in dit alles nog iets in te brengen?

De gesprekken tussen May en Corbyn zijn vrijdag na zes vruchteloze weken tot een einde gekomen. Dat was voor niemand een verrassing. De druk vanuit eigen kring om niets toe te geven was simpelweg te groot. Corbyn had geen enkel belang bij het redden van May. Hij mikt nog steeds op Lagerhuisverkiezingen, ook al wijzen de opiniepeilingen niet op een overtuigende Labourzege. Een nieuwe Conservatieve leider zal pas verkiezingen willen uitschrijven als hij (of zij) successen heeft weten te behalen in Brussel. Als Johnson de leider wordt, zal de Britse politiek worden beheerst door drie populistische politici – Johnson, Farage en Corbyn zijn ook de enige politici op het eiland die zalen weten te vullen. Maar of zij (met of zonder akkoord) de EU ook kunnen verlaten, is de vraag.

Lees verder

Het is officieel: May moet weg, Boris meldt zich. Boris Johnson heeft officieel verklaard een gooi te zullen doen naar het premierschap. De aankondiging van de blonde brexiteer, donderdag, viel samen met het nieuws dat Theresa May de wacht is aangezegd door haar partij