Direct naar artikelinhoud
Is het alweer Vlaams Belang dat de vruchten van de gramschap mag oogsten?
Lopende zaken

Is het alweer Vlaams Belang dat de vruchten van de gramschap mag oogsten?

Het gaat over veel in deze kiescampagne, maar over niets in het bijzonder. Dat voorspelt weinig goeds voor volgende week zondag, schrijft Bart Eeckhout. 

‘Show me the money.’ Als je de vorige nationale kiescampagne, in 2014, in één memorabele zin zou moeten samenvatten, dan is het die wel. De uitspraak komt van Bart De Wever (N-VA) in een toen door De Tijd georganiseerd duel met toenmalig PS-voorzitter Paul Magnette.

De woorden geven perfect weer wat toen de inzet van de campagne was: kan de uit nood geboren regering-Di Rupo voortdoen, of niet? Voor opposant De Wever was het antwoord uiteraard helder: weg met deze regering die enkel de belastingdruk opvoert en begrotingsgaten slaat.

De heldere inzet – voor of tegen het beleid van Di Rupo en co. – zorgde voor een erg ‘politieke’ campagne. Het ging niet alleen ergens over, het was ook voor iedereen duidelijk waarover het ging. Er werd bijwijlen een harde, gepolariseerde strijd geleverd met scherpe focus: hoe kunnen we het land sociaal-economisch en budgettair doen vooruitgaan?

Vanuit democratisch oogpunt leverde die felle campagne winst op. N-VA won overtuigend, maar aan de regeringszijde hielden ook Open Vld en CD&V aardig stand (alleen sp.a kon niet profiteren). Het grote verlies zat bij Vlaams Belang, dat helemaal leeggevreten werd door N-VA en zelfs rakelings langs de kiesdrempel scheerde.

Vandaag is het anders. In principe is de inzet identiek. Ook nu gaat het om de eenvoudige vraag of de uittredende, ditmaal (centrum)rechtse, regering kan voortdoen of niet, al dan niet vooruitgeholpen door de christendemocratische cdH in Franstalig België. Een voortzetting van het weliswaar in onmin geëindigde ‘Zweedse’ experiment, lijkt de enige eenvoudige formule te zijn. Dat is op zich best gek, want in 2014 was precies die formule nog totaal ondenkbaar.

Vervelend rapport

Er is evenwel een probleem, zo is in deze campagne aan het licht gekomen. Net als op de vorige valt ook op de huidige regering behoorlijk wat kritiek te geven. Dan hoef je zelfs niet te kijken naar polariserende, ‘culturele’ strijdthema’s als migratie of klimaatbeleid. Juist op de zelf gekozen hoofdvakken – begroting, economisch beleid – bleef de regering-Michel flink onder de maat.

Op vraag van de collega’s van Knack toonde econoom Gert Peersman glashelder aan dat de economische prestaties van deze regering niet fameus zijn. Anders dan in andere periodes na een crisis, weet België ditmaal maar uiterst moeizaam aan te pikken met groeiherstel. Een vervelend rapport voor de coalitiepartijen, want eerder was al duidelijk dat ook het begrotingsbeleid zwak was.

Tom Van Grieken (midden) en andere Vlaams Belangers zingen de Vlaamse Leeuw op hun verkiezingscongres van 30 maart.Beeld Bas Bogaerts

Er zijn, kortom, redenen om aan te nemen dat nogal wat kiezers die hoopten dat het dit keer anders zou lopen fel ontgoocheld zijn. In Vlaanderen moeten N-VA, CD&V en Open Vld er mee rekening houden dat ze een beetje tot veel kunnen verliezen. Maar in Franstalig België dreigt een ware afstraffing voor de MR van premier Michel. En geprefereerd partner cdH hapt evenzeer naar adem. De kans is reëel dat een heruitgave van de Zweedse coalitie wiskundig onmogelijk wordt na 26 mei.

Alleen dient er zich ditmaal niet meteen een helder alternatief aan. Aangevuurd vanuit Franstalig België tonen de rode en groene politieke families wat ambitie, maar in Vlaanderen schieten Groen of sp.a een maat of twee tekort om de spil te kunnen zijn van een nieuwe coalitie.

Het is dat gebrek aan een echte uitdager dat weegt op de campagne. Ten bewijze: ook nu ging Bart De Wever volgaarne in duel met een Franstalige concurrent, ditmaal Jean-Marc Nollet namens Ecolo. Maar zelfs de aanwezigen in de zaal herinneren zich wellicht niet één gedenkwaardige uitspraak. De strijd bleef virtueel en ijl.

Zo hotst en botst de campagne van thema naar thema, van klimaat naar onderwijs, van justitie naar migratie of van belastingen naar pensioenen. Over al die belangrijke thema’s is boeiend gediscussieerd, maar nooit kreeg de kiezer zicht op iets als een voldragen ander programma.

Het doet de vraag rijzen waar vele ontgoochelde stemmen zullen terechtkomen volgende week zondag. Nogal wat politici vrezen stilletjes in hun binnenste het antwoord op die vraag wel te kennen: bij radicaal-rechts.

Dark Horse

“Ik vrees voor een zwarte zondag”, bekende Open Vld-kopstuk Bart Tommelein vrijdag in deze krant. Vraag tien politici wie de verrassing van de verkiezing wordt, en negen zullen onder gesloten envelop hetzelfde antwoord invullen: Vlaams Belang.

Als de dark horse in de race glijdt VB door de kiescampagne. Beetje stiekem, maar zeer efficiënt in het aanwakkeren van alle mogelijke maatschappelijke heidebrandjes via sociale media, waar de partij erg sterk staat.

Het bleek ook deze week weer toen Bart De Wever door John Crombez (sp.a) gedwongen werd toe te geven dat zijn partij al denkt aan een verdere verhoging van de wettelijke pensioenleeftijd (na 2030). Een debat dat bij veel mensen gevoelig ligt, zeker als het zo onhandig en brutaal wordt aangeraakt.

Terecht mag John Crombez dit punt opeisen. Maar zullen kiezers die zich desgevallend bezorgd afwenden van N-VA naar sp.a gaan? Of is het alweer het VB dat de vruchten van de gramschap mag oogsten? De digitale VB-campagne waarin de bezorgde N-VA-kiezer werd geviseerd, werd alleszins razendsnel rondgestuurd.

Verkiezingsresultaten voorspellen is even heikel als gokken op voetbaluitslagen. Maar toch: krijgt deze vreemde, unheimliche campagne straks ook een donker, unheimlich resultaat? Hou er toch maar rekening mee.

‘A dark horse, which had never been thought of ... rushed past the grand stand in sweeping triumph.’ (Benjamin Disraeli, The Young Duke, 1831)