Advocaat familie Julie Van Espen: ‘De eerste keer voor mij dat de hele samenleving plots revolteert’

'Steve Bakelmans had niet van de radar mogen verdwijnen: dat die man gevaarlijk was, staat als een paal boven water’

Hoe gaat het met de familie van Julie?

John Maes: “De families van Julie en haar vriend Thomas zoeken troost bij elkaar. Ze hangen ongelofelijk aan elkaar, en ik ben onder de indruk van de waardigheid waarmee ze op alles reageren. Maar de verwerking van hun verlies zal pas echt kunnen beginnen na de begrafenis.

“Ze vragen zich natuurlijk af waarom de dader, een veroordeelde zedendelinquent, op vrije voeten was. Maar op dit ogenblik overheersen het verdriet en de boosheid. Ze willen geen steen werpen naar justitie, en ze hebben geen boodschap aan excuses of uitleg van minister Koen Geens. Het brengt Julie niet terug. Het allerbelangrijkste is dat ze weten wat er precies is gebeurd: volgende maand kunnen we het dossier inkijken.

Wordt de familie op de hoogte gehouden van het onderzoek?

Maes: “Ook voor hen geldt het geheim van het onderzoek, daarom moeten ze het voorlopig stellen met de informatie die ze via de pers vernemen, en dat is moeilijk. Ze lezen dat de dader bekentenissen heeft afgelegd, maar ze willen weten wát hij heeft gezegd. Wat is er in de laatste ogenblikken van het leven van Julie gebeurd? Heeft ze nog iets gezegd? Die details, hoe confronterend en gruwelijk ze ook zijn, willen de achterblijvers in moordzaken altijd kennen.

Dit dossier zal u als advocaat ongetwijfeld bijblijven.

Maes (beslist): “Altijd. Ik ben meer dan 25 jaar bezig in het strafrecht en ik ben geconfronteerd met zeer gruwelijke misdrijven, veel verdriet en pijnlijke drama’s. Maar het is voor mij de eerste keer dat de hele samenleving plots revolteert. De maatschappelijke impact heeft het misdrijf overstegen. Voor de familie ligt dat heel moeilijk: zij willen het debat over een falende justitie buitenhouden. Maar de massale steun en de vele berichten van medeleven doen hen wel deugd.

Waarom is de impact zo groot?

Maes: “Er is de nabijheid: een doodgewoon meisje uit Antwerpen met een veelbelovende toekomst, de girl next door, verdwijnt bij klaarlichte dag op haar fiets. Veel mensen herkennen zich in dat Vlaamse gezin. Het leeft ook enorm bij meisjes van 20. Sommigen durven niet meer alleen te fietsen in Antwerpen. En natuurlijk is er het onbegrip over het feit dat de dader in de gevangenis had moeten zitten. Die kritiek op justitie is inherent aan deze tijden – en ze is niet altijd terecht, trouwens. Maar ik begrijp de massieve verontwaardiging.

“De impact doet me nog het meest denken aan de zaak-Dutroux. Ook nu hebben we te maken met een zedendelinquent die al meermaals is veroordeeld en die toch uit het vizier van justitie is gebleven. Net als Marc Dutroux destijds: hij maakte zijn slachtoffers nadat hij voorwaardelijk was vrijgekomen en niemand van het gerecht hem had opgevolgd. De volkswoede die toen losbarstte, was enorm: mensen stonden te schelden en eieren te gooien aan het gerechtsgebouw. Vandaag reageert de bevolking iets ingetogener, hoewel er ook nu een petitie rondgaat voor de herinvoering van de doodstraf, net als toen.

Camera’s in struiken

Een verschil is wel dat de dader bijna meteen werd gevonden. De politie heeft goed werk geleverd.

Maes: “Ja, maar in de eerste plaats hebben haar vriend Thomas en de familie goed gewerkt. Zij hebben onmiddellijk een grootscheepse zoekactie opgezet: meer dan honderd mensen hebben flyers uitgedeeld in het zoekgebied. Het is de familie die de eerste aanwijzingen heeft gevonden, daarna heeft de politie uitstekend speurwerk verricht. Toen ik van de verdwijning hoorde, was mijn eerste reflex dat die binnen de 48 uur moest opgelost zijn, anders werd het problematisch. Dat het is gelukt, was erg belangrijk voor de familie, net zoals de vondst en de vrijgave van het lichaam.

“De begrafenis wordt een moeilijke evenwichtsoefening: in de eerste plaats wil de familie in alle intimiteit afscheid nemen van haar dierbare, samen met de naasten die Julie goed hebben gekend. Maar ze zijn zich ervan bewust dat ze het afscheid met de buitenwereld zullen moeten delen. Op welke manier zullen we nog zien. Het moet sereen blijven en ze mogen niet verontrust worden door de media. Maar het is beter dat ze iets organiseren dan dat mensen zich met camera’s in de struiken verstoppen.

Waarom Steve Bakelmans vrij rondliep, is nu niet aan de orde voor de familie, maar die vragen zullen ze later wel stellen.

Maes: “De zaak zal sowieso voor assisen komen en dan wordt zijn hele gerechtelijke verleden uitgespit. Dat zal ons de kans geven om te onderzoeken waar het fout is gelopen. Nu speculeren heeft geen enkele zin, en het creëert valse debatten in de media. Er is met scherp geschoten op de rechters die op zijn proces wegens een gewelddadige verkrachting niet de onmiddellijke aanhouding hebben gevraagd. Ik vind die kritiek onterecht, want de rechters hadden geen andere keuze. Ze hebben hem een zware straf van vier jaar gegeven, maar ze konden zijn aanhouding wettelijk gezien alleen vragen als er vluchtgevaar was. Of je die wet moet veranderen en ook het recidivegevaar in overweging moet nemen, is een debat dat je wel mag voeren, maar hier is dat niet aan de orde.

“De vraag is eerder waarom hij begin 2017 als een vrij man op zijn proces is verschenen. Na zijn arrestatie heeft hij enkele maanden in voorlopige hechtenis gezeten, maar hij is op een bepaald ogenblik vrijgelaten, ook al was hij een zedendelinquent die hervallen was. Zo iemand mag niet van de radar van justitie verdwijnen, en dat is wel gebeurd. Er moet toen al een foute screening zijn gebeurd. Dat die man gevaarlijk was, staat als een paal boven water.

“Nog eens, de familie van Julie onthoudt zich van elke commentaar en het is ook niet mijn bedoeling om met scherp te schieten op wie dan ook, want we hebben niet genoeg informatie. Het verdriet om Julie slorpt die mensen helemaal op. Ze hebben geen behoefte aan cijfers over de personeelsbezetting van het Antwerpse hof. Ze willen nu niet nadenken over de vraag of de moord had kunnen worden vermeden. Dat is een bijkomende kwelling.

Syriëstrijders

We kennen u vooral als raadsman van daders in strafzaken, nu leert het grote publiek u kennen als raadsman van de nabestaanden.

Maes: “Ik heb nog burgerlijke partijen bijgestaan, hoor. Maar het klopt dat ik ook verdachten van soms zware misdrijven heb bijgestaan, en ook seksuele delinquenten. Als er een nieuwe zaak binnenkomt, ben ik altijd geïnteresseerd: wie is die verdachte? Ik ga altijd zelf naar de gevangenis, omdat ik wil weten: ‘Wat heeft u gedreven?’

Steve Bakelmans had door een speling van het lot evengoed uw cliënt geweest kunnen zijn.

Maes: “Als hij mij had gebeld, had ik hem bezocht en zou ik beslist hebben of ik zijn zaak al dan niet zou aanvaarden.

U weigert niemand om principiële redenen, ook terroristen niet?

Maes: “Ik heb Fouad Belkacem van Sharia4Belgium verdedigd, nadat ik goede afspraken met hem had gemaakt. Ik heb het gedaan omdat zijn zaak juridisch-technisch erg interessant was – terrorisme was onontgonnen terrein – maar niet omdat de man zelf me interesseerde. Daarna heb ik geen Syriëstrijders meer verdedigd, omdat het vaak moeilijke mensen zijn: ze willen hun wil doordrijven en houden zich niet aan de afspraken.

Dat u advocaat bent geworden, was niet zo vanzelfsprekend.

Maes: “Nee, ik kom uit een eenvoudig gezin in Kieldrecht. Mijn vader was vrachtwagenchauffeur, mijn moeder huisvrouw. Ze is gestorven toen ik 7 jaar was, en dat heeft mijn leven een heel andere wending gegeven, want daarna ben ik grotendeels in Antwerpen opgegroeid. Als ik in Kieldrecht was gebleven, was ik misschien loodgieter geworden.

Waarom hebt u zich in strafrecht gespecialiseerd?

Maes: “Omdat de mens mij interesseert, zowel de donkere kant als het diepe verdriet. Ik zie een kant van onze samenleving die de meesten nooit te zien krijgen, maar ik word er niet cynisch van. Ik wil blijven geloven in de goedheid van de mensen. Als ik contact heb met de familie van Julie, zie ik mooie mensen. Dat is mijn tegengif.

Hebt u dochters?

Maes: “Twee, en de ene is 18 jaar oud, iets jonger dan Julie, die 23 was.

Wat vindt zij ervan dat u deze zaak hebt aangenomen?

Maes: “Ik heb het er nog niet met haar over gehad, omdat ze op schoolreis is in Berlijn. Ze volgt het van een afstand, maar ik ben er zeker van dat het op de groep meisjes ginder ook een impact heeft.

Bent u bezorgd om uw dochters?

Maes: “Ja, maar al langer dan vandaag. Ik weet waartoe mensen in staat zijn, en dat maakt me soms paranoïde. Maar goed, kinderen moeten vrij kunnen bewegen. We mogen ons niet laten gijzelen door mensen met slechte bedoelingen.

© HUMO