Frans Timmermans: ‘Het gebrek aan migratiesolidariteit heeft diepe wonden geslagen in Europa’

Kandidaat-commissievoorzitter Frans Timmermans © Belga
Kamiel Vermeylen

Frans Timmermans is de sociaal-democratische kandidaat om Jean-Claude Juncker op te volgen, en scoorde donderdag in Nederland alvast goed. Zijn PvdA werd daar met vijf zetels de grootste. Knack sprak Timmermans tijdens de campagne. ‘Waarom moeten multinationals geen belastingen betalen en kleine ondernemingen wel? Zoiets is totaal onaanvaardbaar.’

Frans Timmermans (PvdA) , eerste vicevoorzitter van de Europese Commissie, is ambitieus. De 58-jarige Nederlander is de Spitzenkandidat voor de sociaaldemocraten en wil via die weg Jean-Claude Juncker als Commissievoorzitter opvolgen. Vijftien jaar nadat de Italiaanse sociaaldemocraat Romano Prodi de fakkel heeft moeten doorgeven aan de christendemocratische Commissievoorzitter José Manuel Barosso, wil Timmermans terug rollen weer omdraaien.

Timmermans spreekt maar liefst zeven talen en doet steevast op meeslepende wijze zijn Europese plannen uit de doeken. Momenteel reist Timmermans van het ene naar het andere land om de lokale Europese kandidaten te ondersteunen – hij is daar volgens de statuten van zijn partij toe verplicht. Afgelopen vrijdag bezocht hij in Antwerpen het sociale voetbalproject City Pirates om vervolgens op de Dageraadplaats lijsttrekker Kathleen Van Brempt en co. naar twee zetels in het Europees Parlement te speechen. Want hoe meer zetels Timmermans in het Europese halfrond kan veroveren, hoe groter ook zijn kansen om in de Unie de eerste viool te kunnen spelen.

Toch heeft Timmermans volgens het Duitse weekblad Die Zeit één probleem: hij is een sociaaldemocraat. En laat dat nu net de partijfamilie zijn die de afgelopen jaren in de hoek zat waar de klappen vielen. Maar volgens Timmermans is die periode verleden tijd. ‘De respons die we krijgen is bijzonder hoopgevend. De thematiek van deze verkiezingen is toch anders dan iedereen verwacht had. De angst over vluchtelingen en veiligheid is grotendeels uitgebleven. Er wordt daarentegen ongelooflijk veel gevraagd naar oplossingen voor de groeiende sociale ongelijkheid en de klimaatcrisis’, zegt Timmermans aan Knack.

Huidig voorzitter Jean-Claude Juncker zei aan het begin van zijn bestuursperiode in 2014 dat het de Commissie van de laatste kans zou worden. U was heel die tijd vicevoorzitter. Heeft de Commissie die kans voldoende gegrepen?

Frans Timmermans: We hebben ons vooral moeten toeleggen op noodzakelijk crisismanagement: de begrotingscrisis was nog maar net achter de rug wanneer plotseling de migratieproblematiek begon. Eigenlijk was de vluchtelingencrisis vooral een politieke en existentiële crisis voor de Europese Unie. De Commissie heeft daarin binnen de marges van het mogelijke aanzienlijke resultaten geboekt. Het aantal migranten is de afgelopen jaren drastisch afgenomen, al moeten we nog steeds op zoek naar duurzame en structurele oplossingen. Daarnaast staat de Europese economie terug op de rails en heeft het Juncker-plan voor enorm veel werkgelegenheid gezorgd. Ook op het vlak van energie en klimaat hebben we al enkele stappen gezet, al moeten we de komende vijf jaar op beide vlakken nog veel ambitieuzer optreden.

Hoe leg je dat uit aan iemand die een kleine onderneming heeft en wel een normaal tarief moet betalen? Zoiets is totaal onacceptabel.

Frans Timmermans, kandidaat-voorzitter van de Europese Commissie

Hoe wilt u dat doen?

Timmermans: We moeten de afspraken van het Klimaatakkoord van Parijs in effectief beleid omzetten. We hebben geen tijd te verliezen, anders dreigen de zwaksten in de samenleving de hoogste prijs te betalen. Daarom zijn een CO2– en kerosinebelasting onvermijdelijk in de toekomst. We betalen allemaal belastingen voor de brandstof van onze wagens en het openbaar vervoer, terwijl vliegtuigmaatschappijen daarvan vrijgesteld worden. Zoiets is niet meer van deze tijd. Wie het meest vervuilt, moet het meest betalen.

Daarnaast moet Europa een pak socialer. Hoewel Marianne Thyssen fantastisch werk heeft geleverd, wil ik haar verwezenlijkingen nog verder uitbouwen en verdiepen. In sommige landen zijn er nog steeds jongeren die voor 2 euro per uur moeten werken. Elke lidstaat moet een minimumloon krijgen dat niet lager mag liggen dan ongeveer 60 procent van het mediaan loon van dat land. Bovendien wil ik dat er in de Europese Unie een minimum vennootschapsbelasting van 18 procent komt.

Uw thuisland staat nochtans bekend als een belastingparadijs voor multinationals.

Timmermans: Ik denk dat men in Nederland hoe langer hoe meer inziet dat zulke belastingvoordelen niet langer houdbaar zijn. De bedrijven waarom het gaat zijn intussen té groot geworden en kunnen daarom landen tegen elkaar uitspelen zodat ze simpelweg geen belastingen meer moeten betalen. In Ierland zijn er multinationals die slechts 0,05 procent moeten afdragen. Hoe leg je dat uit aan iemand die een kleine onderneming heeft en wel een normaal tarief moet betalen? Zoiets is totaal onacceptabel.

Omdat de Poolse PiS-partij structureel de rechtsstaat ondergraaft, heeft de Commissie onder uw impuls de Artikel 7-procedure (waarmee de rechten van Polen in de Europese Raad worden geschorst, nvdr.) opgestart. Maar omdat de lidstaten daar unaniem hun goedkeuring voor moeten geven, komt de Unie waarschijnlijk niet verder dan een waarschuwing. Ben u niet tegen de bierkaai aan de vechten?

Timmermans: Ik heb de indruk dat de instrumenten die we inzetten wel degelijk effect hebben. Het Europees Hof heeft intussen al een geoordeeld dat de Poolse regering sommige rechters niet zomaar op pensioen mag sturen. Dat is vast en zeker een stap in de goede richting. Maar de Hongaarse premier Viktor Orban heeft al beloofd dat hij de Poolse regering zal steunen. Tot een schorsing van de Poolse regering in de Europese Raad zal het naar alle waarschijnlijkheid inderdaad niet komen.

Kan de Europese Unie wel voldoende optreden tegen lidstaten die de regels aan hun laars lappen?

Timmermans: Ik weet niet of net dat het probleem is. Er is bij een aantal lidstaten gewoonweg té weinig politieke wil om andere EU-landen tot de orde te roepen. Ik heb de afgelopen jaren zo veel regeringen gehoord die mij gelijk geven als het over Polen of Hongarije gaat, maar die als het erop aankomt niet de daad bij het woord willen voegen. Zolang die houding niet verandert, mogen we nog zo veel procedures in gang zetten als we willen.

Raakt u daar niet de kern van waar het de afgelopen jaren vaak misliep: een gebrek aan politieke wil en eensgezindheid bij de regeringen van de lidstaten?

Timmermans: Ik denk het wel. Vooral het gebrek aan solidariteit in de vluchtelingencrisis heeft diepe sporen nagelaten. Omdat sommige regeringen en partijen de migratiecrisis politiek hebben uitgebuit, is het wantrouwen drastisch toegenomen. Solidariteit mag natuurlijk geen eenrichtingsverkeer zijn. Netto-ontvangers van de Europese structuurfondsen teren op solidariteit van rijkere landen en regio’s, maar willen zelf geen inspanningen leveren om vluchtelingen op te vangen. Zo werkt het natuurlijk niet. Toch ben ik hoopvol dat we dat vertrouwen de komende maanden kunnen herstellen.

Frans Timmermans en Kathleen Van Brempt op bezoek bij City Pirates.
Frans Timmermans en Kathleen Van Brempt op bezoek bij City Pirates.© Maurice Weiss

Afgelopen week dreigde Mark Rutte ermee om de West-Europese grenzen te sluiten voor Oost-Europeanen wanneer die landen geen asielzoekers willen opvangen. Vindt u dat een goed idee?

Timmermans: Rutte stelt het voor als een strafmaatregel, terwijl ik denk dat zoiets vanzelf zal gebeuren. Als solidariteit en een gemeenschappelijk Europees asielbeleid uitblijven, vrees ik dat de grenzen opnieuw permanent gehandhaafd zullen worden binnen de Schengenzone. De grootste verliezers daarvan zijn de Centraal- en Oost-Europese landen omdat hun economieën enorm profiteren van de open grenzen.

Als lijsttrekker voor de Europese sociaaldemocraten (PES) wil u Jean-Claude Juncker opvolgen als voorzitter van de Europese Commissie. Maar de peilingen voorspellen dat de christendemocraten van Manfred Weber de grootste zullen blijven. Is uw ambitie wel realistisch?

Timmermans: Ik denk van wel. Na de verkiezingen zal ik zoveel mogelijk steun proberen te vergaren in het Europees Parlement, al zullen mijn concurrenten vanzelfsprekend hun huid duur verkopen. Ik wil een zo breed mogelijke progressieve meerderheid op de been brengen, van de Griekse premier Alexis Tsipras tot de Franse president Emmanuel Macron. Het zou gezond zijn mochten de christendemocraten (EVP) niet langer automatisch de commissievoorzitter leveren. Na vijftien jaar conservatief leiderschap is het hoog tijd voor verandering.

Momenteel hebben de sociaaldemocraten slechts vijf regeringsleiders in hun rangen, en dat terwijl u in de Europese Raad een gekwalificeerde meerderheid nodig heeft.

Timmermans: Na de verkiezingen in Finland (waar de SDP twee weken geleden de grootste werd , nvdr.) en de vooruitzichten in Denemarken (waar op 5 juni verkiezingen plaatsvinden en de sociaaldemocraten volgens de peilingen veruit de grootste worden, nvdr.) zullen de verhoudingen er helemaal anders uitzien. Als de christendemocraten Viktor Orban zoals verwacht uit de partij zetten, is het verschil tussen onze partijen verwaarloosbaar.

Staat u open voor een andere Europese topfunctie als u naast het commissievoorzitterschap grijpt?

Timmermans: Nee, ik wil de Commissie leiden. Iets anders is absoluut niet aan de orde.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content