Parisienne Marie Dasylva helpt vrouwen met een migratieachtergrond overleven op de werkvloer

Met haar een-op-een coachingsessies, workshops en lezingen helpt Marie Dasylva vrouwen met een migratieachtergrond op de werkvloer. ‘Ik heb geen idee waar ik zou zijn beland als zij er niet was geweest.’

Een tijdje terug bracht Marie Dasylva (35) een bezoek aan de idyllische Jardin des Plantes in Parijs vergezeld door een van haar cliëntes. De 17e-eeuwse botanische tuin is geliefd bij Parijzenaars en toeristen voor zijn duizenden planten- en boomsoorten, maar Dasylva was er niet om al die natuurpracht te bewonderen. Nee, ze zocht een plek waar haar cliënte zonder remmen luid zou kunnen roepen.

‘Je houdt er nu onmiddellijk mee op!’ schreeuwde Dasylva terwijl ze haar cliënte voordeed hoe haar stem en lichaam aan te wenden om kracht uit te stralen.

‘Je moet je voorbereiden op dit soort situaties en je benadert ze best als een vorm van toneel’, vertelt Dasylva later aan Knack. Ze legt uit dat de vrouw haar hulp had ingeroepen omdat ze seksueel werd geïntimideerd door een collega. ‘Ook al voelde ze zich niet zo sterk als hem, ze moest hem wel die indruk geven’, legt ze uit. Vier botanische-tuin-sessies later en de vrouw was klaar om haar tanden te ontbloten. ‘En het heeft gewerkt. Hij heeft haar sindsdien niet meer aangesproken.’

Het is met dit soort simpele methodes dat Dasylva vrouwen met een migratieachtergrond lastige werksituaties helpt manoeuvreren. Met haar agentschap Nkali (Igbo voor ‘grootser zijn dan een ander’) reikt deze Parisienne en alleenstaande moeder van een zoontje ‘overlevingsstrategieën’ aan aan vrouwen. Deze strategieën, die ze ontwikkelde samen met een psycholoog en advocaat gespecialiseerd in discriminatie op de werkvloer, hebben soms tot de verbeelding sprekende namen. Van ‘brullen als een beer’ (zie boven) tot de ‘Naomi Campbell’ (dress to impress nadat je een werkflater hebt begaan).

Wat de aanpak van Dasylva uniek maakt is dat ze met haar één-op-één consultancy, haar steeds sneller uitverkochte workshops en haar tweets aan haar 18,000 volgers – een oplossing aanbiedt aan vrouwen met een migratieachtergrond die hier en nu van een pestkop af willen. ‘Eerlijk gezegd zouden we onze werkgevers allemaal vaker voor een rechter moeten slepen, maar het merendeel van de vrouwen die ik begeleid wil niet noodzakelijk naar de rechtbank trekken.’

Vrouwen met een niet-EU (Europese Unie) origine hebben het in Frankrijk niet gemakkelijk op de werkvloer. Volgens een rapport van de Franse ombudsman en de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) uit 2016 ervaart 54% van de vrouwen tussen de 18 en 44 die als ‘niet-blank worden gepercipieerd’ er intimidatie op het werk (in het rapport gedefinieerd als ‘stigmatiserende taal of gedrag’). Hoe dit in België zit weten we niet; volgens Interfederaal Gelijkekansencentrum Unia zijn er hier geen vergelijkbare onderzoeken gedaan.

Marie Mercat-Bruns, een Frans-Amerikaanse professor gespecialiseerd in antidiscriminatiewetgeving, merkt op dat Frankrijk een land is waar er argwanend wordt gekeken naar groepen en verenigingen die zich organiseren rond een gedeelde etniciteit. Daardoor zijn er weinig plekken waar vrouwen met een migratieachtergrond hun ervaringen met seksisme en racisme kunnen bespreken. ‘Vanuit pragmatisch oogpunt klinkt wat ze doet geweldig, deze workshops kunnen steungroepen vormen en de weerbaarheid van leden vergroten’, vertelt Mercat-Bruns. ‘Het kan een heel nuttige, tijdelijke maatregel zijn om dit soort workshops te organiseren die beogen gedrag en gedragingen te wijzigen, en om te weten te komen hoe je terug kan vechten zonder daarvoor naar de rechter te moeten.’

Maar vanuit juridisch oogpunt gaan Dasylva’s methodes structurele seksuele en raciale intimidatie niet tegen, zoals een collectieve rechtszaak dat net wel doet, zegt Mercat-Bruns. ‘Het gaat hier niet om een kwestie tussen twee of meer personen. Het is de omgeving die mensen laat begaan, het zijn managers die toestaan dat collega’s dit doen.’ Net daarom, zegt ze, zou de verantwoordelijkheid om intimidatie te bestrijden niet op de schouders van slachtoffers moeten terechtkomen. ‘Eigenlijk zouden werkgevers haar moeten steunen en haar workshops moeten vergoeden voor hun werknemers.’

‘Ik ben niet tegen juridische stappen en ze kunnen een oplossing zijn’, zegt Dasylva. ‘Ik bepaal mijn strategie op basis van de doelstellingen van mijn cliënten. Als zij naar de rechtbank willen trekken, help ik hen daarbij.’ Maar ze stipt aan dat dat vaak geen optie is bij gebrek aan bewijzen of geld. Bovendien is een rechtszaak niet de enige manier om recht te doen geschieden. Rechtvaardigheid kan bijvoorbeeld ook betekenen dat je een bedrijf 20,000 euro doet ophoesten voor de geleden schade, dat een pestkop de deur wordt gewezen of dat je opstapt zonder je opzegtermijn te respecteren, aldus Dasylva.

Dasylva’s ouders emigreerden voor haar geboorte van het West-Afrikaanse Guinee-Bissau naar Frankrijk en ze groeide op in een Parijse voorstad. Na haar middelbare school ging ze als verkoopster aan de slag in een luxeboetiek. In de daaropvolgende jaren werkte ze voor verschillende luxemerken en klom ze op tot manager.

Tot ze in 2014 abrupt ontslagen werd. De reden? Haar povere prestaties. Volgens Dasylva was er een rechtstreeks verband tussen haar slechte resultaten en de plek die ze als een zwarte, plussize vrouw bekleedde in de wereld van de Diors, Louis Vuittons en Chanels. ‘Wanneer mensen denken aan luxe, verschijn jij niet in beeld’, zegt ze. ‘Ik werd behandeld als een buitenaards wezen, als een fabricagefout.’ Het gevoel er niet bij te horen, heeft haar uiteindelijk verlamd als manager tot op het punt dat ze geen alledaagse beslissingen meer kon nemen. Toch benadrukt Dasylva dat ze foutief werd ontslagen omdat ze nooit een kans heeft gekregen om haar prestatie op te krikken.

Haar ontslag was het begin van een depressie die twee jaar zou duren. Naar het eind van die periode toe zag ze alle racistische en seksistische incidenten die ze in haar carrière had meegemaakt als een filmmontage voor zich – maar dit keer reageerde Dasylva er anders op en liep de situatie beter af dan hoe het echt was gegaan. Nkali werd geboren.

Sinds de lancering van Nkali in 2017 heeft Dasylva’s invloed zich als een inktvlek uitgebreid naar andere landen. Ze geeft tegenwoordig groepssessies, lezingen en masterclasses in België, Luxemburg, Zwitserland en Duitsland, en ze ontmoet twee à drie cliënten per dag, waar dat in 2017 slechts één per dag was.

Lisa, een dertigjarige computeringenieur die van Kameroen naar Frankrijk verhuisde, schakelde in 2017 Dasylva’s hulp in (ze wou niet geïdentificeerd worden met haar echte naam omdat ze nog steeds voor hetzelfde bedrijf werkt). Vier jaar lang had haar manager haar dag in, dag uit betutteld en vernederd in het bijzijn van haar collega’s. Hoewel Frans Lisa’s moedertaal is, dreef hij de spot met haar uitspraak en kleine versprekingen, en maakte hij haar Kameroense familienaam belachelijk. Hij trok haar werk en expertise vaak in twijfel en verwees ook naar haar met een bijnaam die hij zelf had verzonnen: de ‘migrante’.

‘Door alles wat ik had meegemaakt, voelde ik me een mislukkeling, voelde ik me alsof ik niets waard was. Op een gegeven moment begon ik zelfs te denken dat ik geen Frans meer kon’, vertelt ze.

Dasylva’s eerste opdracht voor Lisa was om onmiddellijk tien dagen ziekteverlof te nemen om terug op krachten te komen. Vervolgens ontmoetten de vrouwen elkaar twee keer zodat Dasylva Lisa kon leren om HR te spreken. ‘Wat ik niet wist en wat zij me heeft doen begrijpen, is dat de voornaamste rol van een personeelsdienst is om de onderneming te verdedigen en niet de werknemer. Voorbereiding en een argumentatie gebaseerd op de feiten waren dus essentieel.’

Lisa werd uiteindelijk overgeplaatst naar een andere stad en werkt er vandaag nog steeds voor hetzelfde bedrijf. Of de manager ooit een sanctie heeft gekregen weet ze niet. ‘Maar ze hebben me verteld dat ze de manager diets zouden maken dat wat hij had gedaan niet normaal was en dat het maar beter niet opnieuw kon gebeuren.’

Met Dasylva’s hulp bereikte Lisa in ieder geval haar eigen doelstelling: dat ze niet meer zou moeten samenwerken met haar kwelgeest. ‘Marie wees me erop dat ik naar de rechter zou kunnen trekken als ik dat wou, maar ik denk niet dat ik daar voldoende energie voor zou hebben gehad’, vertelt ze. ‘Marie heeft me gered. Dankzij haar heb ik mijn leven weer in handen kunnen nemen. Ik heb geen idee waar ik zou zijn beland als zij er niet was geweest.’

Haar cliënten zijn vaak zowel de enige vrouwen als de enige vrouwen van kleur op hun werkplek, legt Dasylva uit. Daardoor voelen ze zich doorgaans machteloos om aanhoudende pesterijen te doen ophouden. ‘Het doel is dus: hoe zorg ik ervoor dat David zich niet verpletterd voelt door de grootheid van Goliath? Hoe geef je kracht terug wanneer je je in een omgeving bevindt waarin je het gevoel hebt dat alle macht je werd ontnomen?’

Wanneer we Dasylva vragen of ze misschien nog steeds zou werken in de luxesector als ze door zichzelf was gecoacht geweest, lacht ze een diepe, smakelijke lach. ‘Nee’, zegt ze uiteindelijk met een glimlach. ‘Ik zou haar gezegd hebben: “Marie je verdient beter dan dit.”‘