Direct naar artikelinhoud
Oostenrijk

Europese rechts-populisten krijgen enkele dagen voor de verkiezingen een zware klap

Europese rechts-populisten krijgen enkele dagen voor de verkiezingen een zware klap
Beeld EPA

Het Ibiza-schandaal met FPÖ-frontman Strache kost niet alleen de Oostenrijkse regering de kop. Het is, met de Europese verkiezingen in het vooruitzicht, ook een forse klap voor alle Europese rechts-populisten. 

Begin september moeten de Oostenrijkers opnieuw naar de stembus. Na achttien maanden trok de jonge Oostenrijkse kanselier Sebastian Kurz afgelopen weekend immers de stekker uit de coalitie tussen zijn Oostenrijkse Volkspartij (ÖVP) en de extreemrechtse FPÖ. Aanleiding is een filmpje dat vrijdagavond opdook op de site van twee gerenommeerde Duitse bladen, de Süddeutsche Zeitung en Der Spiegel.

Lees ook

Lees ook
Beeld rv

Radicaal-rechts in Europa: Wat te doen met een tegenstrever die andere regels volgt, namelijk geen regels?

Het filmpje toont een met drank overgoten ontmoeting tussen FPÖ-leider en vicekanselier Heinz-Christian Strache en een Russin in een villa op het Spaanse eiland Ibiza. Strache en een partijgenoot denken dat zij een nicht is van een rijke Russische zakenman. Ze stellen haar lucratieve overheidscontracten in het vooruitzicht in ruil voor financiële steun aan de FPÖ. Ook stellen zij voor dat de oligarch de Oostenrijkse massakrant Kronen Zeitung koopt. Het gesprek is met een verborgen camera opgenomen, maar de Duitse bladen onthullen niet door wie. Wel zeggen zij de echtheid van het materiaal door forensisch deskundigen te hebben laten beves­tigen.

‘Niks illegaals’

Zaterdagmiddag maakt Strache, vechtend tegen de tranen, zijn vertrek als vicekanselier en partijleider bekend. Hij spreekt van een ‘politieke moord’ maar zegt over zijn gedrag in de video dat dit ‘dom, onverantwoordelijk en fout was’. Hij houdt vol niks illegaals te hebben gedaan en alleen maar als een opscheppende tiener stoer te hebben willen doen tegenover een aantrekkelijke vrouw. Hij zegt op te stappen om voortzetting van de coalitie met de conservatieve christen­democratische ÖVP van Kurz mogelijk te maken.

Oostenrijks kanselier Sebastian Kurz biedt zijn ontslag aan bij president Alexander Van der Bellen.Beeld EPA

Maar zaterdagavond laat die weten dat hij niet verder wil met de regeringscoalitie. Van begin af aan was zijn keus voor samenwerking met de FPÖ omstreden. De partij heeft immers haar wortels in de neonazibeweging en veroorzaakt geregeld opschudding met polariserende uitlatingen over vrouwen, moslims of migranten. Elders in West-Europa legt de gevestigde politiek liever een cordon sanitaire rond zulke extreemrechtse partijen in de hoop dat deze door het isolement verschrompelen. Kurz koos voor het tegenovergestelde.

Experiment

Hij wees erop dat FPÖ bij de verkiezingen van 2017 26 procent haalde. Zoveel kiezers mogen niet genegeerd worden, vond hij. Bovendien had hij niet heel veel alternatieven. Maar Kurz liet zich in de keuze voor FPÖ ook leiden door politieke berekening. Hij hoopte door samenwerking de populistische kiezers te verleiden naar zijn ÖVP over te stappen. Isoleer de rechts-nationalisten niet, maar druk ze juist aan de borst en verstik ze zo, was de aanpak die hij prefereerde. 

Het werkte gedeeltelijk: in peilingen voor de Europese verkiezingen lag de ÖVP de afgelopen weken steeds zo’n 6 tot 7 procent voor op de FPÖ. Om dit te bereiken, schoof Kurz wel verder op naar rechts in zijn standpunten over immigratie en de Europese Unie. Dat er nu, een kleine week voor de Europese verkiezingen, een eind komt aan het experiment met de regeringsdeelname van een extreemrechtse partij is een zware klap voor alle rechts-populisten in Europa die, net als de FPÖ, voor een strenger Europees immigratiebeleid zijn.