Direct naar artikelinhoud
Uit het archiefOekraïne

Komiek Zelenski officieel president: Oekraïne gaat onvoorspelbare toekomst tegemoet

Komiek Volodymyr Zelenski is de nieuwe president van Oekraïne.Beeld AFP

Hij was het al in een tv-serie en nu is hij het ook in het echt: komiek Volodymyr Zelenski is de nieuwe president van Oekraïne. Hij werd vandaag beëdigd, lees hieronder het verhaal dat Rusland-correspondent Tom Vennink schreef van Zelenski toen hij de verkiezingen won in april.

**

Oekraïne kiest voor een onvoorspelbare toekomst terwijl het in oorlog is met pro-Russische separatisten in het oosten van het land. Zelenski heeft het nauwelijks over zijn standpunten gehad tijdens de campagne, behalve dat hij corruptie wil bestrijden – hij gaf slechts één uitgebreid interview, aan een journalist die een pingpongwedstrijdje van hem gewonnen had.

De stem voor Zelenski was vooral een stem tegen het schimmige politieke bestel van Oekraïne. Dat beloofde te hervormen na de pro-Europese revolutie van 2013 en 2014, maar vijf jaar later maken oligarchen nog altijd de dienst uit. Beroepspoliticus Porosjenko vertikte het als president om zijn zakenimperium te verkopen en liet corrupte rechters op hun plaats zitten, terwijl de bevolking leed onder economische crises.

Dan maar een president van buiten dat bestel, besloten de Oekraïners. De jongste president uit de Oekraïense geschiedenis (41 jaar) heeft alleen ervaring met politiek in de tv-serie Dienaar van het volk, waarin hij een president speelt die in de clinch ligt met oligarchen. Zijn zege leidt tot een surreële situatie op de Oekraïense tv: Zelenski is vanaf nu afwisselend te zien als aanstaand president en als fictief president.

Geen kiesfraude

Medestanders van Porosjenko roepen dat Zelenski’s onervarenheid zelfs het voortbestaan van het land op het spel zet, maar Oekraïners lijken zich daar weinig zorgen over te maken. Maandag spraken inwoners van Kiev op terrasjes met vertrouwen over de deskundigheid in Zelenski’s team. Ook investeerders kijken met kalmte vooruit: de koers van de Oekraïense munt, de grivna, is licht gestegen ten opzichte van de euro.

En ondanks een gebrek aan inhoudelijk debat tussen de kandidaten klinkt er trots over het democratische verloop van de verkiezingen. 39 kandidaten om uit te kiezen, bijna geen berichten over vervalsingen, een vreedzame machtsoverdracht – dat kunnen lang niet alle landen met een geschiedenis in het communisme overleggen.

Volodymyr Zelenski.Beeld AFP

“Ik doe een beroep op alle landen in de voormalige Sovjet-Unie: kijk naar ons, alles is mogelijk”, zei oud-rechtenstudent Zelenski in een korte overwinningstoespraak. Dat leek een sneer naar de Russische president Poetin, die geen felle ­tegenstanders toelaat tot verkiezingen.

Er komt nu grote druk op Zelenski te staan om zijn anticorruptiebelofte wél in te lossen. Daarvoor zal hij het bestel moeten opschudden met strafrechtelijke onderzoeken en gevangenisstraffen. Vorige week kondigde Zelenski verschillende corruptiebestrijders aan die naar verwachting belangrijke posities zullen innemen.

Oekraïense media speculeren over een functie voor Michaïl Saakasjvili, de succesvolste corruptiebestrijder van de voormalige Sovjet-Unie en oud-president van Georgië. Saakasjvili, die zijn Oekraïense staatsburgerschap ingenomen zag worden door Porosjenko, kondigde zondag zijn terugkeer naar Oekraïne aan.

Onderhandelen met Poetin

Zelenski zelf zal afstand moeten nemen van een van de rijkste mensen van Oekraïne. In de afgelopen twee jaar vloog hij dertien keer naar Genève en Tel Aviv om zakenman Ihor Kolomojski te bezoeken. De oligarch, een tegenstander van zittend president Porosjenko, stelde de komiek een populaire tv-zender ter beschikking tijdens de campagne.

Andere beloftes wilde Zelenski niet doen in de campagne. Maar als opper­bevelhebber van het leger zal hij vooruitgang moeten boeken in de slepende oorlog tegen pro-Russische separatisten. Dat vereist onderhandelingskunst in grimmige besprekingen met de geslepen Russische president Poetin. Die vond het maandag ‘prematuur’ om ­Zelenski te feliciteren met zijn overwinning.

Uit Europa en de VS ontving Zelenski wel felicitaties van regeringsleiders. Die vertrouwen erop dat Zelenski de pro-Europese koers van Porosjenko niet zal verleggen. Wel wil Zelenski, in tegenstelling tot Porosjenko, eerst een referendum over aanmelding voor lidmaatschap bij de Europese Unie en de NAVO.

Maar voorlopig is zijn slagkracht beperkt. Zelenski heeft geen partij in het parlement. Mogelijk kondigt hij vervroegde parlementsverkiezingen aan, die nu gepland staan voor eind oktober. Zijn voorgangers deden dat in 2008 en 2014 ook.

Zelenski’s nieuwe partij Dienaar van het volk, vernoemd naar zijn tv-serie, staat er goed voor in de peilingen, maar lijkt geen meerderheid te kunnen halen. Om zijn beleid door te voeren zal ­Zelenski dus om de tafel moeten gaan zitten met de traditionele partijen die nauw samenwerken met oligarchen.

Porosjenko accepteerde zijn verlies zondagavond meteen na de eerste exitpoll. Hij zei volgende maand zijn ambt te verlaten, maar in de politiek te blijven. In een telefoongesprek met Zelenski bood hij aan om de nieuwe president van advies te voorzien. De komiek nam het aanbod lachend aan. “Waarom ook niet?”