Beste mijnheer Verhofstadt, het logge Europa werkt een ambitieus klimaatbeleid soms tegen
Guy Verhofstadt (Open VLD) was duidelijk niet tevreden met de actie van klimaatactivisten van Extinction Rebellion in "De zevende dag": "In plaats van neer te liggen op de grond zouden ze beter een zaak maken voor méér Europa", was zijn reactie. Maar is meer Europa een garantie voor een beter klimaatbeleid? William Todts is niet helemaal overtuigd. De Europese Commissie kan nu al meer doen voor het klimaat met de macht die ze heeft.
"In plaats van neer te liggen op de grond zouden ze beter een zaak maken voor méér Europa." Aldus Guy Verhofstadt nadat klimaatactivisten zijn debat met Geert Bourgeois in de Zevende Dag verstoord hadden. Dat Verhofstadt gelooft dat meer Europa de oplossing is, wisten we al. Maar klopt dat ook wel voor het klimaat?
Europa begon als een economisch project. Initieel als een unie van kolen en staal, maar ook daarna ging het Europese project vooral over het creëren van een markt waar het makkelijk zakendoen is.
Waar vrachtwagens vroeger urenlang aan grensposten vaststonden, rijden in Polen gevestigde transportbedrijven met Roemeense chauffeurs nu vlot van land naar land. In de luchtvaart betekende de liberalisering het einde van logge staatsbedrijven zoals Sabena en de steile opgang van Ryanair en andere lowcostcarriers. Terwijl de prijzen crashten, nam het aantal bestemmingen en passagiers spectaculair toe. De schaduwzijde van Europa's “succes” is dat de uitstoot van het vliegverkeer en het vrachtverkeer fors toenam.
Maar Europa begon zich al snel met milieuzaken te moeien. Een eengemaakte markt werkt niet als je in één land je giftige afval gewoon in de beek mag storten, en het in een ander land naar een duur verwerkingsbedrijf moet sturen.
Zo werd Europa de drijvende kracht achter onze milieuwetgeving. Eerst om wetgevingen te harmoniseren, maar later om de ambitie aan te scherpen. Dankzij Europa verbruiken auto’s minder benzine, stoten auto’s minder giftige stoffen uit en werden koelkasten, lampen en stofzuigers zuiniger.
De schaduwzijde van Europa's “succes” is dat de uitstoot van het vliegverkeer en het vrachtverkeer fors toenam
Voor het Belgische milieubeleid is Europa zonder meer een zegen geweest. Het is haast ondenkbaar dat we in België mestactieplannen of bindende luchtkwaliteitsnormen (waarover later meer) hadden afgesproken zonder Europese druk.
Maar hoe zit het nu net met Europa en klimaat – daar gaat het de activisten van de Extinction Rebellion voornamelijk om. Europa was de drijvende kracht achter het eerste grote internationale klimaatakkoord (dat van Kyoto) en ook het Parijsakkoord mag grotendeels op zijn conto geschreven worden.
Natuurlijk is het Europese klimaatbeleid niet ambitieus genoeg, maar in een wereld waar Trump, Bolsonaro en Poetin de toon zetten, is Europa de facto klimaatleider. De Commissie is ook ongeveer de enige "regering" in Europa die op de langere termijn werkt, die in klimaatzaken zo essentieel is.
In een wereld waar Trump, Bolsonaro en Poetin de toon zetten, is Europa de facto klimaatleider
Maar werkt dat EU-klimaatbeleid ook? Deels wel, deels niet. Een positief voorbeeld is de consequente Europese steun voor hernieuwbare energie. Het aandeel hernieuwbare elektriciteit was in 2000 12%, nu zitten we boven de 30% en we zijn op weg naar 50% in 2030. Dat is energie die we zelf produceren en niet vanuit Rusland moeten importeren.
Ondertussen zijn de prijzen van zonne- en windenergie spectaculair gedaald en doen Europese producenten van windmolens (ook internationaal) gouden zaken. Dat is groene groei in de praktijk.
De keerzijde is dat veel Europese wetten en plannen die op papier mooi klinken in praktijk te vaak teleurstellen. Deels heeft dat te maken met de achterpoortjes en uitzonderingen die in alle Europese wetten sluipen en die bedrijven graag uitbuiten. Zo vergroenen oliebedrijven diesel door er palmolie in te draaien en krijgen kolencentrales een tweede leven als "biomassa"- also known as megahoutstookovens.
Maar het grootste pijnpunt is het gebrek aan opvolging. Europese eisen zoals mestactieplannen en luchtkwaliteitsnormen worden al te vaak genegeerd door nationale regeringen. Deels omdat de Commissie het lidstaten graag makkelijk maakt, maar ook omdat haar macht beperkt is. In die zin heeft Verhofstadt gelijk: we hebben een sterkere EU nodig!
Of je de petrochemie, de auto-industrie en de luchtvaartsector voortdurend zijn zin geeft of niet, is een politieke keuze
Maar we hebben niet altijd en overal meer Europa nodig. Het consensuele, logge Europese model waarbij een grote meerderheid van landen haar goedkeuring moet geven, werkt tegen het soort slimme en ambitieuze klimaatwetgeving waar Californië een patent op heeft. Er is altijd wel een land dat dwarsligt. We moeten landen, steden en regio’s net aanmoedigen om ambitieuze, innovatieve dingen te doen. Hier is de Europese Commissie soms te rigide.
Toen de Nederlanders een paar jaar terug de verkoop van dieselauto’s zonder roetfilter (geheel terecht) wilden verbieden, hield de Commissie dat tegen omdat het zogenaamd tegen de interne marktregels indruiste. Dat moet anders.
Maar uiteindelijk is meer of minder Europa niet de echte vraag. De vraag is wat we willen dat Europa met zijn macht doet. Er staat verschrikkelijk veel op het spel voor de olie-, gas- en dieselindustrie en dus weren die bedrijven zich als duivels tegen elke groene maatregel. Of je de petrochemie, de auto-industrie en de luchtvaartsector voortdurend zijn zin geeft of niet, is een politieke keuze. Daar gaan de (Europese) verkiezingen deze zondag over.
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.