Hoe verlopen de Europese verkiezingen? En wat zijn ‘Spitzenkandidaten’? Een overzicht
Verkiezingen 2019Morgenochtend om 7.30 uur gaan in Nederland de stembureaus open voor de Europese verkiezingen. Een halfuur later, om 8 uur Belgische tijd, kunnen ook de Britse kiezers hun stem uitbrengen. De twee landen geven daarmee het startschot voor de verkiezingen voor het Europees Parlement die tot zondag plaatsvinden. Hoe verlopen de Europese verkiezingen? Wat zijn ‘Spitzenkandidaten’? En hoe verloopt de zetelverdeling? Een overzicht.
Honderden miljoenen Europeanen krijgen tussen morgen 23 mei en zondag 26 mei de kans om hun stem uit te brengen. Omwille van de brexit werd het aantal in te vullen zetels in het Europees Parlement afgebouwd van 751 naar 705. Maar omdat de Britten er maar niet in slagen de deur van de Europese Unie achter zich dicht te trekken, nemen ze alsnog deel aan de Europese verkiezingen.
Zolang de brexit niet gerealiseerd wordt, zullen de Britten hun 73 'MEP's' naar Brussel en Straatsburg blijven sturen en zal het parlement met 751 volksvertegenwoordigers moeten blijven werken.
Wat met de zetelverdeling als brexit er komt?
Als het Verenigd Koninkrijk binnenkort wél de EU verlaat, zal de zetelverdeling in het Europees Parlement alsnog aangepast worden. Het uittredende parlement en de Europese staatshoofden en regeringsleiders beslisten namelijk de brexit aan te grijpen om die verdeling aan te passen aan de bevolkingsevolutie in de lidstaten. Het is de bedoeling dat van de 73 Britse zetels die uit het parlement verdwijnen, er 27 herverdeeld worden onder de 27 overgebleven lidstaten.
België behoudt hoe dan ook zijn 21 zetels, landen als Frankrijk en Spanje krijgen er elk vijf bij, geen enkele lidstaat moet een zetel inleveren.
De brexit maakt van de Europese verkiezingen een ietwat vreemde bedoening. Zo zullen in Nederland, dat morgen dus de spits afbijt, 29 parlementsleden verkozen worden, drie meer dan de 26 in het vorige parlement. Door het uitstel van de brexit zullen drie verkozenen echter op een 'reservelijst' komen te staan, zij zullen pas na de brexit hun zetel kunnen opnemen. Hetzelfde geldt voor de dertien andere lidstaten die een of meerdere zetels extra moeten krijgen.
Hoe verlopen de Europese verkiezingen concreet?
De EU-kieswet bepaalt dat het kiessysteem proportioneel moet zijn (dus met evenredige vertegenwoordiging), maar de praktische details van het verkiezingsproces worden geregeld op het niveau van de lidstaten.
Zo geldt er in België en negen andere lidstaten een kiesdrempel van 5 procent, terwijl die in andere landen lager is, of zelfs helemaal afwezig. Wie zich kandidaat stelt bij de verkiezingen voor het Europees Parlement moet in België minstens 21 jaar oud zijn, maar op andere plaatsen in Europa wordt ook de leeftijdsgrens van 18, 23 of 25 jaar gehanteerd. Ook de mogelijkheden voor onderdanen die in het buitenland wonen om hun stem uit te brengen, zijn anders per lidstaat.
De verkiezingen zelf worden over een periode van vier dagen georganiseerd. Nederland en het VK bijten morgen de spits af, de meeste lidstaten laten de stembusgang zondag plaatsvinden. In België en in vier andere landen (Bulgarije, Cyprus, Griekenland en Luxemburg) geldt er een stemplicht, elders wordt met stemrecht gewerkt.
Sinds de eerste Europese verkiezingen in 1979 lijkt het steeds moeilijker om de Europese kiezer te motiveren zijn stem uit te brengen. De dalende participatie volgt een internationale trend, vergelijkbaar met bijvoorbeeld de Amerikaanse presidents- en congresverkiezingen, en is onmiskenbaar: veertig jaar geleden maakte 61,8 procent van de stemgerechtigde Europeanen zijn keuze, vijf jaar geleden was de participatiegraad gedaald tot 42,6 procent. Ondanks de hier geldende stemplicht, bracht in België 'slechts' 89,6 procent van de kiezers zijn stem uit.
Op de eerste officiële resultaten van de Europese verkiezingen is het wachten tot zondagavond 23.15 uur, vlak nadat in Italië de laatste stembureaus de deuren zullen sluiten. Eerder op de avond, al vanaf 18 uur, zullen de diensten van het parlement al exitpolls uit verschillende lidstaten publiceren.
Wat gebeurt er na de verkiezingen?
Na de verkiezingen moet voor de nieuwbakken parlementsleden het echte werk beginnen. Fracties moeten officieel worden gevormd (daarvoor zijn 25 MEP's uit minstens zeven lidstaten nodig) en de commissies samengesteld.
De parlementsleden moeten niet alleen beslissen wie hun voorzitter wordt, ze moeten ook het licht op groen zetten voor de benoeming van de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie (nu nog Jean-Claude Juncker, lid van de Europese Volkspartij) en - in een later stadium - voor de Commissie in haar geheel.
Hoe belangrijk zijn ‘Spitzenkandidaten’?
Belangrijk is dat het parlement de kiezer niet alleen wil laten beslissen over wie in het halfrond in Brussel en Straatsburg zetelt, maar ook inspraak wil geven in de benoeming van de voorzitter van de Europese Commissie. Daarom werken verschillende politieke families nu al voor de tweede keer met 'Spitzenkandidaten', politici die over heel de EU het gezicht van hun campagne zijn en zich nadrukkelijk manifesteren als kandidaat-Commissievoorzitter.
Het principe is simpel: de partij die na de verkiezingen een meerderheid achter haar kandidaat kan verzamelen, zou op die manier de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie moeten kunnen leveren. Op die manier ging de functie in 2014 naar EVP-Spitzenkandidaat Juncker, nadat een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten hem had voorgedragen, weliswaar op aandringen van het parlement.
Als het van het uittredende parlement afhangt, kan ook nu enkel een van de ‘Spitzenkandidaten’ de nieuwe Commissievoorzitter worden.
Er wordt echter aan getwijfeld of de volksvertegenwoordigers voet bij stuk zullen kunnen houden. Bij de staatshoofden en regeringsleiders, aan wie het officieel toekomt een kandidaat-Commissievoorzitter voor te dragen, zijn de Franse president Emmanuel Macron en de Luxemburgse premier Xavier Bettel de grootste critici van het Spitzenkandidat-systeem.
Wie is er in de running?
Ze zien het als een ongeoorloofde machtsgreep van het parlement. Bovendien is de situatie anders dan vijf jaar geleden. Toen volstond een snel akkoord tussen Junckers EVP en de socialistische fractie, die samen over een absolute meerderheid beschikten, om de Europese Raad voor het blok te zetten. Nu lijken de EVP en de S&D hun meerderheid kwijt te zullen raken, waardoor minstens drie fracties nodig zullen zijn voor een meerderheid van minstens 376 parlementsleden.
Meteen lijken de Spitzenkandidaten van de socialisten en de liberalen, de Nederlander Frans Timmermans en de Deense Margrethe Vestager, niet bij voorbaat kansloos.
De EVP stuurt de Duitser Manfred Weber in het veld, al gaat ook zijn Franse partijgenoot - en brexitonderhandelaar - Michel Barnier over de tongen als potentiële opvolger van Jean-Claude Juncker. Barnier is dan wel geen Spitzenkandidat, maar kan mogelijk op de steun van Macron rekenen, die zijn partij na de verkiezingen wellicht bij de liberale fractie laat aansluiten. De eurosceptische en eurokritische partijen, die naar alle verwachting goed zullen scoren, zijn niet geïnteresseerd in het Commissievoorzitterschap.
Vijf jaar geleden volstond een snel akkoord tussen Junckers EVP en de socialistische fractie, die samen over een absolute meerderheid beschikten, om de Europese Raad voor het blok te zetten. Nu lijken de EVP en de S&D hun meerderheid kwijt te zullen raken
Wie krijgt welke topjob?
Meteen na de verkiezingen zullen pogingen worden ondernomen om de puzzel te leggen. De fractievoorzitters van het uittredende parlement steken begin volgende week, op dinsdagochtend 28 mei, de koppen bij elkaar om de nieuwe samenstelling van het Europees Parlement tegen het licht te houden en hun strategie te bespreken.
Diezelfde avond, vanaf 18 uur, komen de staatshoofden en regeringsleiders naar Brussel voor een informele Europese top waar alle in te vullen topjobs de revue zullen passeren.
Voorzitter Donald Tusk moet met zijn collega's niet alleen een kandidaat-Commissievoorzitter nomineren, ze moeten het ook eens raken over een nieuwe Europees president, een nieuwe hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid van de EU en een nieuwe voorzitter van de Europese Centrale Bank. Ze zullen bij hun keuzes ook rekening moeten houden met de afkomst en de politieke kleur van de volgende voorzitter van het Europees Parlement.
Als het van Tusk afhangt, kan er tegen de Europese top van 20 en 21 juni een globaal akkoord gevonden worden over alle vijf de openstaande vacatures.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Jobat
Doorsnee Belg verdient ruim 300 euro bruto méér dan vorig jaar, maar niet bij iedereen stijgen lonen even sterk
-
Door Hamas gegijzelde vrouw (40) getuigt over seksueel misbruik: “Nadat ik me had gewassen, stond hij daar plots”
Amit Soussana, een 40-jarige vrouw die bij de raid door Hamas op nederzettingen in Israël op 7 oktober 2023 werd ontvoerd, is tijdens haar gevangenschap in Gaza seksueel misbruikt. Dat vertelt de vrijgelaten gijzelaar aan ‘The New York Times’, die de vrouw urenlang kon spreken. “Nadat ik me had gewassen, stond hij plotseling in de deuropening.” -
Hoe toegankelijk moet de abortuspil zijn? Daarover buigt Hooggerechtshof VS zich vandaag
Het Amerikaanse Hooggerechtshof bekijkt vandaag of het de toegang tot mifepriston, een veelgebruikte abortuspil, moet beperken. Het gaat om het belangrijkste abortusdossier in de VS sinds hetzelfde hof, met een meerderheid van conservatieve rechters, in juni 2022 besliste om het federaal recht op abortus af te schaffen. -
-
PREMIUM
ANALYSE. Oekraïne keldert één op drie Russische oorlogsschepen in Zwarte Zee. “Russen onderschatten de inventiviteit van de Oekraïners”
-
Poetin noemt Russische aanval op NAVO-landen “complete onzin”, maar waarschuwt wel voor westerse F-16's
De Russische president Vladimir Poetin zal de NAVO, het politiek en militaire bondgenootschap van landen in Noord-Amerika en Europa, niet aanvallen. Maar F-16's die het Westen aan Oekraïne levert, zullen wel neergeschoten worden. Dat zei de president woensdag. -
“Meta en Google belemmeren informatie over abortus en anticonceptie”
Meta en Google worden er in een nieuw rapport van beschuldigd informatie over abortus en anticonceptie in Afrika, Latijns-Amerika en Azië te belemmeren. De platforms zouden lokale abortusklinieken verhinderen om te adverteren en geen actie ondernemen tegen misinformatie over anticonceptie en abortus. -
56
Talibanleider zegt op staatstelevisie dat hij vrouwen “zal stenigen tot de dood”
-
Persfotograaf filmt eigen mishandeling met bodycam, vrouw opgepakt
-
Livios
“Mollen verstoren, kan een averechts effect hebben”: zo bind je de strijd wél aan met de diertjes in je tuin
Molshopen ontsieren het gazon en vormen een doorn in het oog voor menig hobbytuinier. De mol doden is echter geen goed idee, zo vertelt Dirk Criel van Natuurpunt aan Bouwsite Livios. Wat je dan beter doet? Je tuin minder aantrekkelijk maken voor mollenpootjes. -
Livios
Gebruik azijn nooit op beton of natuurstenen die kalk bevatten: zo ga je wél voor een brandschoon en schadevrij terras
Kan je terras nog een opknapbeurt gebruiken vooraleer je er lekker kan vertoeven? Dan is het reinigen geen overbodige luxe. Met deze onderhoudstips van bouwsite Livios ben jij helemaal klaar voor de heerlijke lentezon. -
Vijftal Belgen in door bendegeweld verscheurd Haïti zegt eventueel hulp te willen
3 reacties
Resterende karakters 500
Log in en reageerfrans Venloo
Roland Vanlerberghe
Jos Spriet-Dewaele