De rokende torens: herinneringen aan 9/11

Een mens vraagt zich af hoe het mogelijk is. Bijna achttien jaar na datum is nog altijd veertig procent van de slachtoffers van 9/11 in New York niet geïdentificeerd. Meer dan duizend mensen die na de aanslag op de Twin Towers als vermist zijn opgegeven, zijn niet herkenbaar of helemaal niet teruggevonden onder of tussen het puin. Ik werd er somber van.

De man die nu pas als 1.643e dodelijk slachtoffer een naam heeft gekregen, is bij wijze van spreken een bofkont. Niet hijzelf, maar misschien wel zijn familie die een dikke streep kan trekken onder een onzalige en onzekere periode die veel te lang heeft geduurd. Beeld u even in dat het u was overkomen. Met wat voor Kafkaiaanse toestanden u geconfronteerd zou zijn geweest. 

Ik herinner me nog alles van die fatale septemberdag in 2001. Werkelijk alles. Dat is uitzonderlijk. Ik heb doorgaans grote gaten in mijn geheugen. Het was mooi weer. Ik was gaan joggen in de Kalmthoutse Heide. Vanuit de douche luisterde ik naar de radio, een gewoonte die ik na 9/11 heb afgezworen. Ik hoorde collega Herman Hendrickx van het radionieuws live commentaar geven op iets wat ik niet kon vatten. Ik liep met een handdoek om de trap af en zette het kleine tv-toestel aan. Ik zag twee rokende torens.

Langzaam begon het mij te dagen wat voor calamiteit zich in New York afspeelde. Ik zag herhalingen van het moment waarop het tweede vliegtuig zich in de tweede toren boorde. Ik zag piepkleine figuurtjes naar beneden vallen. Nog altijd met alleen maar een handdoek om zag ik eerst de ene en een half uur later de tweede wolkenkrabber instorten, zeg maar desintegreren. Het begin van een reeks niet uit te roeien samenzweringstheorieën.

Ik werkte bij het televisienieuws toen. Ik belde naar de redactie: of ik kon helpen, bijspringen, wat dan ook doen om mij nuttig te maken. Het was er nog een chaos. Iedereen was druk bezig met het nu. Een paar uur later belde de hoofdredacteur terug. Hij had wat orde kunnen brengen in de chaotische maar boeiende live-uitzending, had zicht gekregen op wie nog wat kon doen. Of ik eindredacteur van het nachtnieuws wilde zijn? Dat was een primeur voor het tv-journaal: nachtnieuws. Paul D’Hoore was de onverstoorbare presentator. Hij liep rond op kousenvoeten, op alsmaar vuiler wordende witte sokken. Dingen die een mens onthoudt.

Er werden nog meer aanslagen verwacht, bij ons in Europa, in Londen, in Parijs, in Berlijn, op de NAVO in Brussel. Ze zijn er gelukkig nooit gekomen. Maar de VRT had wel een camera op de uitzendtoren geplaatst, die continu het wat verder gelegen NAVO-hoofdkwartier filmde. Je weet maar nooit. Ik geloof dat we dat nachtnieuws - wat om het uur een bondige samenvatting was van wat we al wisten - een week hebben volgehouden. Ikzelf was na drie nachten rijp voor het restafval, ik kon immers overdag niet slapen, er gebeurde te veel, er hing te veel spanning in de lucht. Twee dagen na 9/11 begonnen via het internet ook de eerst ziekelijke foto’s de ronde te doen: foto’s van wat er van een mens overblijft wanneer hij of zij na een val van de toren op het asfalt smakt.

Ik geloof dat we pas een kleine maand na 9/11 het tv-journaal met een ander onderwerp dan “de aanslagen” begonnen zijn. De hoofdredacteur moest er zijn zegje over doen. 

De eeuw was slecht begonnen en het is nooit meer goed gekomen. Oorlogen in Afghanistan, Irak, Libië, Syrië. Aanslagen over de hele wereld, ook bij ons, in Zaventem en in hartje Brussel, in de naam van Allah. En het allerergste: een permanent gevoel van vage angst en onveiligheid. En nooit meer zekerheid.