Francesco Vanderjeugd wil voorzitter van Open Vld worden: ‘Onze partij is een beetje vanalles geworden’

Zit er een wissel van de macht aan te komen bij Open Vld? Als het van Francesco Vanderjeugd afhangt alleszins wel. Ooit was hij de jongste burgemeester van het land, en met 31 jaren op de teller zou hij ook als voorzitter erg jong en onervaren zijn. “Het is misschien mijn grootste voordeel en mijn grootste nadeel: ik behoor niet tot het establishment van de partij”, schat hij zelf in. 

Vanderjeugd spaart de kritiek op dat partijestablishment evenwel niet. “We hebben geen verhaal meer dat de extremen kan afhouden.” Open Vld trok in de eerste plaats naar de kiezer met een gevoel: positivisme. “Die boodschap pakt niet meer, het voelt te veel als marketing. We moeten terug naar de essentie. Daarom verwijs ik ook naar de beginselverklaring van de liberalen: toen hadden we een duidelijke lijn. Nu zijn we een beetje vanalles. Iedereen weet waar Vlaams Belang voor staat. CD&V en wij, dat is minder helder.” 

Opvallend: terwijl de liberalen in de campagne trots uitpakten dat mede door hen de lonen stegen in de afgelopen legislatuur, voelde Vanderjeugd zich net beschaamd om dat als uithangbord te gebruiken. “Mensen voelen dat niet, want alles is tegelijk duurder geworden. Het is allemaal veel te simplistisch voorgesteld.”

Uit de achterhoede

De partijstatuten voorzien dat volgend jaar sowieso nieuwe voorzittersverkiezingen georganiseerd worden. Van die tijd wil Vanderjeugd gebruik maken om naar de basis te gaan luisteren. Maakt hij ook echt kans? Het is een publiek geheim dat kopstuk Bart Tommelein – nota bene de mentor van Vanderjeugd – ook een kandidatuur overweegt. “Het zou mij wel wat pijn doen mocht hij zich nu nog kandidaat stellen”, zegt Vanderjeugd in Het Laatste Nieuws. Het soortelijk gewicht van de Oostendse burgemeester ligt natuurlijk wel een stuk hoger dan dat van Vanderjeugd.

Maar misschien is de tijd wel gekomen voor iemand uit de achterhoede. Nele Lijnen, die afzwaait als Vlaams Volksvertegenwoordiger, sprak via Twitter meteen haar steun uit. “We moeten niet te veel kijken naar de allianties uit het verleden. De partij moet doorgaan met mensen die willen afstappen van de platgetreden paden”, zegt Lijnen aan de telefoon. Ze is teleurgesteld in het politiek establishment waar ook haar partij toe behoort, en maakt dezelfde bedenkingen bij de campagne als Vanderjeugd. “Er is nog veel werk aan de winkel. Er zijn in onze samenleving ongelooflijk veel alleenstaande mensen, voor hen worden de facturen alleen maar hoger. Op dat probleem hebben we nog steeds geen afdoend antwoord.”

Belgicistisch 

Ook oudgediende Luk Van Biesen, die niet herverkozen raakte in de Kamer, juicht de kandidatuur van Vanderjeugd toe. “Hij wil eerst goed luisteren naar de basis. Dat is iets dat onze partij nodig zal hebben: iemand die wat minder vastgeroest is in de machtsspelen van de laatste twintig jaar.”

Van Biesen was bovendien erg gecharmeerd dat Vanderjeugd op Radio 1 verwees naar de beginselverklaring van de liberalen, die Van Biesen mee opstelde. Daarin werd ook expliciet het confederaal model als doel naar voren geschoven. “We moeten elkaar geen Liesbeth noemen. Je hebt in de partij mensen die veeleer centrumrechts en Vlaamsgezins zijn, en anderen die meer paarsgroen en belgicistisch zijn. Hij behoort tot de eerste groep, maar kan die verschillen ook overstijgen. Daardoor is hij zeker niet kansloos.”

Egbert Lachaert, die zich opmaakt voor een terugkeer naar de Kamer, is terughoudender. Vanderjeugd weet volgens hem de frustratie te vatten die bij een deel van de partij leeft, maar nu komt het erop aan in de komende maanden met een inhoudelijk alternatief te komen. “Als je die inhoudelijke boodschap niet brengt, vervalt meteen je statement dat er niet genoeg kleur is. Maar hij heeft nog veel tijd om dat uit te werken. Bij voorzittersverkiezingen zit de angel op het einde – in de Ronde van Frankrijk moet je ook in de derde week goed zijn.”

Alarmbellen

Er is ook de vraag of Gwendolyn Rutten zelf nog voorzitter wil blijven. Na de slechte verkiezingsuitslag is er voor Van Biesen echter één duidelijke conclusie: het is tijd voor een nieuwe kapitein. “Ik denk dat dat nodig is. Na zo’n verkiezing kan het bestuur niet aanblijven – maar dat is geen kritiek op Gwendolyn. We hebben ons als partij blindgestaard op enkele grote steden waar we goed scoorden in de gemeenteraadsverkiezingen. Het platteland en de kleinere steden zijn we uit het oog verloren.”

Ook over de tactiek in aanloop naar 26 mei is binnen de partij het laatste woord nog niet gevallen. Nogal wat liberalen ergerden zich blauw dat de partij steeds minder inhoudelijke uit de verf kwam, en tegelijk enkele ronkende namen hun eigen ambities in de markt begonnen te zetten. Van Biesen: “We hebben ons bezig gehouden met Francken en N-VA af te schilderen als onmenselijk rechts en het ontmaskeren van de groenen als onverantwoord links. Dan ben je uiteindelijk te weinig met jezelf bezig.”

De ergernis over de campagne wordt breed gedeeld onder liberalen, en heeft de macht van de partijtop geen deugd gedaan. Al blijft de schade nog relatief beperkt. Twee weken voor de verkiezingen gingen de alarmbellen af met een peiling waar Open Vld nog 11 procent overhield, maar aan het eind van de rit was het resultaat minder slecht. “In het partijbestuur zijn de rangen weer gesloten, wat een paar weken geleden moeilijker lag. Het is nu belangrijk om geen interne ruzies te ontwikkelen”, zegt een liberaal.