Waarom je nieuw lief op het vorige lijkt

De nieuwe vriend van je moeder die krek dezelfde uitbundigheid heeft als de vorige. De kersverse derde echtgenoot van je beste vriend die een al even grote flierefluiter blijkt als zijn twee exen. Of je eigen nieuwe lief dat alles systematisch opkropt om dan af en toe hevig te ontploffen, net zoals de vorige. En die daarvoor.

Soms lijkt de liefde één grote déjà vu. En dat is ze ook, zo schrijven onderzoekers van de Universiteit van Toronto in het prestigieuze vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences. Professor psychologie Geoff MacDonald en doctoraatsstudent Yoobin Park weten het zeker: we hebben niet alleen een fysiek favoriet type maar ook een persoonlijkheidstype dat ons het meest aantrekt.

Sterke neiging

“Het is klassiek dat we na een relatiebreuk de schuld afschuiven op de persoonlijkheid van onze ex”, zegt Park. Hij was te zelfzuchtig. Zij was te dominant. “We nemen ons dan voor om voortaan met andere persoonlijkheden te daten. Maar ons onderzoek toont dat de neiging erg sterk is om toch opnieuw voor dat ene type te gaan”, aldus Park.

De onderzoekers analyseerden gegevens uit een Duits onderzoek naar relaties en gezinnen dat al negen jaar loopt. Deelnemers beantwoordden daarin onder andere 21 vragen waarmee psychologen hun belangrijkste karaktertrekken in kaart kunnen brengen, zoals hoe neurotisch, nauwgezet, extravert of avontuurlijk ze zijn.

In die negen jaar liepen sommige relaties stuk en ontstonden er nieuwe. En die nieuwe geliefden vulden telkens ook die vragenlijsten in. Zo konden Park en MacDonald amoureuze informatie van 332 deelnemers en van hun geliefden en exen bestuderen. Dat maakt de studie rigoureuzer dan gelijkaardig onderzoek waarin mensen alleen zelf aangegeven hoe hun ex in elkaar stak.

Geen reden voor fatalisme

“We zien dat mensen steeds opnieuw met dezelfde soort persoonlijkheid iets beginnen. Dat is zo van de ene naar de andere relatie. En het is veel meer dan de neiging om iets te beginnen met iemand die op je lijkt”, schrijven de onderzoekers. “We zien dat de gelijkenissen tussen iemands partners groter zijn dan die tussen de deelnemers zelf en hun verschillende partners. Het lijkt er dus op dat er een specifiek type is waar iemand telkens weer op valt.”

Relatie-expert Rika Ponnet is niet verbaasd. “Er zit inderdaad herhaling in relaties”, zegt ze. “Ik bekijk dat zelf meer vanuit de dynamiek tussen twee mensen die beantwoordt aan hun hechtingsbehoeftes. Wie veel bevestiging nodig heeft, zal bijvoorbeeld veel sneller en heviger een klik voelen bij iemand die dat inderdaad geeft. Het is logisch dat dit zich ook uit in een favoriet persoonlijkheidstype.”

Maar zijn we iets met al die kennis? Want Park en MacDonald lijken wel te suggereren dat er weinig aan te veranderen is.

Valkuil

Ponnet: “Die onbewuste behoeftes en voorkeuren zijn zeer krachtig. Een vrouw die altijd weer op narcistische types valt, zal nooit zo’n diepe aantrekking voelen voor een erg meelevend iemand. Vrienden die haar aan zo’n ander type voorstellen, zullen dan horen dat ze toch liever ‘een tijger’ wil.”

Toch is er geen reden voor fatalisme. “Mensen die afzien onder hun voorkeur, kunnen daar wel in groeien”, zegt Ponnet. “Iemand die zich altijd laat domineren door bazige partners, kan zeker leren sneller te kappen met zo’n type. Al zal de aantrekking er altijd wel zijn.”

Er ligt wel een grote valkuil op dat ‘groeipad’: denken dat je je ideale geliefde kunt samenstellen. Ponnet: “Ik hoor wie een partner zoekt vaak zeggen welke karaktertrekken ze aantrekkelijk vinden en welke ze niet meer willen. Maar doorgaans bestaan die collages niet. Een ambitieus, succesvol type zal maar zeer zelden ook erg sociaal, zorgzaam en altruïstisch zijn.”