Direct naar artikelinhoud
TurkijeNAVO

Ontrouw Turkije baart NAVO zorgen

De Russische president Poetin (r.) en zijn Turkse ambtgenoot Erdogan.Beeld AFP

De Turkse president Erdogan wil Russische raketten kopen en nu dreigt Amerika geen ultramoderne F-35 gevechtsvliegtuigen meer te zullen leveren. Behalve ‘verkeerde’ wapens zijn het Erdogans ‘verkeerde vrienden’ die voor spanningen zorgen met de andere NAVO-landen. 

De NAVO begint aan haar zuidflank gevaarlijke scheurtjes te vertonen. Het Turkije van president Erdogan gedraagt zich als een overspelige bondgenoot. Dat baart het westerse bondgenootschap zorgen. Het land grenst aan de Zwarte Zee, Oekraïne, Rusland, Syrië, Irak en Iran en is daarmee heel strategisch gelegen in een regio die wordt beschouwd als een van de grootste geopolitieke kruitvaten van dit moment.

De bondgenoten zien met lede ogen aan hoe Erdogan flirt met de Russen, Iran en zelfs de Venezolaanse dictator Maduro. Hij is inmiddels zo consequent in zijn toenadering tot tegenstanders van het Westen dat dit zo langzamerhand niet meer weet wat het aan Turkije heeft: is het medestander of opponent?

Dit hoort kennelijk bij een tijd waarin veel niet meer is zoals het was, grote mogendheden voor eigen glorie gaan, oude multilaterale samenwerkingsverbanden onder druk staan en zelfs het onderscheid tussen vriend en vijand vloeiend is geworden. Zowel voor de Amerikaanse president Trump als voor Erdogan geldt dat hun westerse bondgenoten op zijn minst het gevoel hebben dat ze met zulke vrienden geen vijanden meer nodig hebben.

Conform de tijdgeest roert Erdogan de nationalistische trom en is het Turkije first en de bondgenoten second. Hij zegt de aankoop van Russische luchtdoelraketten van het type S-400 te zullen doorzetten tegen de wens van de Amerikanen in. Die hebben gedreigd de voorgenomen verkoop aan Turkije van meer dan honderd F-35 gevechtsvliegtuigen (voorheen bekend als Joint Strike Fighter, JSF) te zullen schrappen.

Geheimen

Zij zijn er niet blij mee dat de Turken militaire banden aanknopen met een erkende NAVO-tegenstander als Rusland en dat er straks Russen rondlopen op militaire bases in een NAVO-land. Meer specifiek zijn de Amerikanen bang dat als Russische raketten in Turkije onderdeel worden van de geïntegreerde NAVO-wapensystemen er langs die weg allerlei supergeheime informatie over de zeer geavanceerde, met stealthtechnologie uitgeruste F-35 kan weglekken. Met andere woorden: Amerika vertrouwt het niet nu de Turkse partner ineens met een vreemde kostganger komt aanzetten die een zolderkamertje betrekt in het NAVO-huis en kan meekijken in de keuken.

De kwestie staat officieel niet op de agenda van de vergadering van de NAVO-ministers van Defensie woensdag en donderdag  in Brussel, maar in de wandelgangen zal het zeker aan de orde komen. Dinsdag werden al over en weer harde woorden gesproken. De Amerikaanse NAVO-ambassadeur, Kay Bailey Hutchison, herhaalde het dreigement dat Turkije de F-35 kan vergeten als het de rakettendeal met de Russen niet opzegt. Turkije kan niet van twee walletjes eten: én de Amerikaanse F-35 hebben én de Russische S-400. Erdogan gaf dezelfde dag geen krimp: “Turkije is niet een land dat toestemming moet vragen of zwicht voor druk.”

Als de leverantie van de F-35’s aan Turkije niet doorgaat, snijden de Amerikanen diep in het eigen vlees. Het land is met honderd bestelde toestellen, die zo’n 100 miljoen dollar (88 miljoen euro) per stuk kosten, een van de grootste buitenlandse klanten. Bovendien produceren de Turken allerlei onderdelen van het toestel, zoals voor het landingsgestel. Dat de Amerikanen de kwestie desondanks zo hoog opnemen, bewijst dat ze echt bang zijn dat de Russen via er Turkije achter kunnen komen hoe ze de F-35’s kunnen detecteren terwijl die juist met behulp van de stealthtechnologie zo ontwikkeld zijn dat ze onzichtbaar zijn voor vijandelijke radarsystemen. De F-35 is met 420 miljard dollar (370 miljard euro) ’s werelds duurste defensieproject ooit.

Amerika heeft Turkije voorgesteld Patriots te leveren als alternatief voor de Russische S-400’s, maar dit Amerikaanse raketdefensiesysteem is duurder dan het Russische en kon ook niet snel worden geleverd. Turkije biedt aan technische oplossingen te zoeken voor de Amerikaanse zorgen.

De Russische president Poetin (l.) en zijn Turkse ambtgenoot Erdogan tijdens een ontmoeting in Doesjanbe, Tadzjikistan.Beeld Reuters

Verkeerde vrienden

Behalve ‘verkeerde’ wapens zijn het Erdogans ‘verkeerde vrienden’ die fungeren als splijtzwam. Menig NAVO-land vindt dat Erdogan zich momenteel wel erg nadrukkelijk identificeert met zijn mede-autocraten in de wereld: niet alleen de Russische president Poetin maar ook de Iraanse ayatollahs en Maduro. Men zou er bijna een patroon in kunnen zien, maar daar moet men voorzichtig mee zijn. Toen Turkije nog niet zo lang geleden een Russisch vliegtuig neerhaalde, liepen de spanningen met Moskou nog hoog op. 

Ook de samenwerking met Rusland, Assad en Iran inzake Syrië is waarschijnlijk niet ingegeven door echte liefde, maar door harde belangen. Deze partijen stellen zich teweer tegen de Koerdische ambities in de regio, en daarom werkt Erdogan met hen samen onder het motto: de vijanden van mijn vijanden zijn mijn vrienden, al of niet tijdelijk. De steun aan Maduro lijkt vooral voort te komen uit antiwesterse en anti-Amerikaanse sentimenten bij Erdogan.

Toch wil zowel Turkije als Amerika de huidige problemen niet te groot maken, meent een NAVO-diplomaat. Voor de Turken is het balanceren, ze bevinden zich midden in een ‘bijzondere’ regio, zegt deze bron eufemistisch om de term gevaarlijk te vermijden. En balanceren moet ook de NAVO.  Turkije heeft binnen het bondgenootschap op de Amerikanen na het grootste leger, het beheerst de toegang tot de Zwarte Zee en kan voor militaire acties in de Golf fungeren als springplank.