Het fenomeen ‘sitcomgeneriek’: het achteloos opkijken tot kunst verheven

Tijdens een dagelijkse bezigheid schijnbaar achteloos opkijken, een oude bekende zien, minzaam glimlachen en die persoon dan secondelang breed grijnzend blijven aanstaren. Zó stel je een personage voor aan de wereld, moet iemand eind jaren 80 op een congres van sitcomproducenten hebben gedeclameerd. Er is ook de variant waarbij de personages recht in de lens kijken. Hierbij wordt de camera toevertrouwd aan die oude bekende, óf een onbekende maar niet-bedreigende figuur. Zo’n vent in een kostuum zoals je ze in Disneyland Parijs tegenkomt bijvoorbeeld, die filmend door het huis banjert. Er wordt geglimlacht – oho, haha! – en nog voor de gefilmde zich afvraagt wat Goofy in de badkamer te zoeken heeft, gutst het bloed door de afvoer. Deze variant is er een voor gevorderden.

Het voorkomen en de bezigheid zijn in dezen van kapitaal belang. Ze zeggen immers iets over het personage. Een verzorgd uiterlijk, een frisse blazer om de schouders en een gitaar in de hand? De sexy oom die bij zijn schoonbroer en diens drie dochters op zolder woont. Een dikke snor en een uniform met daaronder een gezellige buik? De goedlachse politieagent die gewoon van het leven wil genieten, zijn irritante, ietwat nasale buurjongen ten spijt. Tandeloos, gehuld in vodden met een aansteker een lepel opwarmend in een kraakpand? De partijstrateeg van sp.a.

De generiek begint doorgaans met een korte ouverture, meestal gepaard gaand met een panoramisch shot van de streek waarin de tv-reeks zich afspeelt. De naam van de reeks verschijnt in beeld en daar barst een generische blankemannenband uit in gezang. De ietwat dommige vader verschijnt in beeld, de clevere moeder, kind één (de schavuit), kind twee (het geweten), kind drie (de schattige nakomer), het excentrieke vriendje van kind één of een neef die in een camionette woont. Ten vroegste vanaf seizoen twee in te voegen: een inderhaast opgescharreld oud besje of ander moedersurrogaat dat van wanten weet.

Vervolgens worden enkele scènes uit een eerder seizoen kriskras door elkaar gemonteerd alvorens te culmineren in een opeenvolging van knuffelmomenten. Het gezin als hoeksteen van een gelukkig leven. Het komende halfuur wordt ons, onderontwikkelde dompelaars, niet alleen een karrenvracht dijenkletsers opgelepeld, neen, ons worden waardevolle lessen bijgebracht. Terwijl ik, zeker nu ik dit als volwassene herbekijk, maar één ding te weten wil komen: wanneer krijgen we die ene voorouder te zien wiens onmetelijke fortuin het mogelijk maakt dat al die tienmansgezinnen in godsnaam uit de kosten geraken?

Afsluiten doen we met een shot van de woonst van de protagonisten en de namen van de producenten, zelf de rijke voorouders in menig tienmansgezin.