Griekse grot onthult mysterie: "Oudste fossiel van moderne mens buiten Afrika"
De verspreiding van de mens vanuit het Afrikaanse continent over de aardbol zou wel eens anders verlopen kunnen zijn dan we tot nu toe dachten. Concreet: de moderne mens zou Afrika vroeger hebben verlaten dan aangenomen. Dat besluiten onderzoekers na nieuwe analysemethodes toegepast op twee oude schedels in een Griekse grot. Het zou gaan om de oudste overblijfselen van de moderne mens ooit gevonden in Europa, maar andere onderzoekers blijven voorzichtig.
De twee bijzonder oude menselijke schedelfragmenten, die de naam Apidima 1 en Apidima 2 meekregen, werden ontdekt in de Apidima-grot op een schiereiland in de zuidelijke Peloponnesos, in het zuiden van Griekenland.
De ontdekking gebeurde al eind jaren 70 maar er is altijd een waas van mysterie rond blijven hangen, omdat ze niet volledig waren en omdat er te weinig archeologische context van bestond. Apidima 2 is relatief goed bewaard en bevat een gezicht. Apidima 1, waarover het hier vooral gaat, was niet volledig en bestond enkel uit de achterkant van een schedel die uit een steen moest worden gehouwen.
Onderzoekers hebben nu met nieuwe methodes beide schedels virtueel kunnen reconstrueren, hun ouderdom bepaald en ze met elkaar vergeleken. Apidima 2 zou ruim 170.000 jaar oud zijn en vertoont de morfologie van een neanderthaler. Maar Apidima 1 is ruim 210.000 jaar oud en vertoont kenmerken van de moderne en de primitieve mens, schrijven ze in Nature. En dat zou geen klein beetje grensverleggend zijn.
Apidima 1 zou ruim 210.000 jaar oud zijn - de oudste overblijfselen van de moderne mens tot nu toe waren "amper" 45.000 jaar oud
Deze nieuwe data laten uitschijnen dat zowel de vroege Homo Sapiens als neanderthalers aanwezig waren op de plek, waarbij een vroege vorm van Homo sapiens gevolgd werd door een neanderthalergroep. Dat maakt de theorieën omtrent de verspreiding en ontwikkeling van de mens weer wat ingewikkelder.
Algemeen geldt dat de neanderthalers er eerst waren in Europa, waar ze begonnen te floreren vanaf pakweg 250.000 jaar geleden, terwijl de Homo sapiens pas later of veel later Europa binnenkwam. "Ons onderzoek wijst op veelvuldige migraties van de vroege moderne mens vanuit Afrika", stellen de wetenschappers nu.
Ineens ruim vier keer ouder dan de oudste vondst
Apidima 1 zou veruit de oudste vondst ooit zijn in Europa die toegeschreven kan worden aan een Homo sapiens - veel wetenschappers willen er wel nog bevestiging van zien, en meer bewijsstukken. Tot nu toe waren de oudste gevonden resten van de moderne mens "maar" zo'n 45.000 jaar oud. Dit keer zou het dus in één klap om een vondst gaan die ruim vier keer zo oud is.
En dat is bijzonder, want tot nu toe waren er geen sporen van vroegere migraties van de moderne mens gevonden. Bij mensen die aanwijsbare voorouders buiten Afrika hebben, blijkt dat die voorouders uit migraties kwamen van latere datum, ongeveer 70.000 jaar geleden. (lees door onder de tweet)
Niet één grote massamigratie uit Afrika, maar verschillende golven, waarbij de eerste golf veel vroeger plaatsvond dan gedacht
Nieuwe theorie vindt steeds meer ingang
De Homo sapiens begon zich ongeveer 300.000 jaar terug te ontwikkelen in Afrika. Tot nu toe werd aangenomen dat die zogenoemde moderne mens pas later Afrika verliet. Eerst was sprake van 70.000 jaar geleden, maar eerder doken al theorieën op - na andere vondsten - dat dit al vroeger gebeurde.
Dit rapport zou het verhaal nog scherper zetten, en dus tot ruim 210.000 jaar teruggaan, wat de geschiedenis van de Homo sapiens weer wat zou herschrijven. Dat de eerste golven vroeger kwamen dan gedacht, is een theorie die meer en meer ingang aan het vinden is, en die door dit nieuwe rapport opnieuw een duwtje in de rug krijgt.
Katerina Harvati van de universiteit van Tübingen in Duitsland en een van de auteurs van het nieuwe rapport bevestigt dat de nieuwe resultaten bevestigen dat ten minste enkele groepen van de moderne mens Afrika veel vroeger verlieten dan eerst gedacht, en tot in het huidige Europa konden doordringen. "Een eerste vroege migratie van die Homo sapiens gebeurde ruim 200.000 jaar geleden, veel vroeger dan gedacht. En het gaat ook niet om één massale exodus uit Afrika op een latere datum."
Vraagtekens
De onderzoekers steunen voor hun theorie vooral op het ontbreken van het zogenoemde bultje op de achterkant van de schedel, die lijkt op een dotje haar. Die was typisch voor neanderthalers maar ontbrak bij de Homo sapiens. Voor de datering gebruikten ze methodes die steunen op het natuurlijk afbreken van uranium in menselijke resten.
Dat de twee gevonden schedels zoveel in ouderdom verschillen - ongeveer 40.000 jaar - verklaren de onderzoekers door een modderstroom die de schedels meenam en later in de grot stolde. Maar net omdat hun theorie zo baanbrekend is, vragen andere wetenschappers om meer bewijzen.