De wereld wordt geconfronteerd met een reeks crises die niet langer kunnen worden afgedaan als problemen van voorbijgaande aard, zeggen experts in internationale geopolitiek.

“De Amerikaans-Chinese handelsoorlog, de klimaatwijziging, de spanningen in Hongkong, de spanningen tussen Iran en de VS, het aanslepende Turks-Koerdische conflict, de nieuwe crisis tussen India en Pakistan, de diplomatieke en economische confrontatie tussen Japan en Zuid-Korea, de nakende brexit.” Het woord omschrijft niet langer de globale chaos.”

Een tweet van voormalig Amerikaans diplomaat en auteur Richard Haass somt de uitdagingen waarvoor de wereld staat misschien nog best op. Haass publiceerde een jaar geleden het boek ‘World in Disarray’, (‘De Wereld in Wanorde’), maar vindt die titel nu niet langer accuraat.

Geen van voormelde crises zijn van voorbijgaande aard, schrijft ook Ian Bremmer, de voorzitter van de Eurasia Group, in een brief aan klanten. Eurasia Group is een organisatie die advies verleent rond geopolitieke risico’s. “Integendeel, we worden geconfronteerd met crises van lange termijn, die expertise en kennis vergen die in de steeds onderbemande regering Trump ontbreken”, schrijft Bremmer. Zijn opsomming verschilt niet veel van die van Haass.

Hieronder de 10 belangrijkste crises van het moment

1. De Koude Oorlog II

De spanningen tussen de VS en China hebben een kantelpunt bereikt, met het risico op de destabilisering van de globale toeleveringsketen in de technologische sector. Hoewel deze confrontatie op het eerste zicht de handelsstromen tussen beide landen betreft, ligt de onderliggende reden veel dieper. Ze gaat over toekomstige economische en militaire werelddominantie en de ononderbroken diefstal van Amerikaans intellectueel eigendom door de Chinezen.

2. Het conflict tussen de VS en Iran

Meer dan een jaar geleden trok de Amerikaanse president Donald Trump zijn land terug uit het kernakkoord dat Iran in 2015 gesloten had. Naast Iran werd dat akkoord ondertekend door de VS, het VK, Rusland, China en Frankrijk, Duitsland en de EU. Die hadden geen probleem met de manier waarop Teheran het akkoord naleefde.  Sinds hun vertrek hebben de VS de sancties tegen Iran verder uitgebreid. De Iraanse economie wordt door het verbod op aankoop van Iraanse olie gewurgd. Iran heeft ondertussen aangekondigd zijn uraniumverrijking te hebben hervat en zorgt voor chaos in de geopolitiek cruciale Straat van Hormuz. Elke dag passeren daar 15,5 miljoen vaten ruwe olie, wat neerkomt op 33% van de wereldwijde olietransporten via de zee en 20% van de olietransporten wereldwijd. Het gaat om 15 olietankers per dag, in beide richtingen. 

3. Het Amerikaans – Russische cyberconflict

Speciaal-onderzoeker Robert Mueller getuigde vorige maand in het Amerikaanse Congres. Hij riep zijn land op om op te treden tegen de “wijdverbreide en systematische Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen”. Volgens Mueller vormt de Russische bemoeienis “een ernstige bedreiging voor de Amerikaanse democratie”. Daarnaast zijn er volgens Mueller bewijzen dat de Russen nu al bezig zijn om dat in 2020 te blijven doen. 

4. De fiscale crisis in Italië

De economische groeivertraging is nergens zo uitgesproken als in Italië. De kans dat het land volgend jaar een budget opstelt dat de Maastrichtnorm respecteert blijft, ondanks de historisch lage rente waartegen het land geld kan lenen, beperkt.

Plannen om een alternatief betaalmiddel naast de euro te introduceren werden binnen de eurozone op scherpe kritiek onthaald. Het gaat om zogenaamde mini-bills of treasury (mini-bots). Dat zijn kleine, renteloze staatsobligaties met een waarde van 5 tot 200 euro. Het idee voor de mini-bots ontstond bij de Lega van Matteo Salvini. Ze moeten helpen schulden te reduceren die overheidsinstanties hebben bij particuliere leveranciers. De Italiaanse overheid staat bekend om haar laattijdige betalingen. De achterstal beloopt vandaag ruim 57 miljard euro. Door deze mini-bots in circulatie te brengen zou Italië niet enkel zijn achterstallige betalingen kunnen inlossen, de overheid rekent er op dat de particuliere leveranciers op hun beurt de mini-bots als betaalmiddel gaan gebruiken. Op die manier wordt een parallelle munt gecreëerd naast de euro.

5. Turkije

Hier is sprake van een breed palet van crises. Er is de aanvaring met de EU en Cyprus met betrekking tot de plannen van Erdogan om in het oostelijke deel van de Middellandse Zee aardgasbronnen te exploiteren. Dat gebied wordt algemeen beschouwd als economisch territoriale wateren van Cyprus.

Dan is er de Turkse positie binnen de Navo. De dagen waarin Turkije echte interesse had in het versterken van de banden met het Westen liggen ver achter ons. Want ook de aankoop van een Russisch raketsysteem door Turkije is een andere bron van spanning. Rusland is ondertussen gestart met de levering van 2 S-400 batterijen aan Turkije. Daarna zal het er nog 2 produceren in Turkije zelf. Door toenadering tot Poetin te zoeken lijkt Erdogan zich steeds beter thuis te voelen in Moskou dan in Brussel. Hoe die houding rijmt met het lidmaatschap van en de Turkse verplichtingen binnen de Navo is een dubbel raadsel. 

Tenslotte kondigden de Turken eerder deze week aan dat ze een offensief starten om de Koerdische YPG te verdrijven uit grensplaatsen in de Syrische provincies Raqqa en Hasaka. De YPG is de belangrijkste strijdgroep in de SDF. Dat is een coalitie van Syrische oppositiegroepen, waarin de Koerden sterk vertegenwoordigd zijn. De SDF heeft in de afgelopen vier jaar het grootste deel van Noordoost-Syrië in handen gekregen, nadat de Islamitische Staat met Amerikaanse steun werd verdreven uit die regio. Maar Turkije beschouwt de YPG-militie, als een terroristische organisatie.

6. Het conflict tussen China en Hongkong

In Hongkong wordt al maanden actie gevoerd tegen een wetsvoorstel dat uitlevering van misdadigers aan China mogelijk maakt. Steeds meer protestacties lopen uit de hand. Sinds 9 juni zijn in totaal al 420 demonstranten opgepakt. Volgens Carrie Lam, de belangrijkste en door Beijing gesteunde machthebber in de Chinese stadstaat, verkeert de stad ‘op de rand van een extreem gevaarlijke situatie’. Volgens haar betekenen de protesten een uitdaging van de Chinese soevereiniteit, die het uitgangspunt van ‘één land, twee systemen’ bedreigen. “De protesten zullen de stabiliteit en welvaart van Hongkong vernietigen,” zei ze. Hongkong geniet sinds de voormalige Britse kolonie in 1997 werd teruggegeven aan China een voorkeursbehandeling.  China is verantwoordelijk voor defensie en buitenlandse zaken, maar Hongkong voert een eigen rechtssysteem. In Beijing raakt het geduld met Hongkong stilaan op.

7. Brexit

Sinds het aantreden van de nieuwe premier Boris Johnson lijkt een no-deal brexit steeds dichterbij te komen. De houding van de EU staat haaks op die van Londen.  Johnson heeft al meermaals gezegd dat zijn land “hoe dan ook” op 31 oktober uit de EU vertrekt. De EU ziet geen reden om tot een nieuw brexitakkoord te komen. Volgens de EU heeft de nieuwe Britse premier Boris Johnson “geen intentie” om tot een nieuw akkoord te komen en is een ‘no deal-Brexit’ nu zijn uitgangspunt.

8. De klimaatverandering

Juli 2019 was volgens het Copernicus-weerinstituut de heetste maand ooit. In 2018 was juli ook al de warmste maand ooit, maar toen wees men naar de sterke invloed van El Niño als oorzaak. Nu tekent zich echter een trend af. De laatste vijf jaren zouden zo wel eens de vijf warmste jaren ooit kunnen worden, volgens het weerinstituut een duidelijk signaal dat de wereld een versnelling hoger moeten schakelen in de strijd tegen de klimaatopwarming. In juli 2019 was het wereldwijd gemiddeld 0,04 graden Celsius warmer dan in juli 2016: tot voor kort de warmste maand ooit gemeten.

9. Het conflict tussen India en Pakistan

India schrapte maandag de speciale status van Kashmir. De regering wil de noordelijke deelstaat opdelen in twee afzonderlijke gebieden die door India zou worden bestuurd. Kashmir wordt geclaimd door zowel India als Pakistan. Die landen hebben allebei een deel van het gebied in handen. Ze hebben sinds 1947 meerdere oorlogen uitgevochten over de grensregio. Eerder dit jaar werden 40 Indiase politieagenten aan de Indiase kant van de grens door Pakistaanse milities gedood.

Trieste bonus: zowel India als Pakistan hebben kernwapens.

10. Het conflict tussen Japan en Zuid-Korea

Een conflict tussen Japan en Zuid-Korea escaleert, nu beide landen unilaterale maatregelen tegen elkaar treffen. Aan de basis ligt de Japanse bezetting van het Koreaanse schiereiland tussen 1910 en 1945. De Japanners lieten de Koreanen in die periode voor hen werken als dwangarbeiders. Eerder deze maand legde Japan exportbeperkingen op voor hightech-materialen bestemd voor Zuid-Korea. Zuid-Korea reageerde daarop met gelijkaardige maatregelen. Officieel hebben die maatregelen niets te maken met het conflict over dwangarbeid, maar zowel de Zuid-Koreanen als de Japanners maken gewag van een vertrouwensbreuk over de kwestie. Zuid-Korea eist herstelbetalingen, volgens Japan is die zaak al lang van de baan.

Niet opgenomen in deze lijst: Jemen, Afghanistan, Syrië, Libië, Oekraïne, Democratische Republiek Congo…