Marokko installeerde een nieuwe wet die vrouwengeweld harder moet bestraffen en slachtoffers beter moet beschermen, maar implementatie blijkt lastig. Gek genoeg loopt de conservatieve stad Oujda voorop, mede dankzij de Marokkaanse stichting Ain Ghazal en de steun van het Belgische RCN Justice & Démocratie.
‘Een jongen benaderde mij op WhatsApp en vroeg om af te spreken om te kijken of we met elkaar konden trouwen’, vertelt Fatima*. In conservatieve steden als Oujda, in het oosten van Marokko, gebeurt dat wel vaker op die manier.
Voor vrouwen is het erg belangrijk om te trouwen en een familie te stichten, maar erg vaak komen ze niet buiten. Toen Fatima dat berichtje kreeg, was ze dan ook enthousiast, want veel mannen ontmoet ze niet. Ze ging naar hem toe.
‘Hij bracht me naar een huis, sloot me daar op en verkrachtte mij. Ik moest ook seks hebben met nog vijftien andere jongens, drie weken lang.’ Uiteindelijk werd ze bevrijd door de moeder van een van de jongens die haar hadden verkracht.
De maatschappij in Marokko straft slachtoffers van seksueel geweld dubbel zo hard door de schuld bij hen te leggen.
Maar daar stopte de traumatische ervaring niet. ‘Onze familie komt niet meer langs uit schaamte’, vertelt haar moeder. ‘Haar vader wilde eerst ook niet dat ze terug thuis kwam wonen.’
Fatima zocht hulp bij Ain Ghazal, een hulp- en opvangcentrum voor vrouwelijke slachtoffers van geweld. Opgeleide medewerkers van de stichting praatten met Fatima’s vader waarna ze weer thuis mocht komen wonen.
‘Veel Marokkanen zijn analfabeet of kennen hun rechten niet. Vrouwen vertrouwen daarom op hun man, broer of partner’, vertelt Zahra Zaoui, oprichter en advocaat van Ain Ghazal.
‘Gevolg is dat onze maatschappij geweld naar vrouwen toe accepteert. Sterker nog: het straft slachtoffers dubbel zo hard door de schuld bij hen te leggen. Aan een slachtoffer van verkrachting vragen ze bijvoorbeeld waarom ze naar buiten is geweest of zich zus of zo heeft gekleed.’
De stichting geeft Fatima nu al maanden psychologische hulp om haar trauma te verwerken en hielp haar met het aanklagen van de daders. De rechters veroordeelden de mannen uiteindelijk tot drie jaar celstraf.
Oujda, het centrum van geweld tegen vrouwen
Zaoui vecht al twintig jaar voor vrouwenrechten in Marokko. En dat is nodig, want geweld tegen vrouwen is er schering en inslag.
De afgelopen jaren werd dat pijnlijk zichtbaar door schandalen als de ontvoering en veelvuldige verkrachting van het meisje Khadija in de buurt van de stad Beni Mellal en de aanranding van een gehandicapt meisje op een bus in Casablanca.
Na drie jaar overleg en tal van aanpassingen nam de Eerste Kamer vorig jaar in september een nieuwe wet aan die voor het eerst seksuele intimidatie en gedwongen huwelijken strafbaar maakt, geweld tegen vrouwen zwaarder bestraft en slachtoffers beter beschermt.
‘Maar in die wet wordt er nog steeds met geen woord gerept over verkrachting binnen een huwelijk; alsof het niet bestaat’, zegt Zaoui gefrustreerd. ‘Maar het is beter dan niets.’
Veel vrouwen en organisaties dachten echter dat de nieuwe wet in de realiteit weinig zou veranderen. Om dat te voorkomen, startte Zaoui het project ‘Tamallouk’: een project dat de wet moet implementeren door de sociale en juridische kijk op vrouwengeweld te veranderen.
Het project is een samenwerking met het Belgische RCN Justice & Démocratie. Die organisatie vecht tegen straffeloosheid en wil de rechtsgang toegankelijk maken voor iedereen en die ook aanpassen aan de realiteit en sociale, economische en culturele behoeftes.
De organisatie wordt gefinancierd door de Belgische overheid en heeft projecten in Burundi, Rwanda, Congo en nu dus ook Marokko.
In België heeft het magistraat goed contact met bijvoorbeeld blijf-van-mijn-lijfhuizen. In Marokko zijn die werelden gescheiden.
‘Oujda heeft een van de hoogste cijfers wat betreft vrouwengeweld, de stichting Ain Ghazal boekt op hetzelfde moment enorme vooruitgang’, vertelt Maud Le Chatelier, programmacoördinatrice van de Maghreb bij RCN Justice & Démocratie. ‘Dat project wilden we dus graag ondersteunen.’ En dat betekent niet alleen financieel, maar ook bijna dagelijks contact houden en samen discussiëren en beslissingen nemen.
Mentaliteit
Het project bestaat uit twee delen. Ten eerste probeert Tamallouk de wet op sociaal en juridisch vlak te implementeren door de mentaliteit van bewoners en rechters te veranderen. Daarom organiseert het informatiebijeenkomsten en lanceert het (online) petities over de nieuwe wet en de rechten van de inwoners.
Ze proberen communicatie op te zetten tussen de sociale spelers die er al zijn en de rechters. ‘In België heeft het magistraat goed contact met bijvoorbeeld blijf-van-mijn-lijfhuizen zodat vrouwen er meteen terechtkunnen na een veroordeling van de dader(s)’, zegt Le Chatelier. ‘In Marokko zijn die werelden gescheiden.’
Tamallouk begeleidt ook centra die een luisterend oor bieden aan vrouwelijke slachtoffers van geweld.
Aan journalisten wordt de definitie van vrouwengeweld nog eens deftig uitgelegd, want dat is voor hen niet altijd even duidelijk. Daarnaast tonen ze hoe de media een rechtszaak kunnen verslaan en hoe ze het imago van de vrouw in de media kunnen versterken.
Rechters
Ten tweede organiseert het jaarlijks een uitwisseling van rechters tussen Oujda en België.
‘Als onze rechters zien hoe zij het in België doen, snappen ze beter waarom de nieuwe wet er is en hoe die te gebruiken’, vertelt Zahra Zaoui.
Tot nu toe zijn de Marokkaanse rechters twee keer in België geweest. Daar hebben de Belgische rechters een training voor de Marokkaanse samengesteld.
‘De laatste keer legde het Belgische magistraat uit wat voor straffen de rechters kunnen geven, alternatief aan een gevangenisstraf. Denk aan een contactverbod of psychologische hulp. Zo stelden de Belgische rechters een praatgroep voor waar veroordeelden verplicht aan moeten deelnemen. De Marokkaanse rechters waren erg enthousiast’, aldus Le Chatelier van RCN Justice & Démocratie.
Snel na thuiskomst veroordeelde een Marokkaanse rechter een man die geweld had gebruikt tegen zijn vrouw tot een psychologische behandeling van zes maanden.
‘Hij was erg trots dat hij dat als eerste in Marokko had gedaan in een strafzaak rond vrouwengeweld.’ Zo ook Zaoui. ‘Onze eerste veroordeling met de nieuwe wet is een feit’, glundert ze. ‘Even later heeft ook andere rechter zo’n straf uitgedeeld. Nu leren ze niet alleen de dader te bestraffen, maar hem ook te begeleiden en zijn gedrag te veranderen.’
Al moet erbij gezegd worden dat de daders in hoger beroep zijn gegaan – daar is nog geen uitspraak over gedaan.
Ook al kan de straf in hoger beroep teniet worden gedaan, is er nog een valkuil: ‘Er zijn weinig psychologen in die regio te vinden die een behandeling kunnen geven’, bekent Le Chatelier.
Psychologische hulp in Marokko is nog niet erg bekend en als mensen het al kennen, rust er een taboe op. Er staan ook niet zo veel studenten te springen om psycholoog te worden als in België.
Eerste successen
Tamallouk werpt zijn vruchten af. Vier slachtoffers hebben hun zaak met de nieuwe wet gewonnen, waaronder Smahane. ‘Mijn elfjarige dochter ging wat brood halen aan de overkant van de straat. Een man benaderde haar en vroeg haar om hem een kus te geven voor geld. Ze weigerde, maar toch kuste hij haar. We zijn meteen naar de politie gegaan en die heeft hem gearresteerd.’
Met hulp van Ain Ghazal klaagde ze de man aan. De rechters veroordeelden hem tot een jaar gevangenisstraf maar lieten hem in hoger beroep weer vrij. Toch is het feit dat de familie aangifte deed, de politie hem arresteerde en de rechter hem de eerste keer veroordeelde al een vooruitgang in Marokko.
De rest van Marokko
Le Chatelier hoopt dat het succesvolle project zich verder uitbreidt naar de rest van Marokko. Tot nu toe zijn er nog geen veroordelingen met de nieuwe wet bekend in andere steden dan Oujda, behalve in Tanger, waar de dader zijn straf hoger beroep kon ontlopen.
Het wordt dus lastig, maar Le Chatelier heeft er zin in. ‘Het zal tijd kosten, maar we moeten het ook groter aanpakken. Alle rechters en rechtenstudenten in Marokko opleiden en de samenwerking vergroten.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
