Wil de regering-Michel de deadline van de Europese Commissie respecteren, dan moet ze binnen exact twee weken een eurocommissaris voordragen. Wie zijn de grootste kanshebbers?
De toekomstige voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen verwacht dat alle lidstaten tegen 26 augustus een kandidaat-eurocommissaris voordragen. Vervolgens houdt de Duitse een of twee individuele consultatierondes en verdeelt ze de portefeuilles. Tenslotte legt ze haar equipe ter goedkeuring aan het Europees Parlement die na individuele hoorzittingen de voltallige ploeg kan maken of kraken. Op 1 november begint de nieuwe Commissie aan haar vijfjarige ambtstermijn.
België heeft dus ruim twee weken om de knoop door te hakken. Toch wordt dat geen evidente opgave. Eerst en vooral maakt de benoeming van een Belgische eurocommissaris traditioneel deel uit van de formatiegesprekken en de daarbij horende verdeling van de posten. Momenteel zitten die gesprekken echter nog niet de fase waarin er over de benoemingen wordt gediscussieerd. Ook in 2014 leek het die kant op te gaan. Daarom stuurde toenmalig premier Elio Di Rupo een brief naar informateurs Kris Peeters en Charles Michel om met de voorzitters van de meerderheidspartijen te overleggen over de functie.
Dat partijgenoot Charles Michel al voorzitter van de Europese Raad wordt, hoeft niet in het nadeel van Reynders te spelen.
‘Dat is ditmaal niet het geval. De verantwoordelijkheid ligt louter bij de eerste minister’, zegt informateur Johan Vande Lanotte aan Knack. De sleutel ligt dus in handen van Charles Michel. Het grote verschil met 2014 is dat de regering-Michel geen meerderheid in het federaal parlement geniet. Strikt genomen kunnen de MR, Open VLD en de CD&V onder elkaar een kandidaat-commissaris aanduiden zonder dat ze daar verantwoording voor moeten afleggen. ‘Je kan je de vraag stellen of dat democratisch gezien wel wenselijk is. Bovendien kan een eenzijdige beslissing de regeringsformatie bemoeilijken’, waarschuwt professor politicologie Carl Devos (UGent).
Bij N-VA wordt men alvast niet warm van de gedachte dat de minderheidsregering op eigen houtje de knoop doorhakt. ‘De huidige restregering heeft daar totaal geen democratisch draagvlak voor en moet dus overleggen met de partijen die over een nieuwe regering onderhandelen’, zegt Europarlementslid Geert Bourgeois. In principe kan de minderheidsregering dat probleem op twee manieren oplossen. Ofwel legt de regering de beslissing over de kandidaat-commissaris voor aan het parlement, ofwel consulteert Charles Michel rechtstreeks de voorzitters van de oppositiepartijen om tot een compromis te komen.
Bij de oppositie is niet iedereen ervan overtuigd dat de regering-Michel die pistes zal bewandelen. ‘Het lijkt me evident dat het een taak is voor lopende zaken’, klinkt het bij iemand die dicht bij de onderhandelingen staat.
Kanshebbers
We moeten de nieuwe eurocommissaris dus binnen de rangen van de huidige regeringspartijen zoeken. Hoewel een wit konijn nooit uit te sluiten valt, weerklinken regelmatig de namen van Marianne Thyssen, Didier Reynders en Gwendolyn Rutten.
Het scenario-Thyssen voorziet dat de huidige eurocommissaris enkele maanden langer op post zou blijven in afwachting van een vervanger. Voordeel is dat Thyssen een vrouw is en ze het reilen en zeilen in de Commissie als geen ander kent. De vraag is natuurlijk of de CD&V, die allesbehalve zeker is van een federale regeringsdeelname, wel aanspraak mag maken op de functie. En willen de christendemocraten wel opnieuw een eurocommissaris afvaardigen? De beslissing om het premierschap te laten schieten heeft electoraal niet geloond.
Bovendien heeft de Europese Commissie nog nooit een eurocommissaris gekend die expliciet de bedoeling had om slechts enkele maanden op post te blijven. Dat de interne politiek van België de werking van de Europese Commissie bemoeilijkt, zal zowel in het Berlaymontgebouw als tijdens de hoorzittingen in het Europees Parlement niet warm onthaald worden. Mogelijks zal de Commissie ons land daarvoor informeel op de vingers tikken door België een minder belangrijke portefeuille toe te kennen. In 2014 droeg de regering als laatste van de 28 lidstaten een kandidaat-eurocommissaris voor en kreeg het ‘maar’ de portefeuille van Werk & Sociale zaken.
Een andere optie is huidig voorzitter van de Open VLD Gwendolyn Rutten. De liberale politica begon haar politieke carrière in Europa en werd ook in 2014 al genoemd als kandidaat voor de functie. Binnen acht maanden vinden er bij Open VLD voorzittersverkiezingen plaats en de kans is niet klein dat Rutten door een partijgenoot wordt vervangen. Rutten gaf voor de verkiezingen aan dat ze graag eerste minister wil worden, maar die piste lijkt intussen erg onwaarschijnlijk. Naast een eventuele ministerpost in de volgende federale regering zou het eurocommissarisschap haar niet slecht uitkomen. In haar nadeel speelt echter het feit dat Rutten buiten het burgemeesterschap van Aarschot geen enkel ander uitvoerend mandaat heeft bekleed.
De beslissing van CD&V om het premierschap te laten schieten heeft electoraal niet geloond.
Ten slotte is er nog de onvermijdelijke Didier Reynders. De huidige minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Reynders greep in 2014 nipt naast een Europese carrière omdat Peeters in laatste instantie van het premierschap afzag. Bovendien moest Reynders onlangs de duimen leggen voor de Kroatische Marija Buric in de race om het voorzitterschap voor de Raad van Europa. Lukt het hem ditmaal wel om naar het Europese niveau te verhuizen? Dat zijn partijgenoot Charles Michel al voorzitter van de Europese Raad wordt, hoeft niet per definitie in zijn nadeel te spelen. Als CD&V, Open VLD en enkele oppositiepartijen tevreden zijn dat Reynders van het Belgische toneel zou verdwijnen, hoeft dat de formatiegesprekken niet noodzakelijk te belemmeren.
Eventueel probleem voor Reynders is de genderpariteit die Ursula von der Leyen heeft vooropgesteld. De Duitse wil dat helft van haar Commissie uit vrouwen bestaat. Die belofte zal ze min of meer moeten nakomen, wil ze gezichtsverlies aan het begin van haar ambtstermijn vermijden. Momenteel zijn negen kandidaat-commissarissen vrouwen. Op het eerste gezicht moeten vijf van de zes onbesliste landen nog vijf vrouwen aandragen. Maar wanneer het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie verlaat op 31 oktober zijn er nog maar 27 lidstaten. In dat geval zou von der Leyen ermee wegkomen dat slechts 13 van de 27 commissarissen vrouw zijn. ‘Als ze pakweg 2 of drie vrouwen tekortkomt, zal dat haar wel vergeven worden’, zegt professor Europese politiek Hendrik Vos. Als de regering-Michel snel schakelt, hoeft dat genderevenwicht voor Reynders dus geen probleem te zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
