Achterblijvers van gesneuvelde brandweerlui blijven door verzekeringen nog te vaak in de kou staan

Twee brandweermannen overleden, verslagenheid alom. Dat is de trieste balans na de brand dit weekend in Beringen. De tol doet opnieuw beseffen dat partners en kinderen van een brandweerman leven met een permanent risico. In België springt het solidariteitsfonds bij wanneer brandweerlieden het leven laten. Maar is dat genoeg wanneer iemand sneuvelt "on duty"?

Toeval of niet: vorige week werd ik toevallig op de kwetsbare positie van brandweerlieden gewezen, tijdens een uitstap naar Parijs. Op het metronetwerk loopt er momenteel een grootschalige campagne van ODP, l’Oeuvre des Pupilles. Als non-profitorganisatie ijvert ODP al bijna een eeuw voor de rechten van "achterblijvers" na een brand, met uitdrukkelijke steun van de president. De slogan windt er geen doekjes om: “Quand un sapeur-pompier décède, ses enfants restent dans l’ombre”.

Als een brandweerman overlijdt, blijven de kinderen in de schaduw staan. Precies daar wil ODP in Frankrijk het verschil maken. Het biedt getroffen kinderen studiebegeleiding en schooltoelages aan, de mogelijkheid om vrijetijdsactiviteiten bij te wonen, of zelfs een werkloosheidsuitkering in specifieke omstandigheden. Ook de partners van overleden brandweerlieden blijven niet in de kou staan.

Wat in Frankrijk ODP heet, heet in België het solidariteits­fonds. Het ontstond decennia geleden binnen de schoot van onze brandweerkorpsen, vooral omdat vrijwillige krachten niet op een degelijke verzekering voor hun risicowerk konden rekenen.

Anno 2019 zijn die vrijwilligers een stuk beter gedekt, maar de knelpunten blijven. Ook na uitgebreide brandweerhervormingen. Want wat verzekeringen uitkeren aan families van gesneuvelde brandweermannen, hangt altijd af van het loon van de gesneuvelde. Hoe jonger een brandweerman overlijdt, hoe kleiner het uitbetaalde bedrag aan de betrokkenen. 

(Lees verder onder de afbeelding)

Het is uiteraard verzekeringslogica. Maar in het licht van die logica weet iedereen ook dat precies jonge gezinnen met kinderen, tegen grote kosten aankijken. Ze kunnen de financiële duw, wanneer een kostwinner wegvalt, bijzonder goed gebruiken. Omdat die duw voor hen beperkter is, springt het solidariteitsfonds voor brandweergezinnen bij na een overlijden, met centen. Het is geen luxe, maar noodzaak. Daarnaast bieden korpsen en collega’s zelf morele en praktische bijstand aan de betrokkenen.

Een buiging voor het solidariteitsfonds, wat mij betreft, maar ook: een kanttekening bij het bredere plaatje. Dat individuele fondsen bij overlijden van een werkkracht soelaas moeten bieden, bewijst immers dat de inzet van brandweerlui nog altijd niet volledig naar waarde wordt geschat.

We spreken over vakmensen die op het scherp van de snee moeten presteren, vaak op de dunne grens tussen leven en dood. Voor zover ze geen wespen verdelgen of katten uit bomen plukken, houdt elke interventie een risico in. Huisgenoten zien een "held" naar het werk vertrekken, maar weten nooit of hij of zij nog terugkeert.

Waarom staat er tegenover zo’n engagement – zeker op vrijwillige basis – dan een gelimiteerd schadedekkingsrisico? Ik stel de vraag in eer en geweten, omdat ik zelf uit een blussersnest kom. Ik ben dochter én een zus van een brandweerman, jawel. Als kinderen zagen we een papa uitrukken toen The Herald of Free Enterprise zonk. Hij bluste grote en kleine branden, jaren aan een stuk. Hij moest tussenkomen bij zware ongevallen en deed het altijd vrijwillig. Hij keek de dood en passant geregeld in de ogen, maar heeft die inzet nooit met zijn leven bekocht.

Als het net even anders was gegaan, had onze toekomst er (financieel) mogelijk minder rooskleurig uitgezien.  

Ondanks de risico’s van het vak, is mijn broer dezelfde weg opgegaan. Ook hij is vandaag brandweerman in een beroepskorps. Ook hij moet om den brode de klik maken bij elke interventie en het onheil tegemoet rijden, soms op risico van eigen leven. Ook hij draagt, net als talloze collega’s, verantwoordelijkheid over een gezin.

Toen de wereld de aanslagen van 11 september 2001 doorstond, vond er nochtans een kentering plaats. Iedereen zag brandweerkorpsen uitrukken naar Ground Zero en wist dat ze nooit meer zouden terugkeren. Dat grenzeloze engagement leverde brandweermannen op alle continenten de brok extra respect op die ze nooit eerder kregen. Het respect blijft, maar "burgerinitiatieven" helpen nog steeds de rekening betalen als het echt fout loopt omdat geijkte vergoedingen tekortschieten.

Met die gedachte moeten ook de betrokkenen in Beringen verder. Gelukkig verzacht solidariteit opnieuw een brok van hun lijden. Toch zou het écht mooi zijn als een samenleving de inzet of het leven van brandweerlieden volledig naar waarde schat, ongeacht hun leeftijd. Anders gezegd: hen als nationale trots beschouwt. Hoeveel krijgt een Rode Duivel immers niet als hij weer eens voor het vaderland heeft gescoord?