‘Mijn moeder wordt 60, maar ook zij gaat betogen’: Belgische Hongkongers over hun thuisland

Ida Leung (22), studente, Leuven

“Ik kwam in september 2018 naar België om te studeren in een uitwisselingsprogramma, maar volgend academiejaar ga ik hier ook een master geografie volgen. Ik studeer nu voor mijn examens in tweede zit, maar daarna ga ik even naar mijn familie in Hongkong. Zoals iedereen die terugkeert, ben ik bang om bij aankomst opgepakt te worden. Die angst is wel degelijk ergens op gestoeld, want het is gebeurd met iemand die uit Australië kwam.”

Sinds de protesten op 9 juni begonnen heeft de politie van Hongkong naar eigen zeggen 748 arrestaties verricht. Daar zitten ook enkele vrienden van Leung bij die gingen betogen. Al is het taboe om daar veel over te spreken. 

“Over het algemeen komen mensen er niet publiekelijk mee naar buiten dat ze deelnemen aan de protesten, om veiligheidsredenen.  Ik praat er ook niet over met mijn ouders, want ik denk dat ze sceptisch zouden zijn. Ze zijn niet tegen de protesten, maar oudere mensen zijn getraumatiseerd door het bloedige neerslaan van de protesten op het Tiananmenplein in 1989. Maar de jongeren zijn gedecideerd om door te gaan. Vandaar ook de slogan die je vaak ziet: ‘If we burn, you burn with us’. Als er geen democratie komt, dan zijn we bereid om de stad economisch lam te leggen. Ze hebben liever een vernield Hongkong dan dat het een volledig Chinese stad wordt.”

De aanhoudende protesten in Hongkong hebben nu al hun weerslag op de economische groei in de financiële hub. Vrijdag stapte de CEO van de Hongkongse luchtvaartmaatschappij Cathay Pacific op. Veel van zijn werknemers namen deel aan de protesten en Peking wou dat Cathay tegen hen zou optreden. De internationale luchthaven van Hongkong ging deze week twee dagen dicht, nadat betogers de vertrekhal overspoelden. Velen droegen een ooglapje en een bord met de slogan ‘oog om oog’. 

“Ze kwamen betogen na het nieuws dat een vrouw aan een kant blind is geraakt door een rubberkogel van de politie”, legt Leung uit. “Op Chinese televisie wordt het gebracht alsof de kogel van een van de betogers kwam. Het is dit soort propaganda dat mensen zenuwachtig maakt over de betoging. In het begin van de protesten censureerde de Chinese regering informatie uit Hongkong of minimaliseerde ze de opkomst bij betogingen, maar ondertussen heeft ze er veel aandacht voor en stelt ze het voor alsof de burgers een explosieve situatie veroorzaken. Op die manier maakt ze het legitiemer om gewelddadiger op te treden. Elk weekend heeft de politie het geweld een versnelling hoger geschakeld, alsof we elke keer een nieuwe level in een computergame hadden bereikt. Ze noemen de betogers nu kakkerlakken. En mikken blijkbaar op het hoofd met hun rubberkogels. Daarom ben ik bang en nerveus voor wat er gaat gebeuren.” 

Fa Shiu (28), grafisch designer, Namen

“Ik kwam in 2015 naar hier, voor mijn vriend, die Belg is. Het was ook vlak na de ‘paraplurevolutie’, erg gelijkaardige protesten in het jaar ervoor. Ik was ontzettend ontgoocheld hoe die afliepen, want we hebben toen letterlijk niks verwezenlijkt. Het is zo deprimerend als vreedzaam protest niets uithaalt. Ik zag daarom geen toekomst meer in Hongkong en wou een nieuw leven beginnen. Het is voldoende om in het zwart (de kleur van de betogers, BST) gekleed te gaan in Hongkong, om lastiggevallen te worden door de politie. Iemand is gearresteerd omdat hij een laserpen bij zich had. Als je geen vrijheid hebt, woon je gevangen in je eigen stad.”

Benny Thai, een van de leiders van de parapluprotesten in 2014, kwam deze week vrij. Hij drukte meteen zijn steun uit aan de huidige beweging. In vergelijking met toen, verlopen de protesten minder vreedzaam. China ziet daarin ‘signalen van terrorisme’. De EU-correspondent van de staatskrant China Daily in Brussel, Chen Weihua, vindt dat het gedaan moet zijn met de “terroristische daden”. 

“De politie van Hongkong houdt elke dag een persconferentie en heeft zelf gezegd dat de protesten volgens internationale standaarden op dit moment niet terreurgerelateerd zijn. Van wat ik hoor en zie is er inderdaad soms geweld vanuit de betogers, maar er zijn ook geruchten van politieagenten in burger, verkleed als betogers, die dan geweld gebruiken om hen een slechte naam te geven. Bovendien, als je al twee maanden op straat komt, soms met twee miljoen mensen, en het haalt allemaal niets uit, dan begrijp ik wel dat vreedzaam protest nutteloos begint te lijken. Er zijn duizenden gewonden gevallen. Een vrouw is haar oog kwijt. Zes mensen hebben zelfmoord gepleegd en een brief nagelaten waarin ze naar de protesten verwijzen en er komt niet eens een antwoord van de overheid van Hongkong. Ik zou graag hebben dat de protesten vreedzaam blijven, en dat niemand gewond raakt, maar het is nutteloos.”

Fa Shiu heeft het moeilijk om tijdens deze protesten zo ver van huis te zijn en probeert van hieruit haar stem te laten horen en informatie te delen op sociale media. 

“Mijn hele familie en veel vrienden hebben deelgenomen aan de protesten, maar ik merk dat ze bang worden, naarmate het geweld van de politie toeneemt. Mijn zus woont in het centrum, met een kindje van 6 jaar oud, en het traangas kwam gewoon binnen in hun appartement. Mijn moeder wordt 60 jaar, maar ook zij gaat betogen. ‘Zelfs met angst moet je vechten voor wat je belangrijk vindt’, zegt ze. Ze sprak met tieners in haar buurt en was ontroerd door hun engagement. Ze vindt het erg voor die mensen die zo veel doen voor Hongkong.”

Traven Leung (31), digitaal ondernemer, Eeklo

“Ik kwam drie jaar geleden naar België omdat ik niet wou dat mijn kinderen in een Hongkong zouden opgroeien dat vanaf 2047 volledig in Chinese handen is. Op dit moment hebben de mensen van Hongkong nog vrijheid onder de ‘één land, twee systemen’-regeling, die is afgesproken sinds Groot-Brittannië het bestuur heeft overgedragen aan China. De nieuwe uitleveringswet zet die hele regeling op de helling, en dat is waarom de protesten zijn begonnen.”

De betogers wilden een volledige terugtrekking van de nieuwe uitleveringswet, die het mogelijk moest maken om verdachten aan China uit te leveren. Gouverneur Carrie Lam heeft die wet enkel bevroren, niet geschrapt. Intussen zijn er nog vier eisen aan toegevoegd: erkenning dat de protesten geen ‘rellen’ zijn, het vrijlaten van gearresteerde betogers, een onafhankelijke onderzoek naar het optreden van de politie en het vertrek van Carrie Lam. Als Leung in Hongkong was, zou hij zeker meedoen aan de protesten.

“Ik steun het protest, maar niet het geweld. Ik begrijp dat sommigen geen begrip opbrengen voor de betogers, omdat het hun dagelijks leven beïnvloedt, doordat vluchten geschrapt worden en snelwegen geblokkeerd, maar de vraag is of het werkelijk de betogers zijn die daarvoor zorgen? Wat kan je geloven in een land waar de meeste media door de regering worden gecontroleerd? Ze heeft de verkeerslichten zelf gestopt en zelf de luchtvaartmaatschappijen opgedragen om de vluchten te schrappen. Er is te veel fake news in Hongkong.”

Ondertussen dreigt China ook met militair ingrijpen. Er werden beelden verspreid uit Shenzen, vlak bij de grens met Hongkong, van lange rijen met militaire voertuigen. 

“Ik schat de kans fiftyfifty dat ze militair gaan ingrijpen. Langs de ene kant denk ik namelijk dat de hele wereld toekijkt en dat ze niet zo stom zullen zijn om dezelfde fout te maken als bij de protesten op het Tienanmenplein. Evengoed is er 50 procent kans dat ze toch ingrijpen, want ze zullen er alles aan doen om de protesten te stoppen voor de nationale feestdag van China op 1 oktober.”

De Amerikaanse president Trump heeft zich deze week voor het eerst luid en duidelijk uitgesproken over de protesten. Hij waarschuwde China om dit op een humane manier op te lossen. 

“Door de handelsoorlog hebben de VS iets in handen om druk te zetten op China”, denkt Leung. “Veel Hongkongers zijn blij met zijn uitspraken en zaten daarop te wachten. Daarom zag je sommige betogers met een Amerikaanse vlag, wanhopig om hulp vragend.”

Winne Ko (32), beleidsmedewerker bij internationale organisatie, Hamme

“Ik ben in 2010 uit Hongkong vertrokken voor studies in Italië en woon nu 6 jaar in België. Ik organiseer ook protesten hier in Brussel. In vergelijking met andere Europese landen is het aantal Hongkongers bij ons klein, maar we willen toch iets doen om de betogers in Hongkong te steunen. Doordat de betogingen steeds vaker in geweld ontaarden, zijn we bang dat er mensen zullen thuisblijven. We hopen dat ze zich misschien toch gesterkt voelen als ze zien dat er internationale aandacht is. Ik denk dat er toch een miljoen betogers kunnen opdagen. Ik hoop dat dat doel gehaald wordt en dat we kunnen bewijzen dat het vreedzame protesten zijn. We roepen op om geen geweld te gebruiken. De Hongkongers zullen zo veel mogelijk doen om het geweld te vermijden, maar op de frontlinie zijn soms jonge betogers, die het gevoel hebben dat ze niks te verliezen hebben.”

In Brussel vinden ook geregeld betogingen plaats voor een andere mensenrechtenkwestie in China, die van de Oeigoerse moslimminderheid. Verschillende Oeigoeren vertellen dat ze telefoontjes krijgen van de Chinese ambassade, wat ze als intimiderend ervaren. De Chinese ambassade in Brussel ontkent dergelijke praktijken. 

“Ook een paar Hongkongers in België zijn gebeld door onbekende nummers. Een van hen heeft zo’n nummer op het internet opgezocht en kwam uit bij de Chinese ambassade in Brussel, maar ik wil daar nog niet te veel conclusies aan koppelen. Er zijn ook altijd complottheorieën over spionage in onze omgeving, maar echte bewijzen kunnen we daar niet van voorleggen. We zijn wel voorzichtig met het voorbereiden van betogingen of protesten en dus laten we niet snel mensen toe tot onze groep.”

Toch is Winne Ko bang dat ze door te veel in de kijker te lopen ook haar familie in Hongkong in gevaar kan brengen. 

“Ik krijg bezorgde reacties van vrienden, omdat ik gemakkelijk vindbaar ben. De overheid is nooit blij met mensen zoals ik die in het buitenland iets slechts zeggen over de Chinese overheid. Ik ben niet de bekendste betoger, maar ik gedraag me sinds die reacties wel voorzichtiger. Gelukkig weet ik dat ze een helm en een masker dragen om hun identiteit te beschermen. Op dit moment denk ik niet dat China militair gaat ingrijpen. Als de protesten zo vreedzaam mogelijk blijven, zal het niet escaleren. Ik denk dat China niet zo snel het leger een bevel zal geven, omdat de gevolgen voor het land zo groot zouden zijn, niet enkel politiek, maar ook economisch. Het is alleen een allerlaatste redmiddel. Al kunnen we een legeroptreden natuurlijk niet uitsluiten. In de beelden van de protesten is ook speculatie opgedoken dat er onder de politiediensten Chinese militairen zijn. Ik denk dat dat klopt. Op die manier moeten ze hun leger officieel niet eens mobiliseren.”

Wing-Keung Chik (36), doctorandus, Louvain-la-Neuve

“Ik kwam aan in België toen de paraplurevolutie in 2014 net begon in Hongkong. Tot dan wou ik academische studies doen over de betekenis van het leven en geluk, maar door die politieke beweging en de dood van Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo, veranderde mijn perspectief op het leven. Mijn onderzoeksproject draait nu rond het concept vrijheid. Wat betekent het om vrij te zijn?”

Wing-Keung Chik is geboren in China. Hij was 7 jaar toen hij op televisie de beelden zag van de tanks op het Tienanmenplein. Enkele jaren later verhuisde het gezin naar Hongkong en pas op zijn zestiende legde voor het eerst iemand, zijn vader, uit wat er in 1989 in Peking gebeurd was. 

“Ik ben bang dat er meer mensen gewond zullen geraken of zelfs sterven. Als het Chinese bevrijdingsleger komt, gaan de inwoners van Hongkong dan de studenten bijspringen in hun protest? Ik denk nu van wel. Al denk ik niet dat ze dit weekend al gaan interveniëren. Voorlopig is het vooral waarschuwen en tonen dat ze klaarstaan om controle terug te nemen.”

Volgens Chik is deze protestbeweging moeilijker te stoppen dan de paraplurevolutie in 2014, omdat de politie door haar slechte optreden het volk tegen zich in het harnas heeft gejaagd. 

“Mijn ouders, en vooral mijn moeder, was pro-regering voor deze beweging tot stand kwam, maar ik zie nu hoe ze mening heeft bijgesteld door het politiegeweld op televisie en op straat te zien. Ze heeft het traangas tot bij haar thuis geroken. Ook mensen die niet zo bezig waren met politiek, zijn nu betrokken, omdat ze wel altijd begaan waren met de toekomst van hun kinderen. Dit is een historische kans voor Hongkong.”

Een keerzijde van de evolutie van het protest, is dat volgens Chik de klemtoon is verlegd. “Aanvankelijk was het objectief meer democratie, maar ondertussen is dat verschoven naar het veroordelen van het politiegeweld. Dat is minder abstract dan democratie, en daardoor is een breder publiek betrokken, maar het risico is dat we het zicht verliezen op het hoofddoel. Het geweld van de overheid, zoals de ongelijkheid tussen mensen waarbij veel geld naar een minderheid van het volk gaat, is veel minder zichtbaar dan het geweld van de politie.”

De protesten in Hongkong zijn vooral opvallend vreedzaam, maar toch is er ook een minderheid van de betogers die gewelddadig op de politie ingaat. ‘Signalen van terrorisme’, volgens Peking.

“De Chinezen gebruiken de term terrorisme enkel en alleen om te rechtvaardigen dat er gewelddadig moet worden tussengekomen. De term terrorisme is belachelijk. De enige echte terreur komt kijken bij het politiegeweld.”