België, who gives a shit?

De verwarrende loomheid waarmee de politiek zich sinds 26 mei voortsleept, suggereert een leegte. Nochtans zijn bakens verschoven. Dat bij samenvallende verkiezingen de federale regering op de regionale moet wachten, lijkt nu een nieuwe formatiewet. Er is de normalisering van het VB. Ondanks al zijn kunde kon of wou De Wever niet zeggen of N-VA zelf een coalitie met het VB wou. Tussen de lijnen klinkt: ja, als het VB wat vriendelijker is voor de anderen en met voorstellen aan de juiste kant van de muur blijft. Die normalisering is historisch: coalities met het VB en N-VA zijn, ondanks hun fundamentele verschillen, niet langer uitgesloten.

De startnota van De Wever, een terugkeer naar de fundamenten, is een ijkpunt in de turbulente geschiedenis van N-VA. De gespierde taal van de nota moet onderlijnen dat de heruitgave van de verliezende Zweden toch ander beleid oplevert, met respect voor de verkiezingen. De forse toon moet ook aandacht afleiden van woordbreuk – over het minister-presidentschap, waarvoor geen deftige uitleg kwam – en doen vergeten dat N-VA, na veel intern debat, het VB uit de formatie duwde.

Vaag

De startnota is politiek interessant maar beleidsmatig zwak. Veel bleef vaag of onaangeroerd, ook het budgettaire, de meest besproken voorstellen (de koppeling van sociale voorzieningen aan verblijf en burgerschap) zijn minder vernieuwend dan voorgesteld. Het in verhouding bovenmatige benadrukken van identitaire vraagstukken – die inderdaad cruciaal zijn – compenseert die zwakheden niet.

Dat het ‘slechts een startnota is’ telt niet: wie dit weloverwogen lanceert moet het nadien niet als beuzelachtig kladje afdoen. Al blijft het statuut ervan mysterieus. Grote lijnen zouden doorgesproken zijn. Is de nota dan een gehomologeerde synthese van Zweeds overleg, of slechts een N-VA-verlanglijstje? De setting – De Wever lanceert de nota net voor CD&V en Open Vld over zijn uitnodiging beslissen – framet de nota als te amenderen beginvoorwaarde. Amenderen wil niet zeggen fundamenteel veranderen. Dat zal N-VA niet toestaan.

Een hoofddoel ervan is immers de strategische herpositionering van N-VA kenbaar maken. Die rechtse afslag is opmerkelijk. Op 14 oktober 2018 was de warroom van N-VA verzoenend: N-VA was de oorlog met links zo moe. Kort daarna werd de Marrakech-val van Michel I ingezet. Na een zware verkiezingsnederlaag klonk op 26 mei dat het antwoord aan de kiezer ‘rechts en Vlaams’ moest zijn. N-VA zit niet zo diep als CD&V, blijkt ook uit het strategisch lek van de harde voorbereidende geschriften van de twaalf apostelen aldaar. Maar de duizelingwekkende draaierij sinds oktober 2018 is de inversie van het strategisch vernuft dat N-VA ooit is toegeschreven. En ze kan zich er niet meer uit praten.

Door CD&V en Open Vld in rechtser Zweeds beleid op te nemen hoopt N-VA dat zij federaal dezelfde weg volgen. Nogal wat van het Vlaams regeerakkoord vraagt federale steun. Bovendien laat Hilde Crevits weten dat ook CD&V een betere balans wil tussen rechten en plichten van nieuwkomers, dat er veel meer van hen verwacht mag worden. Maar Open Vld en CD&V hebben nog nooit gezegd dat ze inderdaad met N-VA en bloc naar de federale formatie stappen. Stilte zegt soms meer dan woorden.

Belgische ruilhandel

Bovendien maakt dat allemaal weinig indruk op Franstaligen, laat staan op de PS. Die ligt enkel wakker van de PTB. Ondertussen draaien de federale stabilisatoren verder. Binnen de PS en MR is zachtjes te horen dat over het institutionele misschien gepraat kan worden, toch langs de Belgische ruilhandel (hervormingen voor geld). Geen paradigmashift dus.

Het lijkt onwaarschijnlijk dat N-VA dat gemis in een regering met de PS gecompenseerd ziet door ander beleid. Bovendien duwt de demonstratie van onbestuurbaarheid de confederale optie naar voor. Nadat N-VA eerder een kandidaat-premier lanceerde, lijkt federale beleidsdeelname minder belangrijk. Omgekeerd: waarom zou de PS, die na de verkiezingen overal zo links mogelijk en federaal paars-groen wil, met N-VA regeren? Ecolo en PTB een cadeau doen? De prijs voor de PS ligt hoog. De Zweden willen die allicht niet betalen. Maar het is niet gezegd dat ze als één ploeg aantreden. Anderzijds is een regering met PS en N-VA nog niet van tafel. Gisteren zei Theo Francken niet toevallig op VTM dat, als je Elio Di Rupo en Bart De Wever samen in een kamer zet daar iets uit zal komen.

Iedereen formeert in 2019 met 2024 in het achterhoofd. Als verkiezingen, of grote miserie, veel vroeger dreigen, kan snel veel veranderen. In een formatie is de wereld voor de schermen heel verschillend van die achter de schermen. Alvast voor de schermen lijkt 85 dagen na de verkiezingen de formele formatie uitzichtloos. Alweer. Dit land heeft een zeer, zeer ernstig probleem. Zo erg zelfs dat ondanks de diepe crisis niemand dat woord in de mond neemt: wat voor een zot land. België, who gives a shit?