Na de schietpartijen in El Paso en Dayton: wat gaat er om in het hoofd van de massaschutter?

In 1999 onderzocht psycholoog Peter Langman een zestienjarige die door de politie werd aangewezen als een potentiële school shooter. Er zouden er nog tientallen volgen. Langman tekende hun verhalen op, ploos medische dossiers uit en legde statistieken aan. Vandaag is hij één van de VS’ meest gerenommeerde experts: hij publiceerde twee veelgeprezen boeken en werkt als adviseur voor de FBI en Homeland Security, het federale departement Binnenlandse Veiligheid.

U hebt in totaal meer dan zestig massaschutters nauwgezet bestudeerd. Hoe typisch zijn de recente schietpartijen in El Paso en Dayton?

Langman: “Het is moeilijk om daar nu al iets over te zeggen omdat er nog maar weinig informatie beschikbaar is, maar die schietpartijen voldoen wel aan de min of meer officiële definitie van de mass shooting: er zijn drie of meer doden gevallen. Weet je, mensen willen zulke misdaden altijd in één categorie wringen, maar als je de daders, hun motieven en hun slachtoffers bestudeert, krijg je een heel diverse groep mensen te zien. In mijn laatste boek schrijf ik over Andrew Gordon, een elfjarige jongen die op zijn lagere school toesloeg, maar ook over Amy Bishop, een biologe die is afgestudeerd aan Harvard en moeder van vier kinderen, die tijdens een vergadering een pistool trok en haar collega’s neerschoot. Simpeler gezegd: de IS-terrorist die in Parijs concertgangers neermaait en een schoolmeisje dat vanaf haar zolderkamer leraars vermoordt, zijn allebei massaschutters, maar hun motieven en profielen zijn heel uiteenlopend.

“(Denkt na) Daarnaast is er wel één duidelijke rode draad: elk van die schietpartijen is een schokkende gebeurtenis, zelfs na al die jaren ben ik nog altijd niet immuun voor de horror. Integendeel, bij elke aanval word ik gevoeliger voor het ongelooflijke lijden van de families van de betrokkenen.”

Hun profielen en motieven zijn divers, maar het is toch veilig om te stellen dat elk van die schutters geestesziek is?

Langman: “Opgepast, want nu begeven we ons op glad ijs. Het is sowieso moeilijk om een psychiatrische diagnose te stellen. Die is voor een stuk altijd subjectief: er is nog altijd geen bloedproef, hersenscan of DNA-test waarmee je kunt vaststellen of iemand schizofreen of depressief is. ‘Geestesziek’ is ook een vage term: het brede publiek zal het woord niet gebruiken voor iemand die depressief is, maar iemand die aan schizofrenie lijdt, zullen ze wel gek noemen. Schizofrenie is een zeer ernstige ziekte die gepaard gaat met paranoia en wanen, waardoor mensen die daden plegen, niet eens beseffen dat ze iets fout doen.

“Nu, als psycholoog vind ik wel dat iedereen die een massamoord begaat, op een of andere manier psychologische problemen heeft. Gelukkige, evenwichtige mensen maaien geen andere mensen neer met een oorlogswapen. Maar er zijn gradaties en verschillen. Eric Harris, een van de schutters in Columbine, was een sadist en leed aan grootheidswaanzin. Zijn partner in crime, Dylan Klebold, was vereenzaamd en depressief. Een constante die altijd terugkomt: bij alle daders zie je grote frustraties en diepe ontgoocheling over hoe hun leven is gelopen. Ze zitten vol woede en wrok en weten geen blijf met die kwaadheid. Vaak geven ze andere mensen de schuld van hun problemen, en denken ze dat agressie tegen anderen gerechtvaardigd is.”

Wat is de oorzaak van die woede?

Langman: “Dat kan van alles zijn. Veel daders zijn overduidelijk getraumatiseerd, doordat ze in verschrikkelijke omstandigheden zijn opgegroeid. Ze werden mishandeld door hun ouders, vaak alcoholici of drugsverslaafden, en sommigen werden seksueel misbruikt.

“Een pijnlijk voorbeeld is Eric Houston, wiens familie geplaagd werd door incest, alcoholisme, mishandeling, zelfmoord en moord. Zijn moeder was als kind door verschillende familieleden mishandeld, zijn tante was seksueel misbruikt door zijn grootvader, zijn oom had tijdens een gevecht drie mensen gedood en zijn grootmoeder had zelfmoord gepleegd. Er zijn geen bewijzen, maar wel sterke vermoedens dat hij zelf ook seksueel is misbruikt. Als je in zulke omstandigheden opgroeit, is de kans klein dat je een evenwichtige, montere jongeman wordt.

“Op zijn twintigste is Houston met twee wapens naar zijn oude middelbare school getrokken, waar hij drie leerlingen en een oud-leraar lukraak heeft neergeschoten. Daarna hield hij zeventig leerlingen urenlang gegijzeld. Tegenover die gijzelaars toonde hij zich gek genoeg heel inschikkelijk: hij liet pijnstillers aanrukken voor wie hoofdpijn had, pizza’s voor wie honger had. Die tegenstelling tussen moorddadige woede en medelijden wijst op een troebele geest.”

Maar niet alle schutters hebben een verschrikkelijke jeugd gehad?

Langman: “Nee, bij sommige daders wordt de woede opgewekt door een uiterst banale gebeurtenis. De overgrote meerderheid van de studenten kan een slecht schoolresultaat een plaats geven, maar bij psychopaten kan een slecht rapport voor een enorme woede-uitbarsting zorgen. Een niet-selectie voor de sportploeg. Een nee van een meisje. Soms is het een opeenstapeling van stresserende, alledaagse gebeurtenissen waar de meeste mensen perfect mee om kunnen, maar die bij psychopaten de aanleiding voor een moordpartij kunnen zijn: ze verwachten dat ze altijd krijgen wat ze willen.”

Een Belgische forensisch psychiater veronderstelde dat psychopaten zichzelf zo uniek en belangrijk vinden, dat ze geen massamoord zullen plegen, want dan worden ze ingerekend of gedood door de politie. Hij zei dat je psychopaten eerder bij seriemoordenaars zult vinden: die gaan heel zorgvuldig te werk en doen alle moeite om uit de handen van de politie te blijven.

Langman: “Daar ben ik het niet mee eens. Ook bij de psychopaten heb je een grote verscheidenheid: sommigen zijn inderdaad zo vol van zichzelf dat ze niets zullen doen wat hen in gevaar brengt. Anderen zijn zo narcistisch dat ze het net wél zullen doen: ‘Als ik dan toch niet het leven heb dat voor mij is weggelegd, dan sterf ik nog liever.’ Natuurlijk zullen ze niet gewoon zelfmoord plegen: ze willen de geschiedenis ingaan, desnoods door veel mensen te doden. Ze leven in de waan dat ze goddelijke krachten hebben, en boven de gewone man verheven zijn. Eric Harris schreef in zijn dagboek: ‘It’s better to be under the sod than not to live like a god.’ Als hij niet het leven van de goden kon leiden, lag hij liever onder de zoden.”

Naast de getraumatiseerde en psychopatische daders identificeert u een derde type: de psychotische schutters.

Langman: “Psychoses kunnen het gevolg zijn van een depressie of een bipolaire stoornis, maar zeker ook van schizofrenie. Iemand die psychotisch is, kan heel moeilijk het onderscheid maken tussen de buitenwereld en wat zich in zijn hoofd afspeelt. Ze hallucineren en hebben waanideeën. Soms gaan ze vanuit die wanen tot de actie over: de stemmen in hun hoofd zeggen dan dat er een samenzwering aan de gang is, en dat ze zich moeten verweren. Kipland Kinkel was zo iemand. Op twaalfjarige leeftijd hoorde hij een struikje tegen hem spreken: ‘Je moet iedereen op de wereld vermoorden!’ Hij had ook verschillende waanideeën. Hij was ervan overtuigd dat China op het punt stond de VS aan te vallen – daarom had hij een vuurwapen in huis gehaald. Kinkel was op jonge leeftijd al in behandeling voor een depressie, maar hij zweeg tegen zijn psychiater over de stemmen, omdat hij bang was dat ze hem gek zouden verklaren. Kinkel bleek schizofreen, maar die diagnose is pas gesteld ná zijn aanval, waarbij vier doden zijn gevallen, onder wie zijn ouders.”

Na weer een nieuwe schietpartij hoor ik getuigen en nabestaanden zelden zeggen: ‘Van hem hadden we zoiets nooit verwacht.’ Zijn massaschutters altijd outcasts die al waren opgevallen door hun excentrieke en gewelddadige gedrag?

Langman: “Nee. Je hoort inderdaad vaak zeggen dat men ‘het had zien aankomen’, want: ‘Ja, dat was een geval apart.’ Zoals nu weer met de schutter in Dayton, van wie bekend was dat hij een kill list en een rape list bijhield. Maar evengoed zeggen de buren over de schutter: ‘Het was een stille maar brave jongen, we hadden het niet verwacht.’”

U bestudeert niet alleen schoolschutters. U hebt ook volwassen massaschutters onder de loep genomen, en sinds kort ook de Amerikaanse terroristen die uit racistische overtuigingen minderheden viseren. Past de schutter van El Paso, die het op Mexicaanse immigranten had gemunt, in dat plaatje?

Langman: “Kort voor de schietpartij is er een manifest gepubliceerd in een chatroom op de website 8chan, en het lijkt er inderdaad sterk op dat hij de auteur is. Maar het is te vroeg om te zeggen in welk plaatje hij past. Over zijn psychologie weten we nog niets. Het duurt soms jaren voor alle relevante documenten worden vrijgegeven. Dit jaar nog is nieuwe informatie publiek gemaakt over de schietpartij in Sandy Hook, die plaatsvond in 2012. Soms wordt informatie bewust achtergehouden, uit angst dat het andere mensen op ideeën zou kunnen brengen, maar tegelijk heeft het publiek recht op de waarheid.”

Hoe doorslaggevend is het ideologische aspect bij zo’n aanslag? Is het mogelijk dat iemand die geestelijk perfect gezond is maar erg diepe overtuigingen heeft, tot zo’n daad overgaat?

Langman: “Er bestaat veel onenigheid als het over terroristen gaat. Veel onderzoekers beweren dat terroristen niet méér psychologisch gestoord zijn dan de doorsneeburger. Anderen zeggen: ‘Er is iets mis.’ Ik neig naar de tweede groep. Veel terroristen, zeker de Amerikaanse extremisten, vertonen paranoïde trekken. Ze denken dat moslims een invasie voorbereiden, dat een Joodse samenzwering de wereld regeert of dat het blanke ras met uitsterven is bedreigd. Die mensen zijn daarom niet schizofreen, maar ze verliezen zich in samenzweringstheorieën.

“Daarnaast kun je er niet omheen dat alle terroristen, van welke strekking ook, een gebrek aan empathie vertonen. Een overweldigende meerderheid van de bevolking zal nooit andere mensen kwaad doen wegens hun overtuiging, hoe sterk en legitiem ook. We weten uit onderzoek dat zelfs veel getrainde soldaten het in gevechtssituaties een ondraaglijke gedachte vinden om een mens te doden, zeker op korte afstand. De meeste mensen met sterke ideologische overtuigingen kiezen andere opties: ze gaan de straat op, worden politicus of schrijven een boek. Wie voor moord kiest, is hoe dan ook erg gevoelloos tegenover menselijk lijden. Daarbovenop vertonen veel terroristen sterke narcistische trekken: ze zien zichzelf als de redders van het blanke ras of de ware moslims of wat dan ook.”

De voorbije dagen hebben veel mensen met een beschuldigende vinger gewezen naar president Donald Trump en zijn erg polariserende discours. Spreidt hij het bedje van blanke nationalisten met snode plannen?

Langman: “Ik weet niet of hij het hun makkelijker maakt, maar de cijfers tonen duidelijk aan dat het aantal haatmisdaden gestegen is na zijn verkiezing. Dat zijn niet per se moorden, maar gevallen van vandalisme en geweldpleging, gericht tegen specifieke etnische of religieuze groepen. Het gaat me te ver om te zeggen dat president Trump verantwoordelijkheid draagt. Een radicaal politiek discours maakt van mensen geen moordenaars, maar het kan ze een duwtje in de rug geven, omdat ze het gevoel krijgen dat hun extreme ideeën gesteund worden door officiële gezagdragers.”

Kort na de schietpartijen hield Trump een speech waarin hij zijn eigen rol ontkende. Hij wees naar het internet en computergames.

Langman: “(beslist) Je wordt géén moordenaar door een computerspel te spelen of door naar een film te kijken. Maar het kan wel een rol spelen als mensen al hebben gekozen voor het pad van geweld. Om zichzelf immuun te maken voor emotionele pijn, of om hun aanval voor te bereiden. Eric Harris schreef in zijn dagboek dat hij zich tijdens zijn dodelijke raid zou inbeelden dat zijn slachtoffers monsters waren uit het spel Doom, zodat hij niets zou voelen. Eric Houston had de film Terminator 23 keer gezien, een laatste keer in de nacht vóór zijn aanval. Maar laten we wel wezen: miljoenen mensen die Terminator hebben gezien, plegen achteraf géén moord.”

Had Trump wel een punt als hij de invloed van het internet aanhaalde?

Langman: “Het internet speelt zeker een rol. Blogs waar extremistische ideeën vrijelijk worden verkondigd, zijn een magneet voor andere extremisten. Als één van die extremisten zijn zinnen op een gewelddadige aanval heeft gezet, kunnen de aanmoedigingen van andere extremisten het laatste duwtje in de rug zijn. Maar de aanmoediging kan evengoed van een vriend komen, of van een boek.”

De cruciale vraag die wij onszelf al jaren stellen: waarom komen zulke schietpartijen zoveel vaker voor in de VS?

Langman: “(zucht) Daar bestaat helaas geen eenvoudig antwoord op. Veel mensen bezitten een wapen in de VS, maar dat geldt ook voor Europese landen zoals Finland. Het kan dus niet de enige verklaring zijn. Heeft het misschien met het type wapens te maken? Ik kan me voorstellen dat Finnen veel jachtwapens hebben liggen, maar in de VS kun je relatief makkelijk een zwaar oorlogswapen kopen. Brenda Spencer, die op haar zestiende vanuit haar zolderraam vier mensen heeft neergeschoten, kreeg haar moordwapen – een semiautomatisch wapen met telescopisch vizier – cadeau met Kerstmis. Oorlogswapens onder de kerstboom: dat is wellicht één van de puzzelstukken.”

Moordcijfers

Om de rest van de puzzelstukken bijeen te leggen, bel ik met Adam Lankford, professor criminologie en strafrecht aan de University of Alabama, en auteur van een vaak geciteerd onderzoek. Lankford sprokkelde cijfermateriaal uit 171 landen bijeen, en berekende dat in de VS zes keer meer van dat soort schietpartijen voorkomen dan je statistisch zou verwachten.

Lankford: “Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in het onderwerp en wilde definitief weten waarom in sommige landen meer mass shootings plaatsvinden dan elders. Ik heb verschillende statistieken – zoals over het aantal moorden, zelfmoorden en het wapenbezit – onderzocht en de conclusie is doodeenvoudig: er is een erg sterk verband tussen het aantal wapens dat circuleert in een land en het aantal massamoorden dat er plaatsvindt. De VS staan op nummer één en Jemen op twee. Niet toevallig kun je in Jemen op de markt pistolen, kalasjnikovs en bazooka’s kopen. Europese landen waar veel wapens circuleren – Finland en Servië met name – hebben in verhouding ook meer van dat soort schietpartijen.”

Het klassieke tegenvoorbeeld is Zwitserland. Mannen die er hun dienstplicht hebben volbracht, mogen hun wapen houden. Toch zijn schietpartijen er zeldzaam.

Lankford: “Zeldzaam, maar minder zeldzaam dan je statistisch zou verwachten op basis van het aantal Zwitsers. De statistische relatie is echt onwrikbaar, hoor. Ook als je naar oorzaak en gevolg kijkt, is het doodsimpel: het is een kwestie van drempels. Hoe gemakkelijk geraakt iemand met mentale problemen die wil doden aan wapens? En jammer genoeg is dat in de Verenigde Staten onvoorstelbaar makkelijk. De overgrote meerderheid van de daders heeft die wapens via legale weg gekocht. Ook als er op dat moment al knipperlichten waren gaan branden. In de VS kun je zonder enig probleem een oorlogswapen kopen als je publiekelijk je sympathie voor een massaschutter hebt laten blijken.”

De moeder van de schutter van El Paso heeft de politie gebeld toen haar zoon was thuisgekomen met een oorlogswapen: ‘Niets aan te doen, ma’am, hij is volwassen.’

Lankford: “Dat is zeer verontrustend. In andere landen zijn wettelijke grendels ingebouwd en zou het nooit zover gekomen zijn.”

Het ging over een kalasjnikov, zwaar oorlogsmateriaal dus.

Lankford: “Het type wapen is geen verklaring voor het hoge aantal schietpartijen, maar een schutter maakt met een volautomatisch wapen natuurlijk meer slachtoffers dan met een jachtgeweer dat je moet herladen. De VS zijn ook koploper in de lijst met de dodelijkste aanvallen.”

In de VS heerst een echte wapencultuur: per 100 inwoners circuleren er 88 vuurwapens, en het tweede amendement van de Amerikaanse grondwet garandeert het recht om die wapens te dragen. Maakt dat deel uit van een bredere cultuur van geweld?

Lankford: “Je kunt heel veel vragen stellen bij onze gun culture, maar je kunt niet hardmaken dat de Amerikaanse samenleving of de Amerikanen agressiever zijn dan de rest van de wereld. Onze moordcijfers liggen iets hoger dan in andere geïndustrialiseerde landen, maar we komen zelfs niet in de buurt van de absolute wereldtop. In Honduras worden per inwoner vijf keer zoveel moorden gepleegd als bij ons.”

Radicaal individualisme

Paul Hirschfield is professor sociologie aan de Rutgers University. Hij werkt er aan de vakgroep Criminaliteit en Sociale Controle, waar hij de wisselwerking tussen delinquentie en de maatschappij onderzoekt.

Hirschfield: “Het klopt dat vuurwapens hier vrijelijk beschikbaar zijn, maar er is duidelijk meer aan de hand. Bepaalde culturele en maatschappelijke aspecten zorgen ervoor dat de VS zulke zonderlingen kweken.

“Laat me beginnen met de schutter van El Paso, die heel waarschijnlijk politieke motieven had. Hij – en de degenen die hem voorgingen – komen uit een niet onaanzienlijke groep blanke mannen die het gevoel hebben dat ze standing aan het verliezen zijn. Dat heeft te maken met allerlei maatschappelijke evoluties, zoals vrouwenrechten, immigratie en globalisering. Ze zien met lede ogen aan dat hun bevoorrechte positie wegkwijnt, en richten hun angsten en woede daarover tegen makkelijke zondebokken: vrouwen, minderheden en immigranten. Die eenzame, gekrenkte mannen hebben geen vangnet, ze hebben alleen zichzelf. Ze raken geïsoleerd, vervreemden van de samenleving en zoeken hun heil online, waar ze steun en voeding vinden voor hun radicale ideeën en plannen. Jullie Europeanen beschikken over een prachtig sociaal vangnet – werkloosheidsuitkeringen, ziekteverzekeringen en een goede geestelijke gezondheidszorg – maar hier worden die dolende mannen aan hun lot overgelaten.

“In de VS bestaat de idee van radicaal individualisme. Als je in de problemen komt, is het jouw verantwoordelijkheid om ze aan te pakken (luid declamerend): ‘Jij en alleen jij bent verantwoordelijk voor je lot.’ Dat is diep in de Amerikaanse samenleving geworteld, het gaat terug op de prille beginjaren van onze republiek en haar idealen: zelfbeschikking en zelfbestuur. Het individu is verantwoordelijk voor de bescherming van zichzelf, zijn familie en zijn bezit. Ook tegen een centrale overheid die zich te veel bemoeit, en desnoods met wapens. Vandaar dat tweede amendement. Dat brengt me bij het volgende ingrediënt van de toxische cocktail: een onuitputtelijke voorraad oorlogswapens binnen handbereik. En recent is er nog een extra ingrediënt bij gekomen: een president die al jaren een hatelijke retoriek spuwt over vreemdelingen en zo de haatgevoelens van blanke nationalisten legitimeert. Die marginale, gestoorde mannen met van de pot gerukte ideeën lezen die boodschap als een thumbs up van de president: ‘Jullie hebben mijn zegen!’ Ik zeg niet dat hij het met opzet doet, maar het is een heel gevaarlijk neveneffect van zijn manier van communiceren. Het geeft die gekken het idee dat ze een groter doel dienen.”

U hebt het nu over daders met een terroristisch motief. Maar waarom zijn er in de VS zoveel meer schoolschutters dan elders?

Hirschfield: “Daar heeft de president niets mee te maken, maar de ingrediënten zijn dezelfde: we hebben geen opvang voor kwetsbare jonge mannen met psychologische problemen. Het gebrek aan solidariteit en sociale cohesie heeft een tweede gevolg: als die jonge mannen radicaliseren, worden de waarschuwingssignalen niet opgemerkt.”

Iemand wees me in een voorbereidend gesprek over een cultuur van agressie in de VS: ‘Problemen worden er sneller opgelost met geweld.’ Heeft hij een punt, of is dat psychologie van de koude grond?

Hirschfield: “(lacht) Dat klopt niet, want dan zouden onze geweldcijfers veel hoger liggen. De moordcijfers zijn de laatste jaren sterk gedaald, en ook op andere vlakken neemt het geweld af. De waarheid is dat er in de VS veel minder geweld is dan in andere plekken op de wereld. De enige uitzondering is: misdrijven met vuurwapens.”

Meneer Langman, u schrijft in uw boek dat er heel wat mythes en misverstanden circuleren rond het fenomeen van de massaschutters. Laten we het grootste cliché even checken: het zijn allemaal blanke mannen.

Langman: “Dat is een misvatting. Ik heb 66 schietpartijen over een periode van vijftig jaar geanalyseerd, en daaruit blijkt dat een nipte meerderheid blank is. Dat de overgrote meerderheid man is klopt wel, maar er zijn ook vrouwelijke schutters geweest. Denk opnieuw aan biologe Amy Bishop en aan Brenda Spencer, die haar geweer met Kerstmis kreeg. Spencer is trouwens het bewijs dat vrouwelijke psychopaten bestaan. Toen de politie met helikopters boven haar huis vloog, toonde ze geen spoor van angst of andere emoties. Toen de agenten haar uiteindelijk oppakten en naar haar beweegredenen vroegen, zei ze: ‘Ik vind het leuk om op mensen te schieten.’ Later zei ze ook dat ze niet van maandagen hield. Het liedje ‘I Don’t Like Mondays’ van The Boomtown Rats is gebaseerd op haar verhaal.”

Maar waarom is het overgrote deel mannelijk?

Lankford: “In de VS worden de meeste moorden door mannen gepleegd, en mannen plegen ook meer zelfmoord. Bij dat soort schietpartijen vallen moord en zelfmoord samen.”

Langman: “Die vraag is veel moeilijker te beantwoorden dan je zou verwachten. Het probleem is dat er zo weinig vrouwelijke massamoordenaars zijn, waardoor er ook weinig onderzoek naar is gedaan. En daardoor kun je niet vergelijken. We weten wel dat de mannelijke schutters vaak worstelen met hun mannelijkheid en de verwachtingen die daarbij horen. Ze vinden zichzelf te schriel en niet atletisch genoeg, wat resulteert in een laag zelfbeeld.”

Vrouwen kampen toch ook met twijfels over hun vrouwelijkheid, en de verwachtingen die daarbij horen?

Hirschfield: “Natuurlijk, maar als vrouwen gefrustreerd zijn, richten ze hun kwaadheid op zichzelf. Ze zullen zichzelf pijn doen. En als ze toch geweld gebruiken tegen anderen, zijn ze minder agressief en direct. Vrouwen moorden niet met een pistool, maar met gif. Vrouwen en mannen zijn anders geconditioneerd. Wij worden van jongs af aan geconfronteerd met iconen zoals de eenzaat Rambo, de cowboy Buffalo Bill en de schietgrage Dirty Harry. Al die mannen en rolmodellen gebruiken geweld, en het is ook nog eens gerechtvaardigd geweld. Dat maakt indruk.”

Ten slotte: bestaat er een manier om zulke tragedies te voorkomen?

Langman: “Maar er worden voortdúrend tragedies voorkomen. We weten dat niet, want als een schietpartij niet plaatsvindt, haalt ze het nieuws niet. Twee dagen geleden las ik nog over een grootmoeder die zich zorgen maakte over haar kleinzoon en naar de politie is gestapt: hij is in het ziekenhuis opgenomen. Ik organiseer opleidingen voor onderwijzers, leraren en ordehandhavers. Mensen moeten alerter worden, ze moeten leren hoe ze de waarschuwingssignalen kunnen herkennen, dan kan nog veel meer onheil vermeden worden.”

Lankford: “Wij hebben de vijftien dodelijkste schietpartijen tussen 1998 en 2018 onderzocht, en daaruit bleek dat de meeste hadden kunnen worden voorkomen als mensen alerter waren geweest voor de signalen.”

Wat zijn die signalen?

Langman: “Soms is het te simpel voor woorden: velen kondigen aan dat ze iets zullen doen. Op sociale media, of tegen vrienden. Vooral jonge school shooters hebben het moeilijk om hun mond te houden. Kipland Kinkel was een openlijke bewonderaar van de ‘Unabomber’, een bekende seriemoordenaar die mensen doodde met bombrieven. Kinkel noemde de schietpartij in Jonesboro, met vijf doden, cool: ‘Iemand zou dat hier moeten doen.’ Toen hij zelf op zijn plannen broedde, heeft hij een schoolgenoot gevraagd om mee te doen: die jongen heeft dat niet serieus genomen en heeft niets gezegd. Dat zijn veel oranje knipperlichten, die allemaal straal zijn genegeerd door veel mensen die wisten dat er iets op til was. Als mensen iets alerter waren geweest, hadden de vier slachtoffers van Kinkel nog geleefd.”

© Humo