Geen dieren meer doden of laten lijden: is kweekvlees de toekomst?

Het internationale panel van klimaatwetenschappers, het IPCC, waarschuwt politici andermaal dat meer nodig is. Volgens het laatste IPCC-rapport, gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek, wordt maar liefst driekwart van het ijsvrije landoppervlak aangetast door de mens. Klimaat, bos, rivieren en biodiversiteit zullen niet gered worden met gerommel in de marge.

Veeteelt komt meer dan ooit in het vizier. Niet de veeteelt waarbij natuurgebieden duurzaam worden begraasd en waarbij de mest wordt gebruikt om de bodem te verrijken. Wel de veeteelt waarvoor massaal wordt ontbost en watervoorraden worden verontreinigd. Veruit het merendeel dus. Je moet heel hardleers zijn om de negatieve impact van vleesproductie en –consumptie nog te ontkennen.

De centrale voedingsvraag is dus: quid vlees? Sommige veganisten geloven graag in een zuiver plantaardige toekomst, waarbij geen vlees meer wordt gegeten. De producten van Beyond Meat en Impossible Foods laten zien dat plantaardige vervangers vlees steeds beter kunnen imiteren. Ze oogsten succes en er is nog veel groeipotentieel, maar het blijft een vleesvervanger. 

Is vlees volledig bannen een utopie? Hoogstwaarschijnlijk wel. Dirk Holemans en Merlijn De Rijcke verdedigen een model van beter en (veel) minder vlees. De vraag naar bio-producten neemt toe en steeds meer boeren in België ontdekken de voordelen van de bio-landbouw. De vraag stelt zich echter hoe die evolutie zich verhoudt tot andere trends. Want in België is de vleesconsumptie dan wel dalende, Europees ziet het er minder rooskleurig uit. 

Volgens een recente voorspelling door de Europese Commissie zal de gemiddelde Europeaan een klein beetje minder vlees eten tegen 2030 – nog geen kilogram minder per jaar – en zal in 2030 meer vlees dan ooit worden geproduceerd voor export. Buiten Europa worden we inderdaad pas echt met de neus op de feiten geduwd: in China is op dertig jaar tijd de vleesconsumptie verzevenvoudigd (!) en ze blijft stijgen. Om de honger naar die vele miljoenen tonnen vlees te stillen, daar moeten nog veel bossen voor sneuvelen en watervoorraden mee worden bedreigd.

De toenemende interesse voor bio is positief, maar zal niet voldoende zijn. Er is echter nog een lichtpunt: slachtvrij vlees produceren komt steeds dichterbij. Kweekvlees is echt vlees op basis van dierlijke stamcellen die getransformeerd worden naar spierweefsel en waarvoor geen dieren hoeven te worden geslacht. 

Bekijk hieronder de video over labovlees uit de docu "Het bord van morgen":

Terwijl kweekvlees enkele jaren geleden nog beperkt bleef tot een academische droom, zijn nu een dertigtal bedrijven aan het racen om als eerste kweekvlees in de winkelrekken te krijgen. Zal het meteen spotgoedkoop in de supermarkt liggen? Zal elke vleeseter meteen overschakelen naar kweekvlees? Uiteraard niet.

Het vergt tijd voor een nieuw product om goedkoop en aanvaard te worden. Om nog maar te zwijgen van de anti-lobby die zijn uiterste best zal doen om kweekvlees een slechte reputatie te bezorgen. Maar het komt eraan, dat staat vast.

Dat kweekvlees meer en meer als alternatief wordt voorgesteld, is ook het IPCC niet ontgaan. Maar het blijft vooralsnog voorzichtig, kweekvlees is er nog niet en het klimaatpanel wil afwachten wat de precieze milieu-impact wordt. Voorlopige, onafhankelijke studies geven alvast aan dat het vooruitzicht hoopgevend is: met kweekvlees wordt het landgebruik gedecimeerd – twintig tot honderd keer minder oppervlakte nodig in vergelijking met rundsvlees vandaag – en ook watervervuiling wordt drastisch ingeperkt

Kweekvlees maken heeft wel energie nodig, daarop wordt het soms bekritiseerd. Maar die broeikasgasuitstoot wordt tot nul herleid via hernieuwbare energie, terwijl vee altijd broeikasgassen zal uitstoten. Gezien de omvang van het probleem mocht het IPCC gerust wat enthousiaster zijn over kweekvlees. 

Welke maatschappelijke impact zal kweekvlees hebben? Zal het tewerkstelling opleveren en zullen boeren er een rol in kunnen spelen? Op die vragen kennen we het antwoord nog niet, ook dat vermeldt IPCC in zijn recentste rapport. Boeren zullen altijd nodig zijn, ook slachtvrij vlees heeft immers voedingsstoffen nodig om te groeien en die moeten uit plantaardige gewassen komen. Het is ook best mogelijk dat op een boerderij van de toekomst een kweekvleesreactor staat, samen met een vergister. 

En de bio-boer die respectvol omgaat met dieren en een kwaliteitsvol product aanbiedt, die heeft echt niets te vrezen. Slachthuizen daarentegen zullen een mogelijk succes van kweekvlees wel voelen. Maar het wordt voor deze sector ook steeds moeilijker om personeel te vinden, slachten blijft nu eenmaal gruwelijk. De vragen naar de sociale gevolgen van kweekvlees zijn legitiem. Maar ze vloeien niet voort uit natuurwetten, wat wel het geval is voor de gevolgen voor het milieu. 

Maatschappelijke impact is wat we als mensen ervan maken. Tenslotte geraakt het ethische aspect van kweekvlees soms ondergesneeuwd. Nochtans is de strijd tegen milieuvervuiling en klimaatverandering ook een ethische kwestie. We vinden het onrechtvaardig dat mensen die na ons zullen leven, de gevolgen moeten dragen van wat wij vandaag doen. Geen dieren meer doden of laten lijden op een schaal die voor geen mens meer te bevatten is, je hoeft geen dierenvriend pur sang of veganist te zijn om dat vooruitgang te noemen.