Direct naar artikelinhoud
Graphic novel

Rudi Vranckx maakt graphic novel over muziekschool in Mosul: muziek als balsem in tijden van terreur

Rudi Vranckx maakt graphic novel over muziekschool in Mosul: muziek als balsem in tijden van terreur
Beeld Stefaan Temmerman

Rudi Vranckx laat Mosul, het bevrijde Iraakse IS-bolwerk, voorlopig nog niet los. Na enkele tv-reportages levert hij een graphic novel af waarin de bekende, tot puin gebombardeerde muziekschool het kloppend hart is. ‘Muziek als een balsem tegen ellende.’

In juni 2017, drie jaar na de start van het gruwelbewind van IS, arriveert conflictjournalist Rudi Vranckx (60) in het verwoeste Mosul. Puin overal, te veel lijken om te veel kapotgeschoten hoeken. Maar dan hoort hij het plots, ergens ver weg uit een ruïne aan een rivier ‘Imagine’, John Lennons vredeslied over een wereld zonder grenzen, religie, honger of bezittingen. De gitaren zijn slecht gestemd en de zangstemmen slaan over, maar het snijdt niettemin door Vranckx’ ziel. “Wat wil je, als je door ruïnes loopt waar duizenden lijken liggen te ontbinden en plots zoiets hoort”, zegt Vranckx. “Dat is niet te beschrijven. Het contrast is zo immens.”

De ruïne blijkt Mosuls oude muziekschool te zijn. Enkele twintigers spelen er op de schaarse instrumenten die de IS-gruwel overleefden. De ene begroef een viool onder de grond, de andere verstopte een gitaar op een zolderkamertje. Ze hadden geen keuze, zegt Vranckx. “Muziek was haram – des duivels. Zelfs op het beluisteren ervan stonden straffen.” IS vernietigde zowel de muziekschool als de instrumenten, of gebruikte de snaren van violen en gitaren voor boobytraps en wurgmoorden. “Alles wat schoon kan zijn, kan ook lelijk gemaakt worden”, meent Vranckx. “Tijdens de Wereldoorlog werden bij ons van kerkklokken ook kanonnen gemaakt.”

Geluidsdichte kamer

Dat de muziekschool het hart van dit boek werd, alsook van enkele van zijn tv-reportages, heeft een reden, meent hij. “Het is het verhaal dat me het meest raakte én me tegelijk de nodige energie gaf om dit soort reportages te blijven maken.” Hij heeft er hoop gevonden, zegt hij. “Hun passie voor muziek en moed heeft een gevoelige snaar geraakt. Sommigen tokkelden ten tijde van het IS-bewind heel stilletjes, heel stiekem in hun kelder om ze achteraf te kunnen beluisteren op hun gsm. Iemand construeerde zelfs een geluidsdichte kamer in zijn huis om muziek te spelen. Je moet die moed maar bijeen zien te rapen in een wijk waar IS de plak zwaait. Dat zet je aan het denken. Als zij daar in slagen, waarom wij dan niet in ons bange, beschermde wereldje?”

Geluidsdichte kamer
Beeld RV

En zo tekenen Vranckx en stripmaker Caryl Strzelecki (die in 2013 met De gierenclub al een in biografische striproman over Vranckx tekende) in deze, volgens kinderboekenuitgeverij De eenhoorn (ook) voor de jeugd bedoelde strip het verhaal op van muzikanten die zich door hun liefde voor muziek verzetten tegen het terreurbewind. Karakter genoeg, zo bleek. Vranckx: “Ik zag zulke mooie mensen ginder. Khaled, de oude speler die leeft voor zijn muziek. Of de oude Nabeel, die ooit met de Baghdad Beatles op Glastonbury speelde. Of Mohammed, die uit een familie van rechters kwam en nu opnieuw aan het studeren is om in Mosul een rechtvaardige rechter te zijn. Die hoop, dat lef en die strijdvaardigheid doen iets met een mens.”

Vlaanderen

Niet enkel Noord-Irakezen passeren de revue in de strip, maar ook heel wat Vlamingen. Voor Vranckx eindigde het verhaal van de muziekschool immers niet bij zijn thuiskomst.

In september 2017 vertrok hij samen met MNM-dj Brahim vanuit Melsbroek met een C130 van het leger richting Erbil, Irak. Aan boord: zowat 120 muziekinstrumenten, tot opname-apparatuur en piano’s toe, geschonken door Vlamingen na een oproep om de muziekschool van Mosul opnieuw op te bouwen. De helse rit er naartoe, gehinderd door de gewapende militie Hashd Al­Shaabi en de Peshmerga’s, de Koerdische strijders, wordt beschreven in de strip. Net als het bezoek van enkele muzikanten uit Mosul in mei 2018 aan België, waar ze speelden in verschillende steden en de mensen ontmoetten die hen instrumenten doneerden.

Vlaanderen
Beeld RV

Of Vranckx intussen nog meer bezig is met muziek dan anders? “Jazeker”, begint hij. “Ik apprecieer het medium meer dan ooit. Muziek is een onderdeel van schoonheid geworden, een balsem voor ellende. Het raakt me. Ik heb me de voorbije jaren vaak afgevraagd hoe lang ik dit werk nog moet doen. Maar muziek, en de muziekschool van Mosul… Weet je, wanneer ik op het vliegtuig stap zet ik vaak de cellosuites van Bach op. Daar is de oed van Khaled bijgekomen, en de viool van Mohammed, de gitaar van Hakam… Muziek is een universele taal. In België merkte ik op hoe de Iraakse muzikanten en de Vlaamse donateurs elkaar niet verstonden, maar ze begrepen elkaar wel via hun instrumenten en liefde voor muziek.”

In september trekt Vranckx opnieuw naar Afghanistan. Hij heeft zich voorgenomen niet enkel over de oorlogsgruwel te berichten, maar ook de ogen open te houden voor de hoop tussen de ruïnes, de ellende en de lijken. “Ik zal blijven speuren naar verhalen van sterke mensen die iets veranderen. Ik haal er hoop uit. Als ik dat soort verhalen niet meer kan maken, tja, dan houdt het op.”

‘Imagine Mosul’ verscheen bij De eenhoorn, 88 pagina’s