Duik in de cijfers: deze drie conclusies uit de studie naar verkiezingsuitgaven zijn aan uw aandacht ontsnapt

KU-Leuven onderzoeksgroep Vives nam de uitgaven van de partijen tijdens de afgelopen campagne onder de loep. Zo blijkt dat de Vlaams Belangers hun duurste campagne ooit voerden. Knack vond nog drie opvallende conclusies.

22 miljoen euro. Zoveel gaven zowel partijen als individuele kandidaten uit aan de campagne in de aanloop naar 26 mei. Dat berekende Vives, de onderzoeksgroep van de KU Leuven. Een bedrag dat tot de verbeelding spreekt, maar hoe dan ook lager is dan de som van 2014, toen het totaal 22,4 miljoen euro bedroeg.

N-VA voerde als rijkste partij de duurste campagne. Zo’n 5,8 miljoen euro gooiden de Vlaams-nationalisten ertegenaan. Dan volgen Open VLD (4,3 miljoen) en CD&V (3,9 miljoen). Vlaams Belang strandt op de vierde plaats met 3,2 miljoen euro. De rechts-radicalen voerden zo hun duurste campagne ooit.

De linkse en progressieve partijen SP.A (2,9 miljoen), Groen (1,1 miljoen) en PVDA (900.000) sluiten de rangen. De paper biedt nog enkele opvallende inzichten.

1. Niemand besteedde verhoudingsgewijs zo weinig als Groen

Vives-onderzoekers Bart Maddens, Gert-Jan Put en Gunther Vanden Eynde vergeleken de theoretisch en wettelijk toelaatbare uitgaven van de partijen met de daadwerkelijk uitgegeven bedragen. Daaruit blijkt dat Open VLD het relatief grootste bedrag heeft uitgegeven – ‘gewoon doen’, zo u wil. De liberalen trokken maar liefst 89 procent uit van het totaal besteedbare bedrag.

Daarna volgen N-VA (86,85 procent) en Vlaams Belang (86,2 procent). CD&V sprong iets spaarzamer om met de centen en gaf driekwart van het totaal toelaatbare budget uit.

Opvallend: Groen, de partij die hoopte op een ‘groene golf’ op 26 mei, gaf maar 27,2 procent uit. De partij had recht op een budget van zo’n 4 miljoen euro, maar er koos er dus voor om amper 1,1 miljoen euro uit te geven.

Volgens onderzoeker Gert-Jan Put zou de partijcultuur aan de basis kunnen liggen van die spaarzaamheid. ‘We zien dat de partij sinds de dagen van Agalev telkens opnieuw financieel bescheiden campagnes heeft gevoerd.’

De onderzoekers berekenden dat – in prijzen van vandaag – de duurste Groen-campagne ooit plaatsvond in 1999, toen de partij zo’n 1,4 miljoen euro spendeerde en waarna de ecologisten toetraden tot de paars-groene coalitie onder eerste minister Guy Verhofstadt (Open VLD).

Het lage percentage van 2019 heeft grotendeels te maken met de gewoonte van Groen-politici om dure persoonlijke campagnes te mijden. Slechts 6 procent van het toelaatbare bedrag voor individuele Groen-campagnes werd effectief uitgegeven. Vergelijk dat met de 87 procent bij Open VLD of 85 procent bij N-VA.

2. N-VA-Kamerlid Yoleen Van Camp gaf meer uit dan Tom Van Grieken (Vlaams Belang)

De top tien van kandidaten die het meest uitgaven aan de campagne wordt volledig bevolkt door kandidaat-Europarlementsleden. Dat is niet onlogisch. Zij voeren immers campagne in heel Vlaanderen, in tegenstelling tot de kandidaat-parlementsleden, die beperkt blijven tot provinciale kieskringen. Daardoor mogen zij wettelijk gezien ook meer uitgeven. Het maximumbedrag is 82.411 euro.

De eerste kandidaat op de lijst die niet op een Europese lijst stond, is het Antwerpse N-VA-Kamerlid Yoleen Van Camp. Haar individuele uitgaven bedroegen bijna 55.000 euro. Daarna pas volgt Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken, die zo’n 500 euro minder uitgaf. De derde is Mechels burgemeester Bart Somers (Open VLD), die zo’n 54.000 euro veil had voor zijn campagne.

Het is overigens geen toeval dat de drie politici uit de kieskring Antwerpen komen, de grootste van het land.

3. Lynn Wesenbeek (Open VLD) voerde vierde duurste campagne (zonder verkozen te geraken)

Voormalig nieuwsanker Lynn Wesenbeek werd als ‘wit konijn’ bij de liberalen aan boord gehaald. Ze duwde de Europese lijst van kopman Guy Verhofstadt. Een lijstduwersplaats is sowieso een aartsmoeilijke plek om verkozen te geraken en dat geldt des te meer bij de verkiezing voor het Europees Parlement.

Toch wist Wesenbeek 52.440 stemmen op te strijken. Dat zijn er bijna 20.000 meer dan de derde op de lijst, filosofe Alicja Gescinska, waarvan de partij tevergeefs hoopte dat ze de derde Open VLD-zetel zou binnenhalen. Ook Wesenbeek greep naast die verhoopte zetel.

Haar grote aantal stemmen zou evenwel te maken kunnen hebben met haar campagne. Die was de vierde duurste van alle kandidaten. Het wit konijn gaf bijna 80.000 euro uit. Ter vergelijking: N-VA-lijsttrekker Geert Bourgeois gaf zo’n 76.400 euro uit. Van alle kandidaten op 26 mei voerde ze daarmee de duurste campagne zonder nadien te mogen zetelen.