Duizenden Belgen dreigen hun bankrekeningen te verliezen "omdat ze toevallig in de VS geboren zijn"

Belgen die in Amerika geboren zijn, moeten voldoen aan de zogenoemde FATCA-wetgeving. "Dat staat voor Foreign Account Tax Compliance Act", zegt Francis Adyns van de overheidsdienst Financiën. De wet werd in maart 2010 onder president Barack Obama goedgekeurd, en werd toen wereldwijd enthousiast onthaald. 

Door de wet moeten banken over de hele wereld bepaalde financiële details doorgeven aan de Amerikaanse belastingdiensten. "Het idee was om te vermijden dat er fraude zou zijn door Amerikaanse staatsburgers", zegt Adyns. "Want verdoken rekeningen in een Europees land zijn daardoor niet meer mogelijk." 

België sloot in april 2014 een akkoord om de FATCA-wetgeving toe te passen, en in december 2015 werd ook de Belgische wetgeving aangepast zodat Belgische banken verplicht zijn om details van klanten met de Amerikaanse nationaliteit door te geven. 

Opvallend, de wetgeving geldt ook voor Belgen die in Amerika zijn geboren, maar verder geen band hebben met het land. Die "toevallige Amerikanen" worden dan namelijk automatisch als Amerikaans staatsburger beschouwd. Het zijn vooral deze Belgen die nu hun bankrekeningen dreigen te verliezen. 

In België werkt het systeem zo: Belgische banken vragen aan klanten met de Amerikaanse nationaliteit om bepaalde gegevens door te geven. "De federale overheidsdienst stuurt die dan op een automatische manier door naar de Amerikaanse belastingdienst (de IRS, red.)", zegt Adyns. Omgekeerd geven de Amerikaanse belastingdiensten details door van Belgen in Amerika. 

Er moeten heel wat gegevens worden doorgegeven: "het rekeningnummer, het identificatienummer van de Belgische financiële instelling, maar ook het saldo, de waarde op de rekening dus, en interesten en dividenden die op de rekeningen voorkomen", klinkt het. Volgens de overheidsdienst Financiën moeten die gegevens bovendien jaarlijks up to date worden gebracht.

Het schoentje knelt specifiek bij het Amerikaanse sociale­zekerheids­nummer (ook het "TIN" of Tax Identification Number), een van de gegevens die de banken moeten doorgeven. "Je moet dat een beetje vergelijken met een rijksregisternummer, een sleutel om toegang te krijgen tot andere gegevens", zegt Adyns. 

"Maar een heel aantal Amerikaanse klanten, ook vaak 'toevallige Amerikaanse' klanten, beschikken niet over zo'n nummer, of zijn niet op de hoogte van hun Amerikaans sociale­zekerheids­nummer", legt Isabelle Marchand van de Belgische bankenkoepel Febelfin uit. "Als ze dat nummer willen aanvragen bij Amerikaanse autoriteiten, belanden ze bovendien in een lastige en dure procedure."

Daardoor kunnen banken in Europa niet alle gegevens van hun Amerikaanse klanten doorgeven, en dan komen de banken weer in een lastig parket. "Als de banken de gegevens niet of onvolledig doorgeven, dan riskeren ze zware boetes", zegt Marchand. "De VS kan besluiten om 30 procent te heffen op alle betalingen vanuit Amerika naar de bank, of alle klanten van de bank." 

Om dat te vermijden, nam de Belgische bankensector de beslissing om in 2020 de rekeningen af te sluiten van de mensen die hen niet alle gegevens kunnen bezorgen. "Banken zijn verplicht om die wetgeving te volgen. Daar kunnen ze niet omheen", zegt Marchand. "Als men de nodige gegevens niet kan bezorgen aan de Amerikaanse autoriteiten, worden ze door de wetgeving verplicht om de rekening van die klant te sluiten."

2020 zou nog als een "overgangsjaar" kunnen dienen, waarbij klanten toch nog een sociale­zekerheids­nummer kunnen aanvragen, zegt Febelfin. Een andere optie is dat de getroffen klanten afstand doen van hun Amerikaanse nationaliteit, maar "ook dat zijn lastige en kostelijke procedures", geeft Marchand toe. 

In België worden een "aantal duizenden personen" getroffen door de administratieve rompslomp van de FATCA-wetgeving, zegt Febelfin, al kan de koepel geen specifieke cijfers geven. Zoals gezegd, vallen daar ook de "toevallige Amerikanen" onder, en zijn de problemen voor hen het grootst, omdat ze simpelweg geen Amerikaans sociale­zekerheidsnummer hebben.

Volgens het Belgische statistiekbureau woonden er op 1 januari 2019 10.793 Amerikanen  in België, maar daarbij worden alleen de burgers gerekend die naast hun Amerikaanse nationaliteit niet de Belgische nationaliteit hebben. Hoeveel Belgen een dubbele nationaliteit (Amerikaan-Belg) hebben, en hoeveel van hen "toevallig Amerikaan" zijn, is bij het statistiekbureau niet bekend. 

Er is internationaal al heel wat bemiddeld om de last voor deze burgers met de Amerikaanse nationaliteit te verminderen. "In Nederland en Frankrijk wordt heel wat gerucht gemaakt door drukkingsgroepen van 'toevallige Amerikanen'", zegt Sébastien De Brouwer, die FATCA opvolgt bij de Europese Bankfederatie (EBF), de organisatie die de Europese banken vertegenwoordigt bij de Europese instellingen. 

In 2017 besliste het Amerikaanse ministerie van Financiën daarom dat het tot januari 2020 geen straffen zou opleggen voor banken die niet alle gegevens kunnen doorgeven. Het volstond om in plaats van het sociale­zekerheids­nummer de geboortedatum van de klant in te geven. Die periode van goede wil loopt nu af op 31 december 2019, over ruim vier maanden. 

De Europese Bankfederatie bemiddelt intussen verder om een oplossing te vinden. VRT NWS kreeg een brief in handen waarin de federatie zich "bezorgd" uitspreekt over de "grote problemen" die door FATCA ontstaan. Ze vragen daarin een verder uitstel om de sociale­zekerheids­nummers door te geven, voor klanten die er geen hebben. Als banken die klanten één keer per jaar contacteren, zouden ze ook geen boetes mogen krijgen, vraagt de bankfederatie. 

"We zijn op dit moment druk aan het uitoefenen", zegt De Brouwer. En volgens de overheidsdienst Financiën start er in het najaar ook een nieuwe dialoog met de VS vanuit de Raad van de Europese Unie, omdat overleg van land tot land tot nu toe niets opleverde.

"Maar in de Verenigde Staten is er weinig bereidheid om de wetgeving aan te passen", geeft De Brouwer toe, die dan ook "niet optimistisch" is: "Er zijn veel Amerikaanse parlementsleden die intussen hun geduld verliezen. Zij willen dat de wetgeving die ze in 2010 stemden, nu eindelijk begint te werken."