Wie krijgt straks de schuld? Dat is de vraag bij Johnsons charmeoffensief
Boris Johnsons maiden voyage naar Berlijn en Parijs lijkt een triomf, maar wat heeft de Britse premier werkelijk klaargespeeld bij Merkel en Macron?
Na de ijstijd onder Theresa May volgde de dooi. Boris Johnson was een en al charme, optimisme en goedlachsheid tijdens zijn bezoeken aan Angela Merkel in Berlijn en Emmanuel Macron in Parijs, maar ondertussen werd de nieuwe Britse premier tijdens zijn Europese debuut van het Duitse kastje naar de Franse muur gestuurd. Op beleefde wijze, want niemand wil straks de schuld krijgen van een akkoordloze brexit.
Het amusantste duo in de Engelse literatuur bestaat uit Bertie Wooster en Reginald Jeeves. De een is een charmante, geestige en wat suffige aristocraat die de meester is in de volmaakte nonsens; de ander een competente, behulpzame en verstandige bediende die op elke vraag een antwoord heeft. Vandaar dat er een zoekmachine naar hem vernoemd is, Ask Jeeves. De personages zijn begin vorige eeuw ontsproten aan het brein van de schrijver P.G. Wodehouse.
‘Wir schaffen das’
Het eerste bezoek van premier Johnson aan het vasteland had een zeker Wodehouse-gehalte, met Johnson als Wooster, naar wie Merkel en vervolgens Macron met een soort vaderlijke, jeeviaanse vertedering luisterden.
De 65-jarige bondskanselier deed met haar blik haar bijnaam ‘Mutti’ eer aan toen Johnson ondeugend met haar credo ‘Wir schaffen das’ aan de haal ging. Op zijn beurt luisterde de Franse president geduldig-geamuseerd toen een enthousiaste, jongensachtige Johnson uitweidde over Franse treinen die op Brits staal rijden.
Op de agenda stond the small matter of Brexit, zoals Johnson het onderwerp noemde dat heel wat Europeanen dag en nacht bezighoudt. De deadline van 31 oktober komt rap naderbij en het is voor beide partijen noodzaak te laten zien dat ze er alles aan hebben gedaan om een noodtoestand te voorkomen.
Johnson had een boodschap: de Ierse ‘backstop’ moet uit het scheidingsverdrag. Daarachter schuilt een Britse dreiging. De backstop is bedoeld om grensposten te voorkomen, maar bij een no deal is het aan de Ieren of aan de EU om zo’n harde grens te bouwen.
Vanuit Ierland liet de Europese landbouwcommissaris, de Ier Phil Hogan, weten dat Johnson pokert met de Ierse grens. In Berlijn was Merkel een stuk vriendelijker. Ze beweerde dat wat in twee jaar kan worden bereikt ook in dertig dagen zou lukken, namelijk een oplossing voor het Iers-Noord-Ierse grensprobleem. De competitieve Johnson maakte een aantekening en interpreteerde het als een do or die-uitdaging.
‘Yes, we can’
De Britse pers zag er een concessie van Merkel in, volgens The Daily Express zelfs “een grote concessie”. “30 dagen om de backstop te begraven” en “Kunnen we het doen? Yes, we can!”, kopten de kranten.
Peter Oborne schreef in The Daily Mail over een “diplomatieke triomf”, waarbij het een aangename verrassing was “hoe Johnson de IJzeren Kanselier verleidde”. Een dag later zag Merkel zich genoodzaakt het enthousiasme te temperen. “Ik heb geen deadline van 30 dagen gesteld. De 30 dagen waren bedoeld als voorbeeld van het feit dat we slechts kort de tijd hebben.”
Het was een truc van een ervaren rot: doen alsof ze iets te bieden had. Welbeschouwd was er niets veranderd. Macron waakte ervoor zich te veel te profileren als de bad cop. Hij zei dat er op korte termijn met goede bedoelingen en slimheid wel een oplossing te vinden zal zijn, eventueel met hulp van EU-onderhandelaar Michel Barnier, maar dat de backstop essentieel is. De president schoof alvast de schuld bij een no deal van zich af. “Als het misgaat, dan betekent dat dat het probleem dieper zit, politieker is – dat het een Brits politiek probleem is.”
Voor Johnson was het een vruchtbaar bezoek, zeker gezien de reacties in eigen land. Hij zal komende tijd bij de EU aankloppen met een al gepubliceerd rapport over alternatieve regelingen voor de Ierse-Noord-Ierse grens, een analyse die volgens Brussel interessante punten bevat, maar nog lang geen voltooid plan is.
Ondertussen gaat hij als een ‘la-di-da’-optimist verder met voorbereidingen voor een Halloween-brexit. “Er bestaan geen rampen, slechts mogelijkheden”, beweerde Johnson eens, met als typische Bertie Wooster-uitsmijter: “En inderdaad, kansen op nieuwe rampen.”