Hoeveel macht heeft een Europees commissaris? En waarom is de post zo belangrijk?
Op 1 november gaat de nieuwe Europese Commissie van start, onder leiding van de Duitse politica Ursula von der Leyen. Elke EU-lidstaat heeft recht op één commissaris. Aan de lidstaten is gevraagd om tegen 26 augustus een kandidaat voor te dragen. De meeste landen hebben dat intussen al gedaan, en ze proberen ervoor te zorgen dat hun kandidaat een zo belangrijk mogelijke bevoegdheid krijgt in de nieuwe Commissie. De beslissing daarover ligt bij Ursula von der Leyen. Hoeveel macht heeft een Europees commissaris? Dit zijn de vijf belangrijkste dingen die u daarover moet weten.
Wetsvoorstellen voor 500 miljoen Europeanen
Wat de Europese Commissie zo uniek en belangrijk maakt, is dat zij de enige instelling is die het recht heeft om Europese wetsvoorstellen te maken. De Commissie kan zulke voorstellen maken over heel uiteenlopende domeinen. Van nieuwe regels die autofabrikanten verplichten om zuiniger auto’s te bouwen tot regels over gezondheidswaarschuwingen op pakjes sigaretten of een verbod van plastic rietjes en bestek.
Die voorstellen kunnen nog aangepast worden (of geblokkeerd worden) door het Europees Parlement en de lidstaten. Maar toch probeert iedereen (lidstaten, lobbyisten van multinationals, vakbonden, consumenten- en milieuorganisaties,…) ervoor te zorgen dat het Commissievoorstel zoveel mogelijk aan zijn/haar belangen beantwoordt. Europese wetten gelden immers voor 28 (na de brexit 27) lidstaten, en voor 500 miljoen Europeanen. Het is beter om een tekst al van in het begin in de “juiste” richting te krijgen.
Lidstaten en bedrijven controleren
De Europese Commissie is ook de “hoeder van de verdragen”. Wanneer een land een Europese wet niet uitvoert (of ermee talmt), dan heeft de Commissie de macht om dat land tot de orde te roepen. Wanneer dat niet helpt, kan de Commissie het betrokken land voor het Europese Hof van Justitie dagen.
De Europese Commissie controleert ook of landen aan bedrijven niet te veel staatssteun geven en of bedrijven zich wel houden aan de regels over eerlijke concurrentie. Bedrijven die de concurrentieregels overtreden of hun machtspositie misbruiken, kunnen een boete krijgen. De Commissie gaf bijvoorbeeld erg hoge boetes aan Facebook en Microsoft.
De Europese Commissie controleert ook of lidstaten zich aan de Europese begrotingsafspraken houden. En ze onderhandelt in naam van de lidstaten over handelsakkoorden met internationale partners. De Europese Unie heeft een jaarlijks budget van ongeveer 160 miljard euro. De Europese Commissie is verantwoordelijk, meestal samen met de lidstaten, voor het beheer ervan.
Geen vertegenwoordiger van zijn/haar land
In het Europees verdrag staat uitdrukkelijk dat commissarissen hun ambt volkomen onafhankelijk uitoefenen, en geen instructies van regeringen of andere organen mogen aanvaarden. Commissarissen worden geacht in het “Europees belang” te handelen, en geen voorkeursbehandeling te geven aan hun eigen land.
Toch geven commissarissen vaak info door aan de administratie en kabinetten in eigen land. En geven ze tijdens besprekingen met andere commissarissen uitleg bij de gevoeligheden van hun eigen land, “het land dat ze het beste kennen”.
De Commissie vergadert één keer per week gezamenlijk als college, op woensdagvoormiddag (of op dinsdag, wanneer het Europees Parlement in Straatsburg bijeen komt): daar worden de meest gevoelige dossiers besproken. Meestal wordt er bij consensus beslist. Of een commissaris erin slaagt om zijn of haar idee goedgekeurd te krijgen door het college, hangt af van de overtuigingskracht en politieke vaardigheid van de betrokken commissaris en zijn of haar kabinet.
Niet elke eurocommissaris even belangrijk
Er is één commissaris per land, en dat is veel. Er is ooit geprobeerd om het aantal commissarissen te verminderen, maar dat plan is uiteindelijk afgevoerd: veel kleine lidstaten zijn bang dat ze geen commissaris meer zullen hebben, en daardoor aan invloed in Brussel zullen verliezen. Omdat er zoveel commissarissen zijn, kan niet elke commissaris een belangrijke bevoegdheid hebben. Er kan maar één commissaris waakhond over de eerlijke concurrentie, er kan maar één commissaris zijn die over handelsakkoorden onderhandelt.
Daardoor zijn er ook commissarissen met minder belangrijke bevoegdheden. Over cultuur, onderwijs en sport kan de Europese Commissie bijvoorbeeld niet zulke verregaande wetsvoorstellen maken als over milieu of transport of landbouw. Het is de Commissievoorzitter die de bevoegdheden verdeelt. Sommige commissarissen worden vicevoorzitter van de Commissie, en sturen een team van commissarissen aan.
Hoeveel verdient een eurocommissaris?
Het brutosalaris van een Europees Commissaris is ongeveer 22.500 euro per maand. Elke commissaris heeft een beperkt team van kabinetsmedewerkers (Vlaamse of federale ministers hebben meer kabinetsmedewerkers dan een Europees commissaris).
Voor het beleidsvoorbereidend werk moet de commissaris terugvallen op de ambtenaren van de Europese Commissie (in totaal ongeveer 32.000).