Gift chemiereus Ineos doet interne twisten bij Natuurpunt oplaaien

Zowat dertig milieu- en natuurverenigingen dienden recent een bezwaarschrift in tegen het project van Ineos in de Antwerpse haven, met 2,8 miljard goed voor de grootste investering van de laatste twintig jaar bij ons.

De bezwaarschriften gaan over een vergunningsaanvraag van Ineos om op het industrieterrein waar het zijn nieuwe installaties wil bouwen alvast 48 hectare bos te kappen. Dat bos, inclusief waardevolle fauna en flora, is daar ontstaan omdat het terrein jarenlang braak lag.

Voor de protesterende organisaties moet de aandacht uiteraard gaan naar hun verzet tegen de chemiefabrieken. Dat krijgt een opdoffer nu het Antwerpse stadsbestuur een resem bezwaarschriften van tafel veegt, al ligt de definitieve beslissing bij de provincie. Volgens Groen “verlaagt het stadsbestuur zich tot loopjongen van Ineos, dat nog altijd geen globale inschatting van de milieu-effecten van het project kan geven.”

Maar nu worden de schijnwerpers op een ander conflict gericht: de interne verdeeldheid binnen Natuurpunt, dat in dit dossier veel kritiek krijgt.

Ertbrandbos

Daar zijn twee redenen voor. Ten eerste is Natuurpunt de organisatie die de ecologische waarde van het te kappen bos heeft geanalyseerd maar ook degene die, als specialist terzake, de wettelijk verplichte boscompensatie die Ineos elders moet realiseren op zich neemt. 

Over die dubbele rol rezen kritische vragen. Bos+ betwijfelt bijvoorbeeld dat een groot deel van het geviseerde bos jonger dan 22 jaar is, waardoor Ineos dat stuk niet hoeft te compenseren. De ecologische waarde van jong bos is namelijk beperkter. Die inschatting komt Ineos financieel wel erg goed uit, aldus critici.

Bovendien bood Ineos Natuurpunt prompt een cadeautje. Naast de betaling voor de boscompensatie zou het de lokale afdeling Natuurpunt Antwerpen Noord & Kempen een schenking doen om een oud jachtgebied in Kapellen, deel van het Ertbrandbos dat aansluit op de Kalmthoutse heide, te kopen dat Natuurpunt als natuurgebied wil beheren. Op dat moment circuleerde een bedrag van 180.000 euro.

Die schenking werd nu aanvaard. En dat is de tweede reden waarom leden en vrijwilligers kwaad zijn. Op de raad van bestuur van vorige week besloot Natuurpunt de schenking van Ineos van uiteindelijk 173.000 euro aan te nemen. In een brief aan de leden schrijft voorzitter Lieven De Schamphelaere dat de gift ‘compleet los staat van de berekening voor de boscompensatie’ en dat de verenging ‘geen enkele ethische grens overschreed’.

Dat zien sommige leden en vrijwilligers anders. ‘Greenwashing’, ‘uitverkoop’, ‘zeg vandaag nog je lidmaatschap op’, klinkt het op sociale media.

Schrijver Jeroen Olyslaegers is een van de leden die zich het luidst verzetten. “Natuurpunt hult zich in stilzwijgen over de erg discutabele milieureputatie van Ineos, maar nu lijkt het erop dat Ineos bij Natuurpunt voor een schijntje zijn groene krediet koopt. Oprechte leden vinden zo’n koehandel cynisch en laakbaar.”

Andere leden en vrijwilligers zien het anders.

“Alles wordt op een hoopje gegooid”, zegt lid en expert in de materie Peter Claus. “Ik heb ook vragen bij Ineos als het gaat over milieu. Maar dit is gebied dat is opgespoten is voor de industrie. Komt Ineos er niet, dan zal het een gelijkaardig bedrijf zijn. De bomen die er spontaan zijn ontstaan en die wel degelijk erg jong zijn, zouden dus hoe dan ook weer wijken voor industrie.”

De spagaat

Puur objectief bekeken is wat Natuurpunt hier doet, zo stelt Claus, een tijdelijk jong bos op een industrieterrein verplaatsen naar permanent en beschermd natuurgebied waar het beter zal kunnen groeien. “Dat vind ik veel minder naïef dan per se een jong bos zonder toekomst op een industrieterrein willen beschermen.”

Ook ecologisch specialist Jelle Van den Berghe, vrijwilliger bij Natuurpunt, schrijft op Twitter dat hij twijfels heeft bij de activiteiten van Ineos. “Maar Natuurpunt heeft nul impact op die beslissing. Haar doel is werken aan meer biodiversiteit. En dit is een kans om de beperkte natuurwaarde van een terrein dat geen enkele bescherming kent te compenseren op een plaats waar wél strikte bescherming zal gelden én de natuurwaarde een pak hoger zal liggen. Dat lijkt me, zuiver voor de natuur, een goede deal.”

Tegelijkertijd stelt Van den Berghe dat hij worstelt met “de spagaat bij Natuurpunt”. Enerzijds zijn overheid en bedrijven in dichtbevolkt Vlaanderen de belangrijkste partners om biodiversiteit te vrijwaren en te herstellen, anderzijds bescherm je biodiversiteit door op te komen voor een krachtdadig klimaatbeleid. “Maar als Natuurpunt zich opwerpt als klimaatactivist zal het minder relevant worden als natuurpartner voor overheid en bedrijven”, aldus Van den Berghe.

Dat schrijft ook De Schamphelaere in zijn brief. Hij merkt de roep naar meer expliciet klimaatactivisme maar vreest dat een radicalere stem in het klimaatbeleid een stijlbreuk zou betekenen.

Die spagaat tussen milieu-activisme en pragmatisch natuurbehoud is al veel langer een heikel punt binnen Natuurpunt. “De vereniging is te groot en moet te veel petjes tegelijk opzetten”, zegt Claus. “Ze werkt samen met de industrie voor onder andere boscompensatie maar kan daardoor soms te weinig scherp stelling innemen in dit soort dossiers, wat veel leden wel eisen. Het is te zeer een veelkoppige draak.”