Wie zit er achter de luchtaanval op de Saudische olie-industrie? Het vingerwijzen begint

Zaterdagmorgen brak na een serie explosies een grote brand uit in Abqaiq, een van de belangrijkste olie-installaties van Saudi-Arabië. In Abqaiq worden dagelijks miljoenen liters ruwe olie geschikt gemaakt voor transport. Tegelijkertijd werd een kleinere olie-installatie in Al Khurais ook getroffen door een luchtaanval. Saudi-Arabië is de een na grootste olieproducent van de wereld.

Aanvankelijk leek weinig twijfel te bestaan over de daders: Houthi-rebellen in Jemen. De Houthi-rebellen beheersen al vijf jaar grote delen van Jemen en zijn verwikkeld in een complexe oorlog met Saudi-Arabië. De rebellen eisten de aanslag op en stelden de olie-installaties te hebben bestookt met tien drones. De Saudische autoriteiten bevestigden aanvankelijk dat er sprake is van een aanval met drones. Later ontstond onduidelijkheid over het gebruikte wapen: op sociale media circuleren onbevestigde beelden van brokstukken van raketten.

Als de Houthi’s met welk wapen dan ook inderdaad verantwoordelijk zijn voor de aanval op de olie-installaties, zou dat vanuit het perspectief van de rebellen een grote opsteker zijn. Tot nu toe waren zij geen partij voor de Saudische luchtmacht. Saudische bombardementen maakten in Jemen de afgelopen jaren veel burgerdoden. De Jemenitische rebellenleider Mohammed al Houthi dankte zaterdag op Twitter God ‘voor de drones’.

Maar zitten de Houthi’s wel echt achter de aanval? Nee, stelde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo zaterdagavond op Twitter. De dader is Iran. “Terwijl er wordt gepraat over de-escalatie, heeft Iran een ongeëvenaarde aanval uitgevoerd op de energievoorraad van de wereld. Er is geen bewijs dat de aanvallen uit Jemen kwamen.”

‘Maximale leugens’

De Amerikaanse beschuldiging aan het adres van Iran kan nauwelijks op een gevoeliger moment komen. De Amerikaanse president Trump leek juist bereid om sancties tegen Iran te verlichten, om daarmee mogelijk de deur te openen voor onderhandelingen. In de zeestraat van Hormuz, voor de kust van Iran, kwam het deze zomer bijna tot een militaire confrontatie tussen beide grootmachten.

Iran, dat de afgelopen jaren waarschijnlijk militaire steun verleende aan de Houthi-rebellen, ontkent betrokkenheid bij de aanval. Een woordvoerder van het Iraanse ministerie van Buitenlandse Zaken noemt de beschuldiging onderdeel van het Amerikaanse beleid van ‘maximale leugens’.

Twijfel over de toedracht van de spectaculaire aanslag kreeg na de tweet van Pompeo de gehele Arabische regio in zijn greep. De regering van Koeweit stelt een onderzoek in, omdat een drone is gezien boven Koeweit-stad. Dat is onmogelijk als de drones zouden zijn afgeschoten vanuit Jemen.

De premier van Irak, Adel Abdul Mahdi, zag zich gisteren genoodzaakt met een verklaring te komen: de aanvallen zijn volgens hem niet uitgevoerd vanuit Irak. In Irak zijn veel pro-Iraanse milities actief. Deze milities beschikken over zowel drones als over kruisraketten. De VS houden pro-Iraanse militiestrijders verantwoordelijk voor een aanval eerder dit jaar op een oliepijplein in Saudi-Arabië, die werd opgeëist door de Houthi’s. Vanuit Irak zijn de twee Saudische olie-installaties veel dichter bij dan vanuit Jemen.

De Houthi-rebbelen claimen in elk geval dat ze met tien drones de dubbele aanval hebben uitgevoerd. En daarmee zouden ze niet aan hun proefstuk toe zijn. In januari pleegden ze al een dodelijke aanslag met drones op de legertop van het vijandelijke regeringsleger in Aden.

De drones van de Houthi’s zijn zelfgebouwd, “met een propellormotortje zoals je dat voor 1.500 dollar kunt kopen bij Alibaba”, zegt Wim Zwijnenburg, hoofdonderzoeker bij de Nederlandse vredesorganisatie PAX. Hij houdt zich bezig met het gebruik van drones in Jemen. “De motoren en onderdelen voor stabilisatie worden geïmporteerd. Verder maken de Houthi’s alles zelf, in fabriekjes. Dat gebeurt waarschijnlijk met kennis en ingenieurs uit Iran.”

“Drones zijn een gemakkelijk wapen om iets precies te raken. Of iemand uit te schakelen, zoals een Jemenitische generaal. En je zaait er angst mee. Je hoort ze bijna niet. Je ziet ze bijna niet. Je zag dat eerder bij de Amerikaanse drones in Jemen, die daar worden ingezet sinds 2002. Nu is dat ook het signaal dat de Houthi’s afgeven in Saudi-Arabië: we kunnen jullie overal raken.”

De Houthi’s zetten al jaren drones in tegen doelen in Jemen en in het grensgebied met Saudi-Arabië. De standaard onder de Houthi-drones, de Qasef I, werd volgens het onderzoeksbureau Conflict Armament Research in 2016/17 ontworpen en geïmporteerd uit Iran. Deze drone kon niet meer dan 150 kilometer afleggen en vormde daarmee geen bedreiging voor de Saudische hoofdstad Riyad en de meeste olie-installaties.

Precisiewapen

Maar sinds september 2018 beschikken de rebellen volgens de Verenigde Naties (VN) over een nieuw type drone: de UAV-X. Met een uit Duitsland of China geïmporteerd motortje kunnen die tot wel 1.500 kilometer afleggen. Vanuit Noord-Jemen bestrijken ze daarmee een groot gedeelte van Saudi-Arabië en andere Golfstaten. Claims dat de Houthi’s Riyad, Dubai en Abu Dhabi kunnen raken, worden met de nieuwe drone “geloofwaardig”, waarschuwen de VN. De Houthi’s gebruiken hun drones om het Saudische luchtafweergeschut te ontregelen.

Toch ontstond in de loop van het weekeinde onduidelijkheid over de aanval op de Saudische olie-installaties. Waren er wel echt drones ingezet? Zwijnenburg van PAX: “Er zijn aanwijzingen dat er kruisraketten zijn gebruikt waarvan het model eerder is opgedoken op propagandamateriaal van de Houthi’s. Die aanwijzingen zijn afkomstig van onbevestigde foto’s en filmpjes op sociale media.” Als er kruisraketten zijn gebruikt, sluit dat een gelijktijdige aanval met drones niet uit. “Het kan beiden zijn. Er is ook een theorie dat kruisraketten door pro-Iraanse milities in Irak zijn afgeschoten en drones vanuit Jemen, om de luchtverdediging bezig te houden.”