Ensor in Brussel: maskers, schelpen en stoute prenten
Een kleine, maar fijne Ensortentoonstelling met werk uit privébezit is een maand lang te zien in de ambassade van Luxemburg. Een tip voor uw middagpauze, want de expo is enkel op weekdagen open.
De West-Vlaamse ondernemersfamilie Deceuninck verzamelt al tientallen jaren werk van de Oostendse schilder James Ensor (1860-1949). Een greep daaruit, een kleine 50 werken, wordt nu een maand tentoongesteld in de ambassade van Luxemburg in de Europese wijk in Brussel. Frank Deceuninck is ereconsul van Luxemburg, vandaar. Ensor overleed in november 1949, straks dus zeventig jaar geleden.
Als bezoeker krijg je in kort bestek een overzicht van het werk van de beroemde Oostendenaar. “Het is de grootste Ensortentoonstelling in België van de laatste tien jaar,” volgens samensteller Henri Vandekerckhove, met werk uit al zijn periodes, met bekende thema's als stillevens en maskers, zowel potloodtekeningen, etsen als olieverfschilderijen. "De laatste Ensor-expo’s waren in het Burlington House in Londen en het Parijse Musée d’Orsay; ik denk dat we op hetzelfde niveau zitten.”
Lees verder onder de foto:
Bij de schilderijen valt “Schelpen en chinoiserieën” op, uit 1882. “Hier zie je pas hoe vooruitstrevend Ensor te werk ging,” zegt Vandekerckhove bewonderend. “De dikke klodders verf, het zelfverzekerde penseelgebruik voor iemand van 22 jaar, de kleuren, de complexe compositie.”
Lees verder onder de foto:
Een geestig werk is “De lokroep van de sirene”. Ensor zelf staat verlegen in een gestreept badpak op het trapje van een strandkar, zedig de armen voor de borst gekruist. In het water staat een volronde vrouw klaar om hem op te vangen. Het is een omkering van de rollen en ook een knipoog van Ensor naar het originele werk van Jan Van Beers – angstige vrouw op trapje, vertrouwenwekkende man in zee - waar de moeder van Ensor problemen mee kreeg, omdat ze illegale reproducties verkocht in haar winkel in Oostende, tussen alle maskers en oosterse snuisterijen.
Lees verder onder de foto:
Behalve schilderijen zijn ook door Ensor zelf ingekleurde etsen te zien. “Van populaire schilderijen maakte hij vaak ook prenten met hetzelfde onderwerp.” “De intocht van Christus te Brussel” bijvoorbeeld, waarvan het reusachtige schilderij in het Gettymuseum in Los Angeles hangt. Vandekerckhove zelf wijst een zeldzame reeks van “De hoofdzonden” aan, of een mooi ingekleurde prent met duivels die engelen en aartsengelen verslaan.
Lees verder onder de foto:
Maatschappijkritiek
Van “Alimentation doctrinaire” zijn meerdere drukken en ook de koperen drukplaat te zien. Koning Leopold II, een gendarme, een parlementslid, een bisschop en een priester zitten broederlijk naast elkaar te kakken - excusez le mot - en het volk onderaan slikt de drollen als zoete koek. “In 1889 was dit echt een subversieve prent, die het gezag en de elite ondermijnde,” zegt Henri Vandekerckhove. Maar James Ensor was niet heel consequent: toen hij in 1929 zelf baron werd, vroeg hij aan de drukker om die prent niet meer te verspreiden…
Hoe dan ook is het maatschappelijk engagement van Ensor van zijn prenten af te lezen. De strijd voor algemeen stemrecht, het recht op onderwijs of het recht op een proces in de eigen taal. “De rechtvaardige rechters” laat een duo ten onrechte veroordeelde sukkelaars zien, die het Frans van de rechters niet begrepen. “De slechte dokters” genezen niet en strijken toch hun centen op, terwijl Pietje de Dood met grote ogen toekijkt. “Personne X crevée à 7 heures. Reçu mille francs” staat op een sarcastisch bordje.
Ik ga op schattenjacht
De familie Deceuninck heeft haar Ensors in de vzw Ensorstichting ondergebracht, en leent ze graag uit aan musea of andere instellingen die tentoonstellingen willen opzetten. “De collectie wordt trouwens nog uitgebreid,” zegt Henri Vandekerckhove die de familie adviseert bij aankopen.
Komen er nog geregeld werken van Ensor op de markt? “Jawel. Ik ga elke dag op schattenjacht. Ik zoek en soms vind ik. Enkele werken die hier te zien zijn heb ik gevonden. Ze waren 40, 50, 60 jaar niet meer getoond. Voor mij is het belangrijk om dit te delen met het publiek."
James Ensor in de ambassade van Luxemburg, Kortenberglaan 75, 1000 Brussel. Tot 20 oktober, van maandag tot vrijdag, van 13 tot 17 uur, gratis toegang.
Naast deze privécollectie is ook veel werk van James Ensor in publiek bezit, te zien in musea verspreid over binnen-en buitenland.
