Minder sancties voor werklozen die geen werk zoeken: parlement wil hoorzitting met VDAB

Het is de grote ambitie van de regering-Jambon: 120.000 extra Vlamingen aan het werk krijgen. Daarmee zou de werkzaamheidsgraad stijgen van 75 naar 80 procent, een cijfer waarmee Vlaanderen op het niveau komt van Nederland en Duitsland. “Hoe meer mensen aan de slag, hoe beter we onze welvaart op peil kunnen houden”, luidt de filosofie.

Jambon I gaat voluit voor een “aanklampend activeringsbeleid” dat niet alleen op werkzoekenden mikt. Alle beschikbare handen zijn nodig, klinkt het, ook die van burgers die niet ingeschreven zijn bij de VDAB. “De opdracht van de VDAB wordt uitgebreid tot regisseur van het volledige activeringsbeleid”, stelt het regeerakkoord. “Zowel werkzoekenden, nieuwkomers als inactieven begeleiden we intensief.”

De verwachtingen liggen hoog. Cijfers van Eurostat leren dat er in 2018 gemiddeld 95.300 Vlaamse werkzoekenden waren tussen 20 en 64, tegenover 874.500 inactieven. De VDAB zal straks dus tien keer meer mensen in het oog moeten houden. De groep bestaat onder andere uit huismannen en -vrouwen, ontmoedigde werklozen, arbeidsongeschikten en vervroegd gepensioneerden.

Zo zal de Vlaamse arbeidsdienst moeten nagaan of leefloners in hun thuisgemeente wel goed geactiveerd worden. Ook zal hij actief moeten meewerken aan de “emancipatie en tewerkstelling van vrouwen met een migratieachtergrond”, een groep met een lage tewerkstelling.

Meer middelen?

Alleen: de VDAB kan nu al niet meer volgen. In 2018 heeft de arbeidsdienst 9.867 sancties opgelegd aan werkzoekenden die te weinig hun best deden om werk te vinden of onvoldoende meewerkten aan hun begeleiding naar een job. Dat is een daling tegenover 2017 (10.401). Het aantal verwittigingen steeg licht. Dat blijkt uit cijfers in het activiteitenverslag 2018 van de Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening (RVA) die De Morgen kon inkijken.

Vooral inbreuken tegen de actieve beschikbaarheid - wanneer werkzoekenden onvoldoende moeite doen om een job te vinden - blijven onbestraft. In 2018 legde de VDAB 896 sancties op. Dat is minder dan in 2017 (954) en veel minder dan in 2015 (3.762). De verklaring? Tot begin 2016 was de federale RVA bevoegd voor het uitdelen van sancties, daarna werd die taak overgeheveld naar de Vlaamse VDAB.

De cijfers roepen vragen op over de haalbaarheid van de hoge ambities van Jambon I. “Het lijkt alsof de VDAB het moeilijk heeft met zijn twee petjes: begeleiden en sanctioneren”, zegt arbeidseconoom Stijn Baert (UGent). “Om die taken ook nog eens te combineren met het opvolgen van inactieven zal hij efficiënter moeten werken ofwel heeft hij nood aan meer middelen.”

Volgens Pieter Timmermans, gedelegeerd bestuurder van het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO), moet de VDAB zijn prioriteiten herbekijken. “Aangezien de werkloosheidsuitkeringen in ons land niet beperkt zijn in de tijd, zou de controle op werkzoekenden heel efficiënt moeten gebeuren. Maar dat is niet het geval”, klinkt het. “Terwijl er in België nog 140.000 vacatures open staan.”

Hoorzitting

Minister van Werk Hilde Crevits (CD&V) en de nieuwe VDAB-baas Wim Adriaens, de voormalige kabinetschef van haar voorganger Philippe Muyters (N-VA), vinden het te vroeg om commentaar te geven. “De beleidsnota en de begroting worden nog opgemaakt”, klinkt het bij Crevits. 

Robrecht Bothuyne (CD&V), voorzitter van de commissie Werk, wil naar aanleiding van het artikel in De Morgen een hoorzitting met de VDAB-topman organiseren om het te hebben over de begeleiding, opvolging, sanctionering en activering van werkzoekenden. “De VDAB zet nu veel meer in op de stapsgewijze begeleiding van werkzoekenden. Maar de vraag is: is het ook efficiënt? Er is een stok achter de deur nodig.”

Ook Axel Ronse, Vlaams parlementslid voor N-VA, is voorstander van zo’n hoorzitting. “Vorig jaar hebben we al vastgesteld dat de focus van de VDAB op het actief zoeken naar werk aangescherpt moet worden.” Ronse is van oordeel dat het parlement dan ook grondig naar de cijfers moet kijken omdat de VDAB en de RVA verschillende meetmethodes hanteren. 

“De VDAB interpreteert het begrip ‘sanctie’ breder dan de RVA”, zegt Ronse. Zo geeft de VDAB verwittigingen tot schorsing van de uitkering, of negatieve evaluaties aan jongeren in hun beroepsinschakelingstijd (BIT). “De VDAB beschouwt dat als een sanctie, de RVA niet.”

Cijferstrijd

Het verklaart waarom de VDAB het aantal controles zelf hoger inschat dan de RVA. Volgens haar werden er vorig jaar 11.695 en geen 9.867 sancties opgelegd. “Het is belangrijk om ook de verwittigingen mee te tellen als sanctie. Op dat moment krijgt de werkzoekende nog geen financiële schorsing, maar krijgt hij bij een volgende inbreuk wel minder respijt”, zegt woordvoerster Joke Van Bommel. “Als je de verwittigingen en de sancties samentelt, dan zie je dat we nog steeds één op vijf werkzoekenden bereiken.”

Volgens Bothuyne (CD&V) heeft het geen zin “om spelletjes te spelen over de cijfers”. Hij hoopt dat de nieuwe VDAB-baas Wim Adriaens tijdens een hoorzitting in het parlement meer duidelijkheid kan verschaffen over de efficiëntie van het beleid.