Direct naar artikelinhoud
Nobelprijs

Wie is de Ethiopische premier Abiy Ahmed, kersvers winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede?

De Ethiopische premier Abiy Ahmed.Beeld REUTERS

De Nobelprijs voor de Vrede 2019 gaat naar de Ethiopische premier Abiy Ahmed. Dat heeft het Nobelprijscomité vrijdag in Oslo bekendgemaakt. Abiy Ahmed maakte een einde aan het conflict tussen Ethiopië en Eritrea en zorgde in eigen land voor ingrijpende democratische hervormingen.

Het is een relatief verrassende keuze van het Nobelprijscomité. Veel waarnemers rekenden erop dat de prijs naar de 16-jarige Zweedse klimaatactivist Greta Thunberg zou gaan. Met de toekenning van de vredesprijs aan Abiy Ahmed lijkt het comité vooral de resolute wijze te willen eren waarmee de vorig jaar aangetreden Ethiopische premier een einde maakte aan de bittere en lange twisten tussen Ethiopië en buurland Eritrea.

Abiy Ahmed Ali, of kortweg Abiy, werkt in adembenemend tempo aan democratische hervormingen sinds hij in april 2018 leider werd van het decennialang met harde hand geregeerde Ethiopië. Hij liet politieke gevangenen vrij, liet ballingen terugkeren en bood meer ruimte aan oppositiegroepen. De pas 43-jarige premier, met een jongensachtige, energieke uitstraling, zet de ramen flink open na decennia van gesloten bestuur.

De frisse wind moet ook gaan waaien door de staatsgeleide economie van Ethiopië, waar de marxistische geest uit de Koude Oorlog nog rondwaart. Liberalisering is Abiys credo. Hij bepleit gedeeltelijke privatisering van staatsfirma’s in strategische sectoren zoals de telecom en het bankwezen. Banen scheppen is belangrijk in Ethiopië, een land met meer dan 100 miljoen mensen.

Abiys dadendrang houdt geen halt bij de landsgrenzen. Kort na zijn aantreden vorig jaar vloog hij als een vredesduif naar Eritrea, een buurland waarmee Ethiopië twintig jaar op voet van oorlog leefde. De toenadering werd internationaal onthaald als positief nieuws voor de tumultueuze Hoorn van Afrika. Dit jaar heeft Abiy Ahmed een rol als bemiddelaar gespeeld bij de totstandkoming van de uitzonderlijke machtsdeling tussen burgers en militairen in Soedan, een ander buurland van Ethiopië.

Als je dit alles overziet, kun je zomaar denken aan een term waarmee in 1990 de toenmalige winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede bekend werd: de ‘glasnost’ – openheid – van president Michail Gorbatsjov, uit de Sovjet-Unie.

Politieke bewegingsruimte

Maar de Sovjet-Unie bleef uiteindelijk niet behouden en ook met Ethiopië is de vraag of de openheid niet paradoxaal genoeg een geest uit de fles laat die sterker zal blijken dan het federale staatsbestel. Sinds het aantreden van Abiy Ahmed grijpen agitatoren de toegenomen politieke bewegingsruimte aan voor bevordering van hun eigen, lokale agenda’s. Ethiopië, een puzzelstuk van etnische groepen, maakt steeds meer gewelddadigheden mee. Het land verkeert volgens de denktank International Crisis Group zelfs in ‘crisis’, met wel meer dan twee miljoen ontheemden. Sommige waarnemers vrezen een scenario zoals dat in een andere federatie kort na de Koude Oorlog: dat van Joegoslavië en desintegratie.

Kortom: kan Abiys internationaal toegejuichte openheid samengaan met eenheid, of zet hij onbedoeld de deur open voor ‘balkanisering’ van Ethiopië – dat is de kwestie.

Makkelijk ging het voor hem sowieso niet worden, bij zijn aantreden als premier vorig jaar. In diverse regio’s van Ethiopië waren al na de verkiezingen van 2015 protesten uitgebroken tegen de centrale regering, een alliantie van vier partijen die in 1991 aan de macht was gekomen na een gewapende strijd tegen het communistische bewind van kolonel Mengistu. Betogers van de grote bevolkingsgroepen de Oromo en de Amharen eisten bijvoorbeeld meer lokale zeggenschap.

Hun onvrede betrof ook de dominantie binnen Ethiopiës regeringsalliantie van de relatief kleine groep de Tigreëers, die een leidende rol hadden gespeeld bij het verslaan van Mengistu begin jaren 90. De staat reageerde eerst op de straatprotesten met geweld en een noodtoestand, maar in april 2018 leek uit pragmatisme Abiy Ahmed naar voren te worden geschoven: zijn ouders zijn uit Oromo en Amhara, de regio’s waar veel mensen zich tekortgedaan voelden.

Abiy, voormalig legerofficier, ging voortvarend te werk door bijvoorbeeld de classificatie van ‘terroristische’ organisatie te verwijderen voor bewegingen die streden voor meer lokale autonomie, zoals het Oromo Bevrijdingsfront en het Ogaden Nationale Bevrijdingsfront. Ironisch genoeg is het Oromo Bevrijdingsfront inmiddels een bedreiging voor Abiys ‘eigen’, meer gematigde politieke beweging in zijn thuisregio Oromo. En in de regio Amhara vond in dit jaar een vermeende couppoging plaats door een veiligheidschef die in de cel had gezeten voor subversieve acties, maar die door Abiy in ere was hersteld.

Abiy zit ook met de oude elites van de Tigreëers, die na de machtsovername van 1991 sleutelposities gingen bekleden in de overheid, het leger en de economie. Hij moet oppassen ze niet al te zeer te vervreemden met zijn hervormingen, waarschuwen deskundigen. In de regio van de Tigreëers, Tigray, heerst ook argwaan over Abiys toenadering van vorig jaar richting buurland Eritrea. Tigray voerde de vroegere strijd tegen Eritrea aan, en opeens probeerde Abiy over hun hoofden heen vrede te maken. Tigray ligt bovendien pal aan de grens met Eritrea.

Overigens is de toenadering van Ethiopië tot Eritrea sinds kort weer wat bekoeld. De grens, die vorig jaar met veel fanfare werd heropend, is sinds juli weer dicht. Onduidelijk is precies waarom.