Zeespiegelstijging in 2100? Hier heeft het water eigenlijk al gewonnen
Fotojournalist Kadir van Lohuizen (56) reisde zeven jaar lang de wereld rond, op zoek naar plekken die door de zeespiegelstijging worden bedreigd. Hij sprak met experts en met bewoners die moeten vluchten omdat de grond waarop ze generaties woonden, onleefbaar wordt. Er is een stille ramp gaande, waarschuwt Van Lohuizen.
Klik. Klik. Klik. De ene foto na de andere schiet over het laptopscherm. Caraïbische beelden van helder water en zandstranden. Maar het zijn geen vakantieplaatjes. Klik. Een rauw beeld van een betonnen muur die wegzakkend Jakarta droog moet houden, maar daar niet in slaagt. Klik. Een eilandbewoner die zijn huis en tuintje met zandzakken heeft afgezet, volledig omringd door wassend water. De bewoner zelf ligt schijnbaar zorgeloos in een hangmat onder de tropische zon.
Het besef kwam er plots toen de gelauwerde Nederlandse fotojournalist Kadir van Lohuizen zeven jaar geleden op een eiland in de Kuna Yala-archipel voor de kust van Panama van bewoners hoorde dat ze zich voorbereidden op een evacuatie. Hij was daar voor een ander fotoproject, over migratie. Van Lohuizen vroeg hun waarom ze daar weg moesten. Omdat het water komt, zeiden ze. “Het was voor mij de eerste keer dat ik me realiseerde dat zeespiegelrijzing door klimaatverandering niet een probleem is van morgen. Het speelt nu. Ze hebben daar op de San Blas-eilanden steeds vaker overstromingen, het weer wordt extremer, er zijn vaker zware stormen. Mensen verliezen hun bestaan.”
Daar lag de kiem. Van Lohuizen besloot, met financiële steun van The New York Times, op meer plekken in de wereld de gevolgen van de stijgende zee te onderzoeken en in beeld te brengen. Zijn fotoproject Rijzend water, waarvoor hij zeven jaar in de weer was, is het resultaat. De foto’s en video’s zijn nu te zien in het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.
De expositie is een beeldverhaal met een harde waarschuwing, zegt Van Lohuizen. Dit is immers geen probleem dat zich pas over twintig jaar aandient, we zitten nu al diep in de penarie. En echt niet alleen de eilandbewoners van de Kuna Yala-archipel. Drinkwater wordt brak, het land verzilt, langzaamaan wordt op veel plaatsen in de wereld duidelijk dat dingen aan het veranderen zijn.
Van Lohuizen is er somber over. Hij denkt dat we wereldwijd te maken zullen krijgen met grote stromen klimaatvluchtelingen. “Mogen wij verwachten dat de Duitsers ons met open armen gaan ontvangen als delen van Nederland niet meer bewoonbaar zijn? Het is tijd dat hier goed over nagedacht wordt. Klimaat is nu nog geen grond om asiel te krijgen, ik stoor me daaraan. Het is op dit moment echt het grootste probleem van de mensheid.”
Hij reisde naar Groenland, Miami, New York, Kiribati, de Marshall-eilanden, Fiji, Jakarta, Bangladesh, Papoea-Nieuw-Guinea, Panama en dichter bij huis, naar het Verenigd Koninkrijk en Nederland, om de zichtbare gevolgen van zeewaterstijging vast te leggen en om journalistiek onderzoek te doen. Van Lohuizen sprak met beleidsmakers en met de bevolking. Met in zijn kielzog een filmploeg, want er komt ook een vierdelige tv-serie van zijn expeditie, die hij zelf gaat presenteren.
Hij is bezorgd.
“Als je naar Nederland kijkt, met die geweldige waterkeringen, dan lijkt het alsof we een beetje in slaap zijn gesukkeld”, zegt hij. “We voelen ons hier veilig. We realiseren ons niet meer dat we onder de zeespiegel wonen en dat ons land goeddeels een rivierdelta is. Wij hebben een probleem dat van twee kanten komt.
Westerschelde
“Hier zal het niet anders zijn. De fotograaf reisde ook naar de Westerschelde, de toegangspoort tot de Antwerpse haven. “Dat Antwerpen zijn kaaien verhoogt, heeft hier alles mee te maken. Maar wat als de Westerschelde uiteindelijk dicht moet? Ik denk dat dat er ooit van komt, ja. Dat het water hoog komt, staat vast. De vraag is alleen wanneer. Misschien moeten we gaan beslissen om hele steden te verplaatsen, misschien moeten we op termijn ook delen van Nederland opgeven.”
Hij groeide op met een angst voor de zee. “Ik ben tien jaar na de grote watersnoodramp in Zeeland geboren. Die was in 1953, met 1.800 doden.”
“Er is tijdens het maken van dit project vaak tegen me gezegd: er moet helaas eerst een ramp gebeuren”, besluit Van Lohuizen. In Knokke ziet hij nog steeds achteloze nieuwbouwprojecten oprijzen aan de kustlijn. “Maar als de recente orkaan Dorian op Miami was terechtgekomen, was die stad er nu gewoon niet meer geweest. We hebben alle kennis, maar we handelen er niet naar. Veel landen zijn niet voorbereid. De klok tikt. We hebben geen tijd te verliezen.”
Rijzend water, Kadir van Lohuizen, expositie in het Scheepvaartmuseum, Amsterdam, tot 10 mei 2020, hetscheepvaartmuseum.nl.
Na ons de zondvloed, documentaireserie, vanaf 20 oktober, 20.15 uur, NPO 2.
