‘Gedurende ons hele 28-jarige huwelijk hebben we het alleen over koetjes en kalfjes gehad. Roddels, huishoudelijke zaken’

‘Mijn ouders waren eerstegeneratie-Chinezen in Nederland. Als mijn moeder iets niet beviel, sloeg ze ons dochters weleens, maar uitleggen wat haar niet beviel, deed ze nooit. De Chinese gemeenschap is gesloten, over gevoelens wordt niet gepraat. Niemand vraagt elkaar hulp, geen Chinees die in therapie gaat, maar er is veel geroddel. In ons gezin waren maar twee dingen belangrijk: dat wij ons best deden op school en goed trouwden. Mijn oudste zus liep vroeg van huis weg met een Nederlander, mijn andere zus trouwde met een Tunesiër en toen was de ­laatste hoop op mij gevestigd. Als jongste moest ik ervoor zorgen dat die grote bruiloft met ­gasten uit heel China er toch nog kwam.

“Als tiener leerde ik een Chinese jongen ­kennen tijdens mijn vakantiejob. Hoewel hij geen woord Nederlands sprak en recht uit China kwam, werd ik verliefd. Ik vond hem knap, grappig en lief. En, niet onbelangrijk, hij bood me de kans mijn ouders te geven wat ze ­wensten. Na vijf jaar verkering trouwden we. Er kwamen mensen naar ons huwelijk die ik nog nooit had gezien, maar ik was blij dat ze nu iets van hun gezichtsverlies konden herstellen. Hun leven lang hadden ze hard gewerkt in restaurants van vrienden en familie in een land dat ze nooit hadden leren kennen. Uit alle macht ­probeerde ik te bewijzen dat ze zich niet voor niets hadden opgeofferd. Die behoefte was zo sterk dat ik me in de jaren dat ik in een andere stad studeerde elke avond netjes opsloot. Ik had me makkelijk ongezien te buiten kunnen gaan aan korte rokjes en drank, maar deed het niet. Alsof de ogen van mijn ouders buitenmenselijk ver reikten. Dezelfde loyaliteit had ik later voor mijn man.

“We kregen twee kinderen. Ook hij werkte in Chinese restaurants waar de voertaal Chinees was, net als later in zijn eigen sushitent. Ook hij weigerde Nederlands te leren. Hij werkte, kwam thuis en ging ­liggen op de bank. Iedere dag ­hetzelfde. Ik was er voor de contacten met de buitenwereld. Ik deed de oudergesprekken, koos samen met de kinderen de middelbare scholen, deed de administratie en als mijn ­collega’s op maandagochtend over De mol ­spraken, dacht ik weemoedig, hoe fijn zou het zijn als ik kon meepraten, maar wij keken nooit Vlaamse tv-programma’s. Mijn zorgen en ergernissen deelde ik niet met mijn man, wij bespraken niks. Gedurende ons hele 28-jarige huwelijk hebben we het alleen over koetjes en kalfjes gehad. Roddels, huishoudelijke zaken.

“Het stomme was, ik kon het hem nauwelijks kwalijk nemen, want hij had precies zo’n ­opvoeding gehad als ik. Ik bleef jaar in jaar uit getrouwd met een man van wie ik eigenlijk al een paar jaar na de geboorte van ons tweede kind wist dat ik moest scheiden. Maar dat toegeven zou hetzelfde zijn als toegeven dat het leven van mijn ouders zinloos was geweest. Chinezen scheiden niet, als je op elkaar uitgekeken raakt, ga je in aparte bedden slapen, en daar wordt vervolgens door niemand een woord aan vuil gemaakt. Ik was zo on-Chinees als wat, maar tot verstikkends toe totaal verstrikt in mijn Chinese wortels en de Chinese tentakels van mijn ­huwelijk. Jarenlang kwam het niet in mijn hoofd op om te zeggen: ‘En nu is het mijn tijd.’

“Maar toen mijn vader in 2016 overleed, kon ik hem in ieder geval geen pijn meer doen. Ik vertelde schoorvoetend aan mijn zussen en vriendinnen dat ik erover dacht mijn man te verlaten. Nu mijn kinderen ouder werden, hield ik steeds meer tijd over. Ik wilde naar het theater, naar de film, een echt leven ­leiden, maar mijn man kon en wilde daar onmogelijk deel van uitmaken. Op een dag in 2018 nam ik angstig het besluit. Zonder mijn man iets te zeggen koos ik op goed geluk een advocaat en maakte een afspraak. Met klamme handen belde ik aan. De advocaat had een foto van zijn kinderen op zijn bureau en vertegenwoordigde een wereld die ik niet kende. Ik zei: ‘Ik wil scheiden, wat moet ik doen?’ Een paar dagen later schreef hij mijn man een brief op crèmekleurig briefpapier. Ik onderschepte die en legde hem pas terug op de mat toen ik kort daarop voor zes weken met mijn kinderen naar China ging; ik wilde er niet bij zijn als hij de brief las.

“Na mijn thuiskomst rekende ik op een razende reactie, maar die bleef uit. Mijn man had de brief geopend maar kon hem natuurlijk niet lezen en omdat ik altijd de officiële ­papieren afhandelde, had hij gewacht met tekenen tot ik thuiskwam. Nog steeds bang dat hij zou weigeren, wachtte ik tot hij aan het bellen was en duwde hem de papieren onder zijn neus. Hij tekende gedachteloos, te goeder trouw en pas toen na drie maanden de officiële ontbindingsbevestiging van ons huwelijk kwam, begreep hij wat ik had gedaan. Natuurlijk voelde hij zich in de val gelokt, en terecht, maar zeg me, welke andere keuze had ik? Een man met wie je 28 jaar nooit hebt gepraat, verleid je niet ineens tot een redelijk gesprek. Het was te laat om ons huwelijk te evalueren.

“Nu hij eindelijk weg is, ben ik voor het eerst vrij. Volslagen niet-Chinees heb ik een psychiater gezocht die me helpt bij mijn levenslange schuldgevoel. Ik ben vrolijker, sla niet langer mijn ogen neer als ik met mensen praat en de pumps en de korte rokken die ik had willen dragen toen ik zestien was, zitten me als gegoten. Al moet ik soms wennen aan mijn spiegelbeeld. Mijn vader had dit nooit goed gevonden.”