‘In België verdwijnt een groeiend aantal niet-begeleide minderjarige vluchtelingen’: VN-rapport ook scherp voor ons land
Met 80.800 aankomsten arriveerden er dit jaar al een vijfde minder vluchtelingen in Europa dan in 2018, maar het aandeel van kinderen groeide wel aan tot één op de vier. Velen zijn alleen. Volgens VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR worden ze door de EU te veel aan hun lot overgelaten. ‘In België verdwijnt een groeiend aantal ouderloze minderjarigen, vooral Eritreeërs.’
“Ik was een kleine jongen toen ik mijn thuisstad verliet en wist dat ik nooit meer terug kon keren. Ik werd via Soedan naar Libië gesmokkeld. Daar heb ik een jaar lang geleden en zag ik anderen lijden. Vervolgens belandde ik via Algerije, Marokko en de Middellandse Zee in Spanje”, getuigt T., nu 17, aan de UNHCR. De VN-vluchtelingenorganisatie waarschuwt vandaag in een nieuw rapport, Desperate Journeys, dat het aantal minderjarigen zoals T. toeneemt. Van de 80.800 vluchtelingen en migranten die dit jaar al voet aan wal zetten in Europa, was 28 procent minderjarig, een groter aandeel dan vorig jaar. Velen reizen alleen.
De UNHCR eist dat Europa ze beter opvangt. “Deze kinderen ontvluchtten een conflict, verloren familieleden, zijn al maanden of jaren weg. Sommigen ondergingen vreselijk misbruik tijdens hun reizen, maar hun lijden stopt niet eens ze de (Europese) grens oversteken”, zegt Pascale Moreau, directeur van UNHCR Europa. “Doorheen Europa worden eenzame kinderen dikwijls gehuisvest in grote centra waar weinig begeleiding is. Daar ondergaan ze nieuw misbruik en geweld door volwassenen, wat het risico vergroot dat ze verdwijnen.”
De Griekse situatie baart de UNHCR de grootste zorgen. Van de 12.900 kinderen die daar via de zee aankwamen, waren er 2.100 alleenstaand of gescheiden van hun familie. Afkomstig uit oorlogsgebieden zoals Syrië, Afghanistan en Irak krijgt slechts één op de vier er leeftijdsgebonden opvang. De meesten komen terecht in overbevolkte en onhygiënische centra. Op het eiland Samos is er zelfs zo weinig plaats dat de kinderen maar om beurten kunnen slapen. Er heerst zoveel geweld en seksueel misbruik dat de meisjes nu alleen onder politiebegeleiding naar het toilet mogen gaan. Er zijn ook al kinderen die er geen opvang meer krijgen en er terechtkomen in een onbeveiligd sloppenkamp. Wie er de mogelijkheden ziet, kiest daarom om incognito verder te vluchten naar elders. Zo doolt door Europa een onzichtbare kinderkaravaan rond, ook door, en in, ons land.
Smokkelbendes intimideren kinderen
Sommige minderjarige vluchtelingen worden hier geregistreerd of opgevangen, maar niet iedereen blijft. “In België verdwijnt een groeiend aantal niet-begeleide, of van hun families gescheiden, kinderen nadat ze aanvankelijk door de overheid werden geregistreerd”, schrijft de UNHCR. “Onder hen bevinden zich veel Eritreeërs.”
Op basis van hun eigen interviews met gevluchte kinderen wijt de VN-vluchtelingenorganisatie hun nieuwe vlucht aan een gebrek aan informatie en tolken. Ook speelt de angst om tijdens leeftijdscontroles verkeerd te worden geregistreerd. Een minderjarige die foutief als volwassene wordt gecatalogeerd, komt niet alleen terecht in opvangcentra voor volwassenen, maar ontbeert ook het wettelijke recht op bescherming dat minderjarigen krijgen.
Volgens Jelle Boone, woordvoerder van minister voor Asiel en Migratie Maggie De Block (Open Vld), zijn de vluchtende minderjarigen die bij ons worden onderschept meestal transmigranten. “De paradox is dat ze, mochten ze asiel aanvragen, bij ons een goede kans maken”, zegt hij. “Maar velen verdwijnen uit de opvang omdat ze naar het Verenigd Koninkrijk willen.”
Al zijn dergelijke verdwijningen volgens Sofie D’Hulster van de vzw Humain zelden vrijwillig. “Zelfs in de opvang worden minderjarige vluchtelingen dikwijls lastiggevallen door smokkelbendes, omdat ze vaak nog ‘op krediet’ staan. Om hun reis te kunnen betalen moeten ze voor het smokkelnetwerk na aankomst in het Verenigd Koninkrijk taken uitvoeren in zwartwerkcircuits. Of erger: uit een Unicef-rapport bleek al dat zowel alleenreizende meisjes als jongens slachtoffer worden van seksueel misbruik.”
Om kinderen uit de opvang te lokken bedreigen smokkelbendes de minderjarigen ook. Zo krijgen ze WhatsApp-berichten opgestuurd met foto’s van hun familie in het land van herkomst, als een vorm van dreigement. “De stress wordt dan zo groot dat ze vertrekken.”
Dovemansgesprek
Veel van die problemen zouden volgens D’Hulster te voorkomen zijn als de eerstelijnsinterventies bij minderjarigen meteen beter geregistreerd en omkaderd worden. “We ontmoetten jongeren in Duinkerke en Calais die al door de Belgische politie waren opgepakt. Zij kregen dan te horen dat ze recht hebben op bescherming, maar durfden daar niet op in te gaan door de slechte ervaring die ze al hadden met de politie eerder op hun tocht, of het wordt een dovemansgesprek door een gebrek aan tolken op dat moment.”
D’Hulster bepleit dat minderjarige vluchtelingen per definitie beschouwd worden als slachtoffers van mensenhandel. “Ze krijgen dan onmiddellijke bescherming en dertig dagen bedenktijd over hun opties. Deze rustige ontkoppeling heb je ook nodig voor minderjarigen die in gevaarlijke omstandigheden door mensensmokkelbendes werden vervoerd. Nu zijn ze te veel in shock door wat hen is overkomen en krijgen ze soms als vermeende volwassene het bevel het grondgebied te verlaten, volgens onze wetgeving inzake mensensmokkel. In Frankrijk is het nog erger. Daar registreert de politie soms bewust minderjarigen als volwassene, waardoor ze foutief in het Europese systeem terechtkomen en hun kinderrechten verliezen.”