10.000 winkels minder in 10 jaar tijd: ‘Dit is nog maar het begin’

Het is even slikken voor wie de cijfers van onderzoeksbureau Locatus zwart op wit ziet staan. Vandaag zijn er in Vlaanderen en Brussel 54.221 winkels. In 2009 waren dat er nog 63.924. Op een decennium tijd is 15,1 procent verdwenen, of bijna 10.000 winkels. Alle sectoren krijgen klappen, met elektrowinkels op kop. Die tellen 35 procent minder zaken. Ook het aantal winkels voor huishoudelijke artikelen, hobby- en sportmateriaal gaat er met 31 procent flink op achteruit. Kledingwinkels beperken de schade procentueel gezien tot 15 procent, in absolute cijfers gaat het toch ook om 2.200 zaken minder.

Grote schuldige? Juist, ja, het internet. “Omdat mensen meer online kopen, daalt het aantal passanten in de winkelstraat en wordt er minder gekocht”, zegt winkelexpert Gino Van Ossel (Vlerick Business School) in De Tijd. “Vooral voor winkels die van impulsaankopen leven, is dat nadelig. Er zijn minder mensen die voor kleding naar de winkelstraat gaan, voorbij een Fnac wandelen en denken: ‘Ah, nu ik hier toch ben, spring ik even binnen.’” Een tweede belangrijke reden is het veranderde bestedingspatroon. “Meer budget gaat naar uitstapjes, reizen of festivals. Dat merk je aan de opmars van goedkope ketens als Action, Primark en Lidl.”

Impulsaankopen

En het ergste moet nog komen. Dat zegt Jorg Snoeck, van vakblad 'RetailDetail'. “We zijn nog lang niet aan het einde. Integendeel: dit is nog maar het begin. Meer dan zestig procent van de bevolking woont vandaag in de steden en dat aantal neemt verder toe. Daardoor krijgen de tussengebieden het heel moeilijk. Door de leegstand liggen de winkels steeds verder uit elkaar, waardoor de impulsaankopen verdwijnen. Daarnaast mag je ook de vergrijzing van ondernemers niet vergeten. Zo'n 60 à 70 procent is ouder dan 55. Gaan zij allemaal een overnemer vinden, eenmaal zij met pensioen willen gaan?”

Als winkeliers zelf het hoofd boven water willen houden, zullen ze dezelfde openingsuren als hun concurrent moeten hanteren, meent Snoeck. Die concurrent is het internet. “Als je winkels in steden wil laten overleven, moeten die ook op zondag en 's avonds open zijn. Al is de loonlast natuurlijk enorm, en daar kan een winkelier op zijn eentje weinig tegen beginnen.”

Amazon komt eraan

Kan een winkelier dan überhaupt iets doen om de malaise te vermijden? “Eerlijk: ik denk het niet”, zegt Snoeck. “De overheid moet dringend in actie schieten voor deze sector in nood. Ook Europa zal moeten helpen. Zo bestaat er nog steeds een stokoud verdrag, uit 1874, waardoor Chinese pakjes spotgoedkoop naar ons land kunnen worden gebracht. Dat werd afgesloten door de leden van de Wereldpostunie, een VN-orgaan dat het internationaal postverkeer regelt. De 'last mile' is bijna gratis, waardoor pakweg AliExpress niets moet betalen voor de verzending van het verdeelcentrum naar de consument thuis. Daar kan een Belgische winkel, zelfs al heeft die ook een webshop, niet tegen winnen. Net als tegen Amazon, trouwens, dat er ook aankomt. Als dat bedrijf evenveel succes heeft bij ons als in andere landen zullen er nog veel extra winkels verdwijnen.”

‘Ze vragen hier advies en kopen dan online’

Franco Belge, al generaties lang een begrip in Gent, gaat begin volgend jaar definitief dicht. Het circulatieplan én de moordende concurrentie van het internet nekten de laatste drogisterij van de stad.

Marc Ogier (56) en zijn vrouw Huguette (54), die de zaak al 25 jaar uitbaten, wisten altijd massa’s volk te trekken. Vlekken op een strijkijzer? Stank uit een afvoer? Colavlek op een tapijt? Marc Ogier wist altijd raad én had het juiste middel in huis om het probleem op te lossen. Dikwijls waren dat middeltjes die je nergens anders vond. Maar de laatste jaren kelderden de verkoopcijfers.

“Toen ik een interessant bod kreeg voor mijn pand, heb ik dan ook niet geaarzeld”, zegt Ogier. De totale uitverkoop startte enkele dagen geleden. “Het gaat er ook niet op vooruit. Vroeger was onze cirkel van klanten véél groter. De concurrentie van het internet heeft zeker een grote rol gespeeld. Daar speelt enkel de prijs, terwijl wij productkennis, materiaalkennis én oplossingen aanbieden. Dat is onze meerwaarde. Als iemand zijn plafond aan het verven is bijvoorbeeld en die ziet na drie lagen nog steeds strepen, adviseren wij om de juiste primer te gebruiken, met een drogingsvertragende werking. Alleen: de laatste tijd kwamen hier mensen over de vloer die énkel advies kwamen vragen, om vervolgens hun aankopen op het internet te doen. Die zag je van ver aankomen. Ze komen zogezegd raad vragen voor iemand anders of willen enkel de prijs weten. Dat is een vorm van diefstal: ze komen iets halen en geven er niets voor terug.”

‘Als er iets mankeert aan hun oven, dán staan ze hier wel’

Al 61 jaar bestaat Electro Mullens in het Limburgse Halen. Aan stoppen denken Ingrid Mullens (58) en Erwin Knaepen (64) niet. Met hun service proberen ze het verschil te maken. “Gisteren belde er iemand over zijn inbouwkeuken van zes jaar oud. Al zijn toestellen had hij toen mee gekocht in een andere winkel. Nu was er een kortsluiting. De dampkap, oven, klokradio’s... Alles was kapot. Of we konden komen voor herstellingen, vroeg hij. Maar niet voor de klokradio’s, want die had hij online al besteld. Ik heb geantwoord: ‘Erwin wil wel komen kijken, maar wij zijn geen zotten. Als ge ons enkel goed genoeg vindt om te herstellen...’ Hij had het snel door en gaf mij gelijk.”

Ingrid staat op haar strepen. Ze weet ook waarom. Wanneer ze vertelt, heeft ze het niet over e-commerce of online aankopen, wel over ‘dat internetgedoe’.

“We voelen dat, hoor. Dan komen mensen hier kijken voor een inbouwoven, maar zeggen ze dat hij elders 300 euro goedkoper staat. Tja. Ik kan er soms 100 euro af doen, maar meer niet, want dan kan ik beter sluiten. Ik begrijp dat mensen dan op een ander gaan. Maar zodra er iets aan hun oven mankeert, staan ze hier terug.” (lacht) “

‘Klanten willen meubels kunnen voélen’

Evelien Temmerman (31), die samen met haar man Gerd Migerode (31) Atelier eMTee in Wetteren openhoudt, is een van de weinigen die “voorlopig nog niet echt last heeft van concurrentie van het internet”. Hun interieurzaak bestaat al ruim vier jaar en je vindt er meubelen, Scandinavisch getinte kledij, accessoires en binnenhuisdecoratie. Sinds kort kan je er ook terecht voor een hapje en een drankje. “Ik heb de indruk dat meer en meer mensen afstappen van online aankopen. Ze kiezen voor service”, zegt Evelien. “Meubelstukken willen de mensen kunnen voelen, zeker als het gaat om grotere stukken. In de zetels en op de stoelen willen ze even kunnen zitten. We zijn geen platte meubelzaak, maar bieden een totaalbeleving aan. In onze winkel kunnen de klanten iets eten of drinken. Hier kunnen ze een tijdje vertoeven, wat de drempel verlaagt. Ook het feit dat je hier al cadeautjes vindt van nog geen vijf euro, helpt om de mensen te doen binnenstappen. We nemen de tijd om te babbelen met onze klanten. Op den duur kennen we hen een beetje. Dat vinden ze allemaal niet op het internet.”