Wie zijn de strijdende partijen in het noorden van Syrië precies, en wat willen ze? Een overzicht

De Turkse president Erdogan zet de YPG (dat zijn de Koerdische strijdkrachten die al een vijftal jaar gebied controleren in het noorden van Syrië) op één lijn met de Koerdische PKK. Die PKK voert in Turkije een gewapende strijd en wordt door de EU én de VS als een terreurorganisatie beschouwd. 

Daarom voert Turkije nu de militaire operatie “Ontluikende Vrede” uit. Gevreesd wordt dat de Turkse strijdkrachten daarbij bijzonder hardhandig te werk zullen gaan. Er is nu al sprake van tientallen burgerdoden. En de Syrische milities van het Vrije Syrische Leger die Turkije heeft ingeschakeld voor de strijd, hebben zo hun eigen agenda: zij willen afrekenen met de Koerden. Het afgelopen weekend werd een Koerdische politica bijvoorbeeld brutaal vermoord. Op sociale media circuleren filmpjes van strijders die jihadistische strijdkreten roepen.

• Wat hebben ze te winnen? Een zuidgrens met verminderde Koerdische invloed aan Syrische kant, én een plek om een deel van de 3,5 miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije te vestigen. 
• En wat hebben ze te verliezen? Een verdere escalatie van het conflict met de YPG kan ook tot meer Turkse (burger)doden leiden.

(Lees verder onder de kaart.)

De Koerden hebben Rojava, hun semi-autonome regio in het noorden van Syrië, veroverd in de strijd tegen IS. Het zijn diezelfde Koerdische strijdkrachten (en dan vooral die van de YPG) die IS op het terrein hebben afgestopt, met Amerikaanse luchtsteun. Ze hebben daar zware offers voor gebracht: geschat wordt dat er maar liefst 10.000 Koerdische strijders gesneuveld zijn.

De YPG heeft zich vooral geconcentreerd op de strijd tegen IS. Anders dan de vele (seculiere én jihadistische) rebellenmilities in Syrië, heeft de YPG amper strijd gevoerd tegen het regime van Assad.

• Wat hebben ze te winnen? Niets. Ze zitten in de hoek waar de klappen vallen. 
• Wat hebben ze te verliezen? Bijzonder veel. In het beste geval verliezen ze hun zelfbestuur: afhankelijk van de stad aan Turkije of aan het regime van Assad. In het slechtste geval organiseert Turkije in de Koerdische regio een omvolking met 1 miljoen nieuwe bewoners die uit totaal andere regio’s van Syrië komen.

Bekijk hieronder ook de reportage uit "Terzake" over de Koerden en lees verder onder de video.

De Syrische president Assad mag dan internationaal verguisd worden door de manier waarop hij de burgeroorlog in bloed gesmoord heeft, hij zit acht jaar later nog steeds in het zadel. Sinds dit weekend zit dat zadel zelfs nog wat steviger, nu de Syrische Koerden hem om hulp hebben gevraagd tegen Turkije.  

• Wat hebben ze te winnen? Controle over grondgebied in het noorden van het land dat in de praktijk in handen was van de Koerden. 
• Wat hebben ze te verliezen? Als Poetin er niet in slaagt zijn bondgenoten Turkije en Syrië te verzoenen, maakt Syrië geen kans bij een gewapend treffen. Het Turkse leger is veel beter uitgerust.

De Amerikaanse president Trump sloeg iedereen met verstomming toen hij aankondigde dat hij de Amerikaanse troepen zou terugtrekken uit het noorden van Syrië: de Koerdische bondgenoten, zijn eigen raadgevers én veel mede-Republikeinen. 

Trump wist immers dat hij daarmee de Koerden in grote problemen zou brengen: de aanwezigheid van Amerikaanse soldaten in de regio vormde een veiligheidsgarantie voor de Koerden. Geen enkele natie zou het in zijn hoofd halen een militaire aanval te lanceren tegen gebied dat mee wordt gecontroleerd door de VS.

• Wat hebben ze te winnen? President Trump beloofde tijdens zijn verkiezingscampagne dat hij de Amerikanen zou terugtrekken uit de schijnbaar eindeloze oorlogen in het Midden-Oosten. Dit is een overwinning voor zijn achterban.
• Wat hebben ze te verliezen? De steun van de enige partij in de regio die betrouwbaar én slagkrachtig bleek in de strijd tegen IS: de YPG. Bovendien zou een heropleving van IS gezichtsverlies betekenen voor Trump.

Rusland verstevigt nog maar eens zijn greep op Syrië. Toen het er in 2015 erg benard uitzag voor Assad, stuurde Poetin de Russische luchtmacht naar Syrië, en hielp hem zo de aan de macht te blijven.

Nu kan Poetin zich ook profileren als de enige echte deal maker in de regio. Het is Rusland dat de deal onderhandeld heeft tussen Assad en de YPG, en het lijkt een kwestie van tijd voor Poetin ook zijn beide bondgenoten Turkije en Syrië rond de tafel zet.

• Wat hebben ze te winnen? Nog meer invloed.
• Wat hebben ze te verliezen? Zolang Rusland het diplomatiek blijft spelen: niets.

IS zou wel eens de grote winnaar kunnen worden van de Turkse interventie. Het mag dan wel zijn grondgebied kwijt zijn, het is allerminst verslagen – hoewel de Amerikaanse president graag het tegendeel beweert. Slapende cellen van de jihadistische terreurorganisatie in Syrië en Irak houden zich gedeisd tot de omstandigheden geschikt zijn voor een wederopstanding. 

Geschikte omstandigheden, dat is in de praktijk: chaos. In Irak gaat het aantal aanslagen dat door IS gepleegd wordt al in stijgende lijn. En het afgelopen weekend, toen bleek dat honderden IS-vrouwen zijn ontsnapt uit Koerdische gevangenissen, werd een hele resem sluimerende IS-propagandakanalen opnieuw geactiveerd. 

• Wat hebben ze te winnen? IS hoeft niets te doen terwijl zijn meest geduchte tegenstander, de YPG, fel wordt verzwakt.
• Wat hebben ze te verliezen? Niet veel, op dit moment. IS kan zelf zijn moment kiezen.

De EU zit in de tang van de Turkse president Erdogan. Die dreigt ermee de miljoenen Syrische vluchtelingen die nu opgevangen worden in Turkije, vrije doorgang te geven naar Europa. 

Desalniettemin laat Europa zich voorzichtig horen. Dit weekend drongen zowel de Duitse bondskanselier Merkel als de Franse president Macron er bij Erdogan op aan het offensief te stoppen. Sinds dit weekend exporteren Duitsland en Frankrijk alvast geen wapens meer naar Turkije. Ook Finland, Zweden en Nederland sloten zich aan bij het embargo.

• Wat hebben ze te winnen? Niets.
• Wat hebben ze te verliezen? Een wederopstanding van IS is het laatste waar de EU op zit te wachten... net zomin als een nieuwe vluchtelingenstroom, deze keer vanuit Turkije.