Rusland trekt het laken volledig naar zich toe in Syrië: wordt Poetin de grote winnaar van het conflict?

Terwijl de Koerden in Noord-Syrië hulp krijgen van het Syrische leger van president Assad om het Turkse offensief af te slaan, profileert Rusland zich meer en meer als bemiddelaar in het conflict. De Russische president Poetin steunt het Syrische regime, maar heeft ook de Turkse president uitgenodigd voor gesprekken in Rusland. Nu de Amerikanen volledig van het toneel zijn verdwenen, trekt Rusland het laken naar zich toe.

analyse
Marijn Trio
Marijn Trio is journalist bij VRT NWS, gespecialiseerd in Rusland, Oekraïne en Oost-Europa.

"Redt Rusland de NAVO?", kopte de Russische kwaliteitskrant Kommersant gisteren provocatief. De redenering gaat als volgt: stel dat Syrische troepen in aanvaring komen met NAVO-lidstaat Turkije op Turks grondgebied, dan moeten de andere NAVO-landen ingrijpen. Want volgens Artikel 5 van het NAVO-verdrag is een aanval op één land een aanval tegen allen; hoewel de kans eerder klein is dat het ingeroepen kan worden omdat Turkije de inval in Syrië zelf begonnen is.

Volgens Kommersant kan Rusland optreden als de grote bemiddelaar en zo een "hypothetisch nachtmerriescenario" vermijden, waarbij het westerse militaire bondgenootschap ongewild wordt meegezogen in een conflict met Syrië en Rusland.

En dat is precies wat Rusland ook doet. Moskou werpt zich op als de redelijke partij die de gemoederen bedaart, de emoties tempert en naar een oplossing zoekt die aanvaardbaar is voor Syrië én Turkije. 

Moskou werpt zich op als de redelijke partij die de gemoederen bedaart en de emoties tempert

Zo kwamen er uit Moskou al snel geruststellende woorden. Er wordt wel degelijk gecoördineerd tussen het Syrische, het Russische en het Turkse leger, om te allen prijze een militaire confrontatie te vermijden – en dus ook dat "nachtmerriescenario" voor de NAVO.

Moeilijke bondgenoten

Rusland is niet uit op problemen met Turkije, en vice versa. Tot enkele jaren geleden leefden beide landen nog op gespannen voet. In 2015 schoot Turkije een Russisch gevechtsvliegtuig uit de lucht, dat kort het Syrische luchtruim had verlaten. En een jaar later werd de Russische ambassadeur in de Turkse hoofdstad Ankara doodgeschoten. De jonge politieagent schoot de man naar eigen zeggen neer "voor de slachtoffers van de Russische bombardementen in Aleppo", in Syrië. 

Maar intussen zijn beide landen belangrijke bondgenoten: Rusland bouwt de eerste kerncentrale in Turkije en legt een grote gaspijplijn aan over Turks grondgebied naar de Zwarte Zee – de Turkish Stream. 

NAVO destabiliseren

En wat nog belangrijker is: Rusland grijpt ook elke kans aan om Turkije los te weken uit de NAVO. Eerder kocht Turkije al het hoogtechnologische luchtafweersysteem S-400 van het Russische leger, een aankoop die de relaties met de VS, veruit de grootste NAVO-macht, naar een ongezien dieptepunt deed zakken.

Nu de VS ook sancties heeft aangekondigd tegen Turkije, vanwege de inval in Koerdisch gebied in Noord-Syrië, wordt het land alleen maar meer in de armen van Moskou geduwd. En hoewel Rusland in het conflict in Syrië aan de kant van het regime van president Bashar al-Assad staat, zijn het toch vooral de westerse mogendheden die een veeg uit de pan krijgen. Ook al is het tenslotte Turkije dat Syrisch grondgebied is binnengevallen.

De Russische president Poetin en de Syrische president Assad schouwen de troepen in de Hmeimim luchtmachtbasis in Syrië.

De Amerikaanse president Donald Trump heeft nog maar een dikke week geleden aangekondigd dat hij de Amerikaanse troepen zou terugtrekken uit het noorden van Syrië en de machtsverhoudingen op het terrein zijn al helemaal omgeslagen. "De rode loper is uitgerold voor Rusland als nieuwe grootmacht in de regio", zei professor-emeritus Internationale Betrekkingen Rik Coolsaet gisteren in De Afspraak. "Het Syrisch regime, waar we allemaal zo tegen waren, is zonder enig geweerschot te lossen opnieuw aanwezig in het noordoosten van Syrië. (...) De VS heeft geen enkele invloed meer."

De invloed van het Westen is al lang tanende in het Midden-Oosten. Rusland zette al een hele tijd geleden allerlei alternatieve onderhandelingsfora op over de toekomst van Syrië. De EU of de VS hebben hier niks in de pap te brokken. 

Een dag nadat de Amerikanen hun kamp in Noord-Syrië hebben verlaten, filmt een Russische journalist hoe de airco's er nog draaien

Een dag nadat Amerikaanse elitetroepen zich inderhaast hadden teruggetrokken uit het noorden van Syrië, filmt een Russische embedded journalist al hoe hij in een Amerikaans kamp in Manbij rondloopt. De airconditioning draait nog. Tekenender kan het niet zijn voor de wissel van de macht.

Lees voort onder de video.

Videospeler inladen...

Propagandadoeleinden

Ook de Russische media maken zich graag vrolijk over de plotse terugtrekking van de VS uit het Koerdisch gebied in Syrië. Elke zondagavond vertolkt tv-presentator Dmitri Kiseljov met weinig verhullende woorden de mening van het Kremlin. In zijn meest recente uitzending spreekt hij met sympathie over de Koerden: ze steunden de VS in de strijd tegen terreurgroep IS, maar de Amerikanen laten hen nu vallen als een steen. Woorden als "verraad" en "onbetrouwbare partner" vallen, de Koerden hadden zich beter veel vroeger tot Assad of de Russen gericht. Volgens Kiseljov heeft de VS ook de EU al lang in de steek gelaten.  

"De fout van Trump in Syrië is een onverwachte lottowinst voor Poetin", klinkt het dan weer in de Russische krant Moskovski Komsomolets. "In het Midden-Oosten speelt Rusland feitelijk de rol van universele bemiddelaar, van "powerbroker", die geen enkel land in de regio kan negeren – noch Saudi-Arabië, noch Iran, noch Israël, noch Turkije."

De terugtrekking van de VS uit Noord-Syrië dwingt Europese leiders om hun bondgenootschap met de VS in de regio te herzien

Jean-Yves Le Drian, Franse minister van Buitenlandse Zaken

Ook de Europese Unie lijkt dat in te zien. De Franse minister van Buitenlandse Zaken Jean-Yves Le Drian zegt dat de terugtrekking van de VS uit het noordoosten van Syrië Europese leiders dwingt om hun bondgenootschap met de VS in de regio te herbekijken. Frankrijk kijkt nu vooral naar Rusland, gezien hun "gemeenschappelijke belangen" in het verslaan van IS in Syrië, klinkt het.

Rusland heer en meester

Rusland lijkt nu helemaal heer en meester te zijn in Syrië. Het Russische leger redde – samen met Iran - het regime van Assad van de ondergang in 2015. De aanhoudende steun voor Assad lijkt nu meer en meer vruchten af te werpen. Rusland zal bemiddelen tussen Syrië en Turkije, doet voorstellen over de bufferzone die Erdogan wil, en zal misschien uiteindelijk mee bepalen over een verdeling in invloedssferen. Het Westen kijkt machteloos toe vanaf de zijlijn.

Uiteindelijk bereikt Poetin misschien ooit wel de eindmeet van het Russische oorlogsavontuur in Syrië zonder kleerscheuren

Turkije mag en zal waarschijnlijk dat onderhandelingsproces niet in de weg staan. En dan zal de militaire interventie in Syrië Rusland vooral een pak meer macht en internationaal aanzien opleveren. Uiteindelijk bereikt Poetin misschien ooit wel de eindmeet van het Russische oorlogsavontuur in Syrië zonder al te veel kleerscheuren, zonder massale Russische oorlogsslachtoffers – iets wat bij het begin van de militaire interventie vier jaar geleden bijna niemand had verwacht.

Of Rusland daarmee ook de NAVO redt, is allicht overdreven. Maar een buitenlands succes kan Poetin wel gebruiken, nu het in eigen land een stuk minder goed gaat.

Meest gelezen