AFP or licensors

Hoe het protest in Catalonië de mosterd haalt in Hongkong

De Catalaanse protestgroep Tsunami Democràtic blijkt zich te inspireren op de maandenlange protesten in Hongkong. Daarbij worden niet alleen gelijkaardige technologische middelen ingezet, maar ook dezelfde strategische tactieken. Of hoe het model van technologische stadsguerrilla wereldwijd opgang maakt.

analyse
Tom Van de Weghe
Tom Van de Weghe is expert Geopolitiek en Cybersecurity voor VRT NWS.

Wie de beelden uit Barcelona ziet kan er bijna niet naast kijken: de protesten lijken wel een kopie van wat zich al maanden afspeelt in Hongkong. Na de veroordeling van 9 Catalaanse separatisten verzamelden demonstranten zich snel op pleinen en op straten, waarbij ze belangrijke doorgangen afsneden en verkeer blokkeerden. Om vervolgens massaal op te rukken naar de luchthaven van Barcelona, El Prat.

"We gaan een Hongkong doen!", riepen de betogers. Hiermee verwezen ze naar wat twee maanden geleden op de luchthaven van Hongkong gebeurde. Ook toen legden duizenden demonstranten de luchthaven plat. Een gelijkaardig tafereel in Barcelona: de actievoerders bezetten zowel de terminal als de wegen buiten het gebouw, waardoor uiteindelijk minstens 100 vluchten moesten geannuleerd worden. 

De demonstranten beantwoordden hiermee een oproep van een groep met de naam Tsunami Democràtic. De organisatie werd pas deze zomer gelanceerd en drong aan op "burgerlijke ongehoorzaamheidsacties om de vrijheden van Catalonië te beschermen".  De gevangenisstraffen voor 9 Catalaanse separatisten afgelopen maandag waren het startschot.

Tsunami Democràtic verdeelde zelfs ongeveer 130 instapkaarten via de berichten-app Telegram, zodat demonstranten de luchthaven konden binnenkomen. Ook dat doet denken aan de demonstranten in Hongkong die goedkope vluchten kochten om de luchthaven te betreden en een gerechtelijk verbod te omzeilen op demonstraties in het gebouw.

Technologische stadsguerrilla

De protesten in Catalonië volgen niet toevallig hetzelfde draaiboek als dat van Hongkong. Catalaanse activisten hebben wekenlang de technieken van de demonstranten in Hongkong nauwgezet onderzocht. Ze maakten daarbij aantekeningen over wat werkt en wat met succes kan worden herhaald in Catalonië. 

Naar het voorbeeld van Hongkong lijken de Catalanen steeds meer te willen evolueren naar een technologische stadsguerrilla. Ondermeer de Catalaanse actiegroep Assemblea Nacional Catalana organiseerde eind september een debatavond onder de titel: "Ervaringen met het gebruik van nieuwe technologieën in de geweldloze strijd: het geval van Hongkong." 

Nog veel verder gaat Picnic x República, een digitaal platform dat ontwikkeld werd om Catalanen te mobiliseren. Op de website staat te lezen: "de mensen in Hong Kong hebben heel goed werk geleverd door iedereen op de hoogte te stellen van hun gevecht via sociale netwerken." En wat verder: "Dit zijn de eerste lessen die we van hen hebben geleerd: het gebruik van deze hulpmiddelen om de mensen te mobiliseren en op de hoogte te houden." 

Versleutelde apps

Opvallend is het gebruik van streng beveiligde apps zoals Signal, dat gebruikt wordt voor communicatie tussen de top van Tsunami Democràtic. Instructies voor de naar schatting 150.000 leden van de groep verloopt dan weer via Telegram, een app van Russische makelij die berichten versleutelt. 

Tsunami Democàtic ontwikkelde ook een eigen app die enkel met een QR-code (Quick Response) toegankelijk is. De website Picnic x República vermeldt ook verschillende Telegram-kanalen over de protesten in Hongkong als bron van inspiratie en informatie, inclusief foto's van de demonstranten. 

Alle e-mailverkeer van Tsunami Democràtic blijkt te verlopen via servers in Zwitserland. Eenvoudig opzoekingswerk leert ons dat de officiële website van de groep eind juli geregistreerd is in Charlestown, de hoofdstad van het eiland Saint Kitts en Nevis in de Antillen. 

Wie zit erachter?

Achterhalen wie precies achter Tsunami Democràtic zit is door deze uitgekiende technologische strategie dus niet eenvoudig. Toch doen zowel de Spaanse media als de Spaanse politiediensten verwoede pogingen. Tsunami Democràtic wordt gesteund door de belangrijkste pro-onafhankelijkheidspartijen en -organisaties, maar zegt zelf onafhankelijk te zijn van partijpolitiek.

Volgens Catalaanse media zit er een heuse commandostructuur in de organisatie. Beslissingen van de top worden anoniem doorgespeeld naar lagere afdelingen, waardoor niemand echt de identiteit van opdrachtgevers kan achterhalen. “Zonder twijfel komen we hen snel op het spoor”, liet een optimistische Spaanse minister van Binnenlandse Zaken Fernando Grande-Marlaska Gomez optekenen.  

Bruce Lee en #bewater

De vergelijking met Hongkong gaat veel verder dan technologie. Naast de oproep tot "burgerlijke ongehoorzaamheid" om openbaar transport en wegen stil te leggen en "geweldloosheid" (iets wat in Catalonië niet echt wordt opgevolgd)  is de sterkste gelijkenis tussen beide protestbewegingen de 'Be Water'-filosofie.

Zoals water zich snel aanpast aan veranderende situaties,  worden  demonstranten aangespoord om (naar het voorbeeld van Hongkong) zich soepel te bewegen als reactie op acties door politie en niet op eenzelfde plaats te blijven.  

De tactiek is geïnspireerd door gevechtskunstenaar Bruce Lee om onvoorspelbare, creatieve en snelle protesten door een stad te laten bewegen, net zoals stromend water dus. Vandaar ook de naam van de groep “Tsunami Democràtic”. Catalaanse activisten gebruiken ook dezelfde hashtag "Be Water" als hun collega's in Hongkong. 

Internationale schijnwerpers

De beweging in Hongkong slaagt er al ruim vier maanden in om in de internationale schijnwerpers te staan. Ook dat is een model voor Catalonië. De invloedrijke Catalaanse journalist en politieke commentator Jordi Barbeta schreef vorige maand in een column hoe  het protest in Hongkong een voorbeeld is van een beweging die met succes een "wereldwijde dimensie heeft gegeven aan een lokaal conflict." 

Picnic x República moedigt Catalanen aan om bijvoorbeeld ook maskers te gebruiken zoals die in Hongkong worden gebruikt. Dat zou niet alleen moeten gebeuren om de identiteit van demonstranten tegen de autoriteiten te beschermen, maar ook om "het internationale imago" van de strijd in Catalonië te versterken.

Het voorbeeld van Hongkong wordt niet alleen in Catalonië gevolgd. Eerder liet ook een studentenbeweging in Indonesië zich inspireren door de techniek van technologische stadsguerrilla om te betogen tegen nieuwe wetgeving. In zekere mate lijken ook de klimaatactivisten van Extinction Rebellion voor bepaalde acties geïnspireerd door het protest in Hongkong. 

Meest gelezen