Copyright 2019 The Associated Press. All rights reserved

EU-landen leverden Turkije sinds begin deze eeuw voor meer dan 4 miljard euro aan wapens

Van 2001 tot 2017 exporteerden EU-landen voor miljarden euro's aan militaire goederen naar Turkije. De waarde bedraagt minstens 4 miljard euro, maar het werkelijke bedrag ligt waarschijnlijk hoger. In totaal verleenden de Europese landen voor ruim 20 miljard euro aan militaire vergunningen aan het NAVO-land. Ook België is betrokken: ons land sloot via de gewesten contracten af met een totaalwaarde van meer dan 160 miljoen euro. Hiervoor zou Turkije onder meer vliegtuigen, explosieven en chemische stoffen ontvangen.

Sinds de start van het Turkse grondoffensief in Syrië, nu een week geleden, hebben de lidstaten van de Europese Unie de acties van president Erdogan sterk afgekeurd. Hoewel er geen formeel wapenembargo is, hebben verschillende EU-landen afgesproken voorlopig geen wapens te leveren aan Turkije.

Toch wil dat niet zeggen dat Europa in het geheel niet betrokken is bij het Turkse geweld in Syrië. Sinds het begin van deze eeuw hebben de EU-landen namelijk voor miljarden euro's aan militaire vergunningen verleend aan hun NAVO-partner. Dit blijkt uit cijfers van de Europese Unie.

Deze vergunningen zijn een soort contracten tussen twee landen, waarbij het exporterend land het importerende land belooft voor een bepaalde periode een bepaald bedrag aan wapens of andere militaire goederen te leveren.

EU verkocht voor meer dan 20 miljard aan vergunningen

Wie de waardes van de vergunningen en de geëxporteerde goederen vergelijkt, ziet dat deze vaak niet overeen komen.

Als het bedrag van de export boven de waarde van de vergunning uitkomt, moeten de landen een nieuwe vergunning aanvragen. "Daarom schat men de waarde van de vergunning vaak iets hoger in," zegt Diederik Cops van het Vlaams Vredesinstituut.

Van 2001 tot 2017 hebben de Europese landen samen voor meer dan 20 miljard euro aan vergunningen verkocht aan Turkije. De waarde van de geleverde goederen bedraagt ruim 4 miljard euro. 

Het werkelijke bedrag ligt waarschijnlijk hoger. De EU-landen zijn niet uniform in hoe zij hun export vastleggen. Sommige landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, houden wel de waarde van de vergunningen bij, maar niet van de uitgevoerde producten. 

België verleende via de gewesten voor meer dan 160 miljoen euro aan militaire vergunningen. Een relatief klein bedrag op het totaal, aldus Cops. Ons land leverde in ieder geval voor 4 miljoen euro aan goederen aan Turkije. 

Volgens Cops is het waarschijnlijk dat de Europese wapens op dit moment in Turkije in gebruik zijn: "Als je militair materieel exporteert en het land dat die goederen aankoopt start een grondoorlog, dan is de kans vrij groot dat die producten ook effectief momenteel gebruikt gaan worden."

Actieve vergunningen zijn niet ingetrokken

Veel Europese landen hebben gezegd dat zij geen wapens meer zullen leveren aan Turkije. Dit betekent dat de landen geen nieuwe vergunningen meer verlenen, maar niet automatisch ook dat zij lopende vergunningen intrekken.

Vergunningen hebben namelijk een bepaalde looptijd: producten hoeven niet op hetzelfde moment als de vergunningen geleverd te worden. Gevechtsvliegtuigen doen er bijvoorbeeld vaak jaren over om effectief te worden geëxporteerd.

Elk land maakt eigen keuzes over deze looptijd. België werkt met een uniek systeem waarbij de gewesten verantwoordelijk zijn voor de wapenexport. Zij bepalen dus hun eigen contractduur. In Vlaanderen is de gemiddelde looptijd van een vergunning drie jaar, terwijl dat in Wallonië achttien maanden is. 

Binnen België is Wallonië de grootste exporteur van wapens. Voor Turkije levert het gewest met name 'traditioneel' militair materieel: wapens, bommen, munitie en explosieven. Vlaanderen levert juist meer hoogtechnologische apparatuur, zoals visualisatieschermen voor in tanks, infraroodapparatuur en software. 

Het gewest Brussel leverde - tot 2012 - vooral wapens en vliegtuigen. De federale overheid leverde alleen in 2016 militaire goederen aan Turkije in de categorie bommen en raketten, ter waarde van 200.000 euro.

Lopende wapenvergunningen tussen België en Turkije onbekend

Het is niet publiek bekend welke wapenvergunningen België momenteel nog heeft lopen met Turkije.

Uit de exportcijfers van Vlaanderen en Wallonië blijkt dat Vlaanderen in ieder geval in oktober 2018 een vergunning voor militaire voertuigen ter waarde van 6326 euro verleende.

Wallonië heeft de cijfers van 2018 nog niet gepubliceerd, maar verleende in 2017 nog vergunningen voor kleine wapens, vliegtuigen en onderdelen. Wel weigerden zowel Vlaanderen als Wallonië in recente jaren verschillende malen vergunningen aan Turkije.

De Europese Raad heeft onlangs haar gemeenschappelijk standpunt voor wapenexport aangepast. Het moedigt lidstaten nu aan om in gewijzigde omstandigheden ook lopende vergunningen te schorsen. Maar daar speelt naast een politieke ook een belangrijke economische overweging mee, aldus Diederik Cops van het Vredesinstituut.

Turkije is omwille van het NAVO-bondgenootschap vaak betrokken bij samenwerkingsprogramma's rond de ontwikkeling van nieuw militair materieel, zegt Cops. "Je ziet nauwe relaties tussen Europese defensie-gerelateerde bedrijven enerzijds en Turkse defensiebedrijven anderzijds. Om die toevoerketens zomaar af te sluiten is geen evidentie."

Meest gelezen