Zoektocht naar het wereldbeeld van het gezin uit Ruinerwold leidt naar dit landgoed

De buurvrouw die hier in 2013 aan de bosrand kwam wonen, heeft geen idee wie of waar de landeigenaar is. “Wisten we het maar, want er komen hier regelmatig deurwaarders langs. Vanwege onbetaalde waterschapsbelasting”, zegt ze. Hij zou tien jaar geleden met de noorderzon zijn vertrokken. “Naar Oostenrijk, hoorden we.”

De bladeren van de Amerikaanse vogelkers kleuren brons in het herfstlicht. Het zachte roze van de bessen van de kardinaalsmuts is haast sacraal. Wilgen, abelen, buxus – in deze idylle is bijna alles aangeplant. De dubbele haag tamme kastanjes vormt een ovalen formatie midden in het veld. Het is nu moeilijk voor te stellen, maar de vorige eigenaren zeggen dat dit eerder gewoon grasland was.

Onderzoek naar het wereldbeeld van het gezin van Gerrit Jan van D., dat negen jaar in isolement in een boerderij in Ruinerwold verbleef, leidde ons naar dit landgoed bij de bossen achter Staphorst.

Hier, aan de rand van de Zwarte Dennen, de Boswachterij Staphorst, achter een kavelomheining van gaas en sparren, hebben mensenhanden getracht het land te herscheppen. Hier is waarschijnlijk ooit een droom gekoesterd van leven met en van de natuur.

Overwoekerd visioen

Dat visioen is nu volledig overwoekerd. Pitrus, bramen en manshoge brandnetels domineren nu de ooit open plekken. Dode takken vergaan in zompigheid. Alleen een verlaten ploeg en een schommeltje dat bungelt aan een balk boven wat een zitkuil lijkt, herinneren nog aan menselijke aanwezigheid.

Uit gegevens van het kadaster blijkt wél wie de eigenaar is van het in totaal ruim 55 duizend vierkante meter grote perceel. Het is de inmiddels 67-jarige vader van het gezin dat sinds maandag wereldnieuws is. Ook hij, Gerrit Jan van D., is inmiddels verdachte in de zaak.

Een andere buurvrouw, een huis verderop, heeft de man nog wel meegemaakt. “De bioboer”, noemden ze hem destijds. “Hij had toen wat schapen op een weide en een appelboomgaard.” De man en zijn gezin met destijds kleine kinderen verbleven er soms ook ’s nachts, in een ingegraven container, overdekt met een legertent, herinnert ze zich. “Hij had hier zijn eigen, kleine Utopia.”

‘De bioboer’

Ze kende hem slechts van de hand omhoog als hij langsreed. Maar één keer kregen ze echt met elkaar te maken. Op een avond zagen jachtopzichters een peuter lopen in het donker. Ze belden bij haar aan, zij schakelde de politie in. Het bleek een zoontje van “de bioboer”, hij was hem vergeten. “De politie raadde me aan hun naam en adres te noteren. In Hasselt. Gister viel het kwartje.”

Over het gezin gingen vooral geruchten. Ze zouden in de Heer zijn, thuisonderwijs volgen, bij een sekte horen en wachten op het “einde der tijden”. De vader had ooit een speelgoedwinkel in Zwartsluis, Natural Homes. In de vitrine staan nog een houten telraam en een houten motorfiets. Het pand is al jaren verlaten. “Natuurlijk zijn we allemaal”, luidt de slogan op de zijgevel. De vermelde website blijkt eveneens al tijden offline.

Maar in de digitale krochten is toch het een en ander bewaard gebleven. “Natural Homes is een firma die diensten en producten levert op het gebied van het natuurlijk bouwen van huizen”, opent de homepage van de winkel. Speelgoed blijkt een façade voor grote dromen.

“De filosofie van een natuurlijke levensstijl” wordt in een hoekje van de site uit de doeken gedaan. De Engelstalige beschouwing leest als een beginselverklaring. “Velen van ons proberen gelukkiger te worden door dichter bij de natuur te gaan leven.” 

Van Jezus tot hippies

Nu wordt een lijn getrokken van de volgelingen van Jezus via Walden, de utopische natuurgemeenschap van de 19de-eeuwse Amerikaanse denker Henry David Thoreau die het leven in de bossen verheerlijkte, naar de hippies van de jaren zestig. “Waar is de tijd gebleven waarin mensen samenleefden in kleine gemeenschappen, waarin jonge mannen en vrouwen leerden van hun ouders, buren en vrienden hoe hun gewassen te verbouwen, hun dieren groot te brengen en hun huizen te bouwen?”

Of de eerste persoon enkelvoud in het verhaal de vader is, de eigenaar van de winkel, is niet met zekerheid te zeggen. Maar, schrijft hij: “Ik beweer niet dat het leven onder zulke condities alleen goed en aangenaam was, maar er is zeker iets verloren gegaan van deze prachtige tradities waar velen van ons naar verlangen.” De winkel had ook een webtijdschrift, Natuurlijk Bouwen Online Magazine. Een spirituele, ecologische gemeenschap in Schotland is een inspiratie.

In oktober 1996 schrijft de vader de Stichting Natural Health Ways in bij de Kamer van Koophandel. Categorie: welzijnszorg. Een jaar later, in 1997, koopt hij de lappen grond bij Staphorst, voor ruim 42.000 euro. Had hier het Walden van Overijssel moet verrijzen? “Hij wilde een gemeenschap voor ex-drugsverslaafden’, zegt de buurvrouw. ‘Maar hij kreeg geen vergunning, geloof ik.”

Plan B

Op het landgoed werd de man nooit meer gezien. Was de boerderij in Ruinerwold het plan B? We weten het niet. Maar luchtfoto’s doen het vermoeden. Tussen 2005 en 2018 kwamen er twee grote kassen bij op het erf en werd er een moestuin aangelegd.

“Het gerucht ging dat onze nieuwe buurman het huis achter ons zou opknappen”, verklaart een directe buurvrouw aan de Volkskrant over Josef B., de huurder die als enige wel zichtbaar was voor de buitenwereld en die inmiddels verdachte is. “Hij zou het huis met strobalen willen isoleren. Ik zag in gedachten al een antroposofisch type voor me, dat met leem en stro een huis wilde bouwen. Inderdaad zagen wij op een goede dag een auto met strobalen verschijnen.”

Maar het verhaal neemt een wending. “Enige weken na onze kennismaking begonnen zich vreemde taferelen af te spelen schuin achter onze tuin: onze buurman begon te timmeren en te zagen en alras verscheen er een huizenhoog hek om zijn terrein.” ‘Heinrich Hekker’, noemen ze de buurman al gekscherend. Ondertussen verandert zijn tuin “van een verwilderd stukje land in een prachtig tuintje met groenten, een plastic kasje en vele gekleurde bloemen”.

De buren in Ruinerwold vinden het onverteerbaar dat ze nooit geweten hebben dat naast hen heimelijk en afgezonderd een groot gezin met kinderen woonde. “Wij hebben gewandeld in de Drentse bossen, hazelnoten en beukennootjes en kastanjes geraapt en kastanjes gepoft op het vuur. Hebben ze onze kampvuren geroken en ons uitbundige gelach gehoord?”