Vandaag keurde het Europees Parlement een vrijhandelsakkoord met Vietnam goed. Maar het akkoord is omstreden. Voorstanders vinden dat het akkoord de penibele situatie in Vietnam drastisch verbetert. Tegenstanders menen op hun beurt dat de Unie te weinig eisen stelt op vlak van sociale rechten en klimaat.
‘Good Morning Vietnam!’, schreef voormalig Eurocommissaris voor Handel Cecilia Malmström eind juni op haar Twitterpagina. Enkele uren eerder had de Europese Commissie na acht jaar onderhandelen een vrijhandelsakkoord gevonden met Vietnam. Ruim zeven maanden later boog het Europees Parlement zich over de tekst. Nu het halfrond zijn zegen gaf, treedt het Europese luik van de overeenkomst volgende maand in werking.
De fracties van de Europese volkspartij (met CD&V), de ECR (met N-VA) en Renew (met Open VLD) stemden voor het akkoord. De sociaaldemocratische fractie reageerde verdeeld, de Vlaamse socialisten van SP.A steunden het akkoord wel. De fractie Identiteit en Democratie (met Vlaams Belang) reageert gevarieerd. Het Vlaams Belang onthield zich vandaag. Zij zijn wel voor vrijhandel, maar menen dat dit handelsakkoord geen EU-bevoegdheid is. De fractie van Europese Groenen stemden tegen.
Het openen van de markten is een win-winsituatie op vlak van welvaart en jobcreatie.
Het handelsakkoord werd vandaag met een grote meerderheid bezegeld. Van de parlementsleden stemden er 401 voor, 192 tegen en onthielden er zich 40.
Het akkoord, afgekort met een typisch Europees acroniem EVFTA, voorziet dat ruwweg 99 procent van de huidige handelstarieven op goederen wegvallen. Vietnam lijkt misschien geen spectaculaire handelspartner, toch is het voor de Unie een belangrijk akkoord.
Een belangrijk akkoord
‘Vanuit strategisch oogpunt staat er wel wat op het spel’ vertellen Europarlementsleden Geert Bourgeois (N-VA) en Kathleen Van Brempt (SP.A) aan Knack. Vietnam is één van de snelst groeiende economieën ter wereld en maakt deel uit van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Naties (ASEAN). Die groep prijkt op de derde plaats van belangrijkste handelspartners voor de EU. Vietnam is er, na Singapore, het lid waarmee we het meest handeldrijven. Met Singapore heeft de Unie reeds een handelsakkoord, en ook met Indonesië, de Filipijnen en Thailand ligt er een overeenkomst in het verschiet. Een verregaand vrijhandelsakkoord met Vietnam opent de poort naar de aantrekkelijke en groeiende economieën van ASEAN. In een klimaat waarin de Wereldhandelsorganisatie (WHO) verzwakt is en protectionisme toeneemt, neemt het belang van dergelijke sterke bilaterale akkoorden toe.
Moeilijkheden
Om verschillende redenen maken mensenrechtenorganisaties zich zorgen bij het Vietnam-handelsakkoord. Zo staat Vietnam vierde op de lijst van landen met de meeste executies, opgemaakt door Amnesty International. Op het gebied van journalistieke vrijheid bengelt Vietnam onderaan. Reporters sans frontières plaatst ze daar op de 176e plaats uit een lijst van 180 landen. Maakt dat het voor de EU, die de mensenrechten omarmt, niet onmogelijk om met Vietnam zaken te doen?
Verdedigers van het akkoord benadrukken het belang van het handelsakkoord en de welvaartstoename. ‘Het openen van de markten is een win-winsituatie op vlak van welvaart en jobcreatie. Ook voor Vlaanderen, die sterke exportnatie is, is het een uitstekend akkoord’ vertelt rapporteur Geert Bourgeois. Hij bestempelt het als ‘het beste akkoord ooit met een land in ontwikkeling’. Als de EU acht jaar na de start van de onderhandelingen haar staart intrekt, kan dit voor imagoschade zorgen.
Het akkoord is daarenboven van geopolitiek belang. Als de EU en Vietnam geen goede relatie hebben, dreigt het land zich te richten tot China. Bourgeois ziet de stemming als een eerste test voor het vernieuwde Europees Parlement om de geopolitieke Commissie kracht bij te zetten. Van Brempt nuanceert en stelt dat veel werk al onder vorige legislaturen is gebeurd.
Voorstanders van het akkoord zijn niet blind voor de mensenrechtensituatie of de klimaatproblematiek. Het akkoord kan volgens hen dienen als hefboom om mensenrechten te verbeteren en om Vietnam het klimaatakkoord van Parijs te laten respecteren.
Wat betreft mensenrechten geldt bijvoorbeeld een verplichte opvolging van enkele conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) om de arbeidersrechten (zoals vakbondsrecht of de afschaffing van dwangarbeid) te bevorderen. Door het vrijhandelsakkoord wordt monitoring via mensenrechtendialogen en adviesgroepen met onafhankelijke experts mogelijk. Om die beloftes te kunnen waarmaken, werd een roadmap opgesteld. Dat is een soort van stappenplan dat het proces in goede banen moet leiden. ‘Wanneer mensenrechtensituaties of klimaatambities echt verwaarloosd worden, heeft de EU nog steeds een stok achter de deur met haar sanctiemechanismen. De EU gebruikt deze sanctiemechanismen ook. Zo schortte ze enkele handelsvoordelen op voor Myanmar toen die zich zondigde aan mensenrechtenschendingen’, aldus Geert Bourgeois. Voor Van Brempt kunnen die sancties eventueel verstrengd worden. ‘Het akkoord zal er voor zorgen dat Vietnamese goederen op de Europese markt ‘properder’ zullen zijn’ voegt ze toe. Het échte werk richting een betere mensenrechtensituatie kan volgens haar nu beginnen.
Het is een stap in de goede richting.
Ten slotte moeten ook klimaatconventies, waaronder het bekende klimaatakkoord van Parijs, gerespecteerd worden. ‘Het is een stap in de goede richting’ volgens Van Brempt. Zij pleit ervoor om het handelsbeleid in te zetten voor klimaatbeleid. Ze merkt op dat hierna nog andere belangrijke akkoorden op de agenda staan, bijvoorbeeld die met Australië.
Kritiek
De Europese groenen stemden vandaag tegen het vrijhandelsakkoord. Oorspronkelijk wilden ze de stemming uitstellen, maar dat idee werd maandag door het Europees Parlement van tafel geveegd. ‘Het Parlement had zich volgens hen onvoldoende kunnen uitspreken. De Commissie werkte jarenlang aan het akkoord, terwijl het Parlement in een drietal maanden een oordeel moest vellen. Die periode is te kort om het akkoord fatsoenlijk te kunnen beoordelen’ zegt Petra De Sutter (Groen).
Er is te weinig klimaatambitie en ook mensenrechten en sociale rechten winnen er niet bij, klinkt het bij critici. De belabberde mensenrechtensituatie is voor de groenen een breekpunt. Het is ook niet zo dat de voorgehouden ‘wortel’ van het vrijhandelsakkoord mensenrechten verbeterde of klimaatambitie aanscherpte tijdens de onderhandelingsperiode. ‘Het tegendeel is waar, het aantal politieke gevangenen nam in die periode enkel toe’ vertelt De Sutter.
‘Hoewel het handelsakkoord beide partijen meer welvaart zou opleveren, brengt het voor Vietnam het meest op. Als de EU consequent wil zijn, moet ze de mensenrechten en klimaatambitie boven economische belangen stellen’ voegt ze toe.
Die periode is te kort om het akkoord fatsoenlijk te kunnen beoordelen.
Het akkoord bevat verplichte clausules omtrent mensenrechten en klimaatbescherming, maar die overtuigen de critici niet. Die clausules stellen inderdaad dat Vietnam rekening moet houden met conventies van de IAO en het klimaatakkoord van Parijs. Het schoentje knelt voornamelijk bij de afdwingbaarheid eens het akkoord het daglicht ziet. Voor tegenstanders klinken er vooral holle beloftes. Er is geen afdwingbaarheid van IAO-conventies of klimaatdoelstellingen mogelijk volgens hen.
Is het akkoord nu in kannen en kruiken? Nog niet helemaal.
Gesplitst akkoord
Omdat nieuwe handelsakkoorden verregaander zijn dan de oude, kunnen die overlappen met de bevoegdheden van de lidstaten. Het akkoord is daarom opgesplitst in twee delen. Deze splitsing is een politieke beslissing die er kwam er na enkele debacles, denk bijvoorbeeld aan de Waalse blokkering van CETA.
Het eerste, Europese, luik zal in werking treden één maand nadat de legale procedures in Vietnam en de EU afgerond zijn. Zo moet het Vietnamese Parlement er bijvoorbeeld nog over stemmen. Dat luik hoeft niet geratificeerd te worden door de nationale parlementen.
Een tweede luik vereist wel een goedkeuring in de nationale parlementen van de EU-lidstaten. Hier gaat het over een investeringsluik (de ratificatie). Het behandelt rechtszekerheid en bescherming voor investeerders. Hoe lang het ratificatieproces precies zal duren is onduidelijk.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
