De Neo-Republikeinse Democraten - Tom Van de Weghe
Tom Van de Weghe is de Amerikawatcher bij VRT Nieuws. U kan hem volgen op Twitter via @tomvandeweghe.
Na twee weken conventies, eerst in Cleveland bij de Republikeinen en dan in Philadelphia bij de Democraten, moest ik mezelf tijdens de slotavond meermaals in de arm knijpen. Ik kreeg een Amerikaans vlagje in mijn handen geduwd en een bordje met daarop USA, en voor ik het wist stond de hele zaal met Amerikaanse vlaggen te zwaaien en werd er USA! USA! gescandeerd. Een generaal sprak oorlogszuchtige taal uit, spreker na spreker gebruikte Republikeinse retoriek, van slogans over eerbetoon aan militairen, trouw aan de grondwet, opoffering, Amerikaans leiderschap tot het beruchte exceptionalisme. Ik dacht dat ik op een Republikeinse conventie was beland, maar ik zat wel degelijk bij de Democraten. Een week eerder was van dit alles nauwelijks sprake.
Ook veel Republikeinen die thuis voor hun tv zaten, dachten hetzelfde na het aanschouwen van vier dagen patriottisme. "Hebben we ons nu echt laten bestelen door die Democraten?" vroeg de Republikeinse strateeg Rich Galen zich af op Twitter. "Waar is de GOP naar toe? Hoe kan het dat ik in mijn keuken sta te snotteren bij het horen van al die vaderlandslievende boodschappen op de Democratische conventie?"
Galen was niet alleen. Vooraanstaande Republikeinen en conservatieve opiniemakers die zich kanten tegen Donald Trump, zoals Erick Erickson, schaarden zich achter het schouwspel in Philadelphia. "Als je echt een vrij man wil zijn, dan was het vertoon bij de Republikeinen een en al kommer en kwel."
Het is duidelijk dat de Democraten met hun campagne het politieke midden willen aanspreken dat Trump verafschuwt als presidentskandidaat. Dat bleek ook uit de speech van president Obama een dag eerder. Terwijl enkele vrouwen en mannen rond mij aan het snotteren waren bij de gedachte aan het afscheid van het tijdperk Obama, sprak de president woorden uit die ook perfect door Ronald Reagan konden worden uitgesproken. Hij citeerde zelfs letterlijk Reagans optimistische beeld van Amerika als "schitterende stad op de heuvel". Maar het was vooral met volgende uitspraak dat hij de herinnering aan Ronald Reagan opriep: "Wie onze waarden bedreigt, of het nu fascisten of communisten of jihadisten zijn of demagogen van eigen kweek, zal altijd falen." Maakte Trump een fout door vorige week bewust Ronald Reagan te mijden in zijn toespraak?
Liefde voor Amerika
Het meest indrukwekkende anti-Trump-betoog kwam donderdagnacht zonder twijfel van de vader van een gesneuvelde militair, die ook een moslim is. Khizr Khan haalde zijn mini-versie van de Amerikaanse grondwet uit zijn binnenzak en richtte zich rechtstreeks tot Donald Trump. Hij droeg hem op om in de grondwet het woordje vrijheid te gaan opzoeken. "Jij hebt niets opgeofferd", sprak hij hem streng toe. "Jij hebt niemand opgeofferd." Het was het kippenvelmoment van de avond. Het was het moment waarop alle moslims in Amerika al maanden lang gewacht hadden.
De hele conventie lang probeerden de Democraten het gitzwarte beeld van Amerika te weerleggen dat Donald Trump een week eerder had geschetst. Neen, Amerika is niet in verval. Neen, Amerika is geen bananenrepubliek. Het is geen middernacht in Amerika, zoals Trump laat uitschijnen, maar wel ochtend, zo klonk het. "Er gaat van Amerikanen een positieve kracht uit, zowel thuis als in de rest van de wereld." In de speech van Hillary Clinton stond de liefde voor Amerika centraal, terwijl een week eerder vooral de liefde voor de figuur van Donald Trump centraal stond.
Maar welke boodschap komt het best over bij die miljoenen boze kiezers die een haat tegenover de elite koesteren en die na acht jaar Obama nog altijd moeilijk de touwtjes aan mekaar kunnen knopen. Is het harde beeld dat Donald Trump schetst van hedendaags Amerika voor hen realistischer en herkenbaarder, dan het beeld van Amerika door Clintons roze bril?
Tegen Trump
De voorbije vier dagen werd de strategie duidelijk waarmee de Democraten Donald Trump uit het Witte Huis willen houden en zoveel mogelijk Republikeinse kiezers willen aantrekken. Ze willen Trump afschilderen als een halve gare, een buitenaards wezen met dictatoriale trekjes, gevaarlijk voor Amerika en de rest van de wereld. "Iemand die je met een tweet uit zijn tent kunt lokken, vertrouw je geen nucleaire wapens toe," klonk het schertsend bij Clinton.
Ook de keuze van Tim Kaine als running mate moet twijfelende Republikeinen overtuigen. "Als iemand van jullie op zoek was naar de partij van Lincoln," zo vertelde hij tijdens zijn aanvaardingsspeech, "dan bieden wij jullie onderdak in de Democratische partij. Opvallend was ook het vernietigend oordeel over zakenman Trump door miljardair en gewezen burgemeester van New York Michael Bloomberg. Hiermee scoorde hij ook bij de onafhankelijke kiezers.
Het contrast tussen Cleveland en Philadelphia was ook groot in het showgehalte. Terwijl Trump het moest stellen met enkele C-acteurs en andere nobele onbekenden, kwam bij Clinton zowat half Hollywood over de vloer. Wereldsterren zoals Meryl Streep, Katy Perry, Carole King en Lenny Kravitz. Ik telde in Philadelphia ook drie levende Democratische presidenten: Barack Obama, Bill Clinton en Jimmy Carter op video. In Cleveland hadden beide Bush-presidenten hun kat gestuurd. De vraag is of dit voldoende is om Hillary Clinton naar de overwinning te leiden. Afgaande op de kijkcijfers scoorde de Democratische conventie alvast veel beter dan de Republikeinse. Maar als het een teken aan de wand mag zijn: de aanvaardingsspeech van Trump telde wel twee miljoen kijkers meer dan die van Clinton. Dat kan tellen.
Samenhorigheid
Het was opvallend dat Hillary Clinton een hele conventie nodig had om zich opnieuw voor te stellen aan het grote publiek. Alsof ze daar de voorbije decennia in haar politieke leven nog niet genoeg de tijd voor had gekregen. Maar dat is uitgerekend het probleem van Clinton: zeven op de tien Amerikanen moeten niet van haar weten, vertrouwen haar niet, vinden haar te gehaaid en te carrièristisch. Het feit dat ze de eerste vrouwelijke president kan worden, speelt veel minder mee dan dat ze het enige alternatief is voor Donald Trump. Heel wat Democraten die ik in de conventiezaal sprak, staken het ook niet onder stoelen of banken dat ze liever iemand anders genomineerd hadden gezien, van Bernie Sanders tot Michelle Obama tot Joe Biden.
Met de slogan "Stronger Together", samen sterker, doet Clinton het omgekeerde van Donald Trumps "I'm your voice." Clinton vraagt aan de kiezer om haar tekortkomingen door de vingers te zien en te kiezen voor een gemeenschappelijk toekomstproject. Maar zijn de Democraten wel echt zo samenhorig? Aan het onophoudelijke protest van de Bernie-supporters te horen, waardoor ik soms amper de speech van Hillary Clinton kon horen en dat pas stopte toen de ballonnen naar beneden kwamen, lijkt ze niet in haar opzet geslaagd om de partij te verenigen. De Wikileaks-affaire gooide olie op het vuur. Clinton neemt wel veel voorstellen over van Sanders, van de aanpak van partijfinanciering tot betaalbaar hoger onderwijs, maar dat kan veel Sanders-fans niet overtuigen. "Het is fake. Wij zijn niet samen," vertelde een ontgoochelde afgevaardigde uit Iowa me.
Terwijl Clinton naar links opschuift om de kiezers van Bernie Sanders te paaien, dreigt ze tegelijkertijd met haar neo-Republikeinse vocabularium de linkse vleugel in de partij nog meer te vervreemden. De kreten USA! USA! tijdens de speech van generaal John Allen en oud-defensieminister Leon Panetta dienden vooral om het anti-oorlogsprotest van Bernie Sanders aanhangers te smoren. "Wij worden monddood gemaakt!" klonk het ontzet bij hen. "Wij willen een einde maken aan het tweepartijenstelsel." En dit is misschien wel het grootste feit van deze conventie: het schisma binnen de Democratische partij werd deze week pijnlijk duidelijk, en ik zie dit niet voor verkiezingsdag goedkomen. Bernie Sanders lijkt de controle kwijt over de revolutie die hij zelf is gestart. Nochtans zal Clinton elke kiezer kunnen gebruiken om te winnen.
Conventies of conventiespeeches zijn zelden gamechangers of keerpunten in een verkiezingscampagne. De toespraak van Hillary Clinton was geen uitzondering. Echt enthousiasmerend kwam ze niet over. Bovendien mist ze het charisma van Barack Obama. Hetzelfde kan ook van Trump worden gezegd. Zowel Philadelphia als Cleveland waren geen schouwspel om vrolijk van te worden. In tijden van een bijzonder gepolariseerd electoraat en zeer verdeelde Amerikaanse media wordt het moeilijker dan ooit om in deze verkiezingsrace nog het verschil te maken. De campagne die nu in alle hevigheid is losgebarsten, zou wel eens een nieuw dieptepunt in de Amerikaanse politieke geschiedenis kunnen betekenen. Met twee historisch onpopulaire kandidaten dreigt de Amerikaanse kiezer nog meer te vervreemden van de politiek en op 8 november gewoon thuis te blijven.