Direct naar artikelinhoud
Antarctica

Nog 13 kilometer, en dan breekt gigantisch stuk ijsplaat van Larsen C af

Nog 13 kilometer, en dan breekt gigantisch stuk ijsplaat van Larsen C af
Beeld REUTERS

Doffe dreunen en gekraak: een stuk ijsplaat  kan elk moment van Antarctica afbreken. Het zal een van de grootste ijsbergen ooit zijn.

Al sinds 2011 zit er een gigantische scheur in ijsplaat Larsen C, vernoemd naar de Noorse walvisvaarder Carl Anton Larsen, die er in december 1893 voorbij voer. De afgelopen weken is de scheur in rap tempo gegroeid en ook nog eens afgebogen richting de zee. Nog 13 kilometer te gaan en dan ligt het ijs helemaal los.

Onderzoekers denken dat de plaat, aan de noordwestkant van het Zuidpoolgebied, nog deze zomer is afgescheurd. "Het gaat om dagen, hooguit een paar weken," stelt de Nederlandse poolonderzoeker Stef Lhermitte van TU Delft. Door de barst zal de 350 meter dikke plaat Larsen C zo'n 10 procent van zijn oppervlakte kwijtraken. Mogelijk wordt ook de rest van de plaat daarna instabiel, zegt Lhermitte. "Precies zoals in 2002 gebeurde met een andere grote ijsplaat, de Larsen B."

Volgens hem hoeven we niet bang te zijn dat er straks een ijsberg in de Noordzee drijft. "Het ijs komt in een stroming rond Antarctica terecht, een gebied waar vrijwel geen scheepvaartverkeer is. Afhankelijk van de wind en de golven breekt het ijs in steeds kleinere stukken. Of de berg komt vast te zitten op de oceaanbodem en smelt zo langzaam weg."

Waar de Noordpool uitsluitend uit zee-ijs bestaat, is de Zuidpool een continent met bergen en dalen die zijn bedekt met een ijskap van gemiddeld 2 kilometer dik. Langs de kust vormen zich ijsplaten die vastzitten aan het landijs.

Aan de waterspiegel zal weinig veranderen als een stuk van Larsen C straks in de oceaan dobbert

Aan de waterspiegel zal weinig veranderen als een stuk van Larsen C straks in de oceaan dobbert, zegt Lhermitte. "Vergelijk het met een ijsklontje in je cola. Als dat blokje smelt, komt er niet opeens meer vocht in het glas te zitten. De ijsplaat drijft al in de oceaan en heeft daar zijn volume dus al ingenomen. Dus de zeespiegel stijgt niet als dat ijs smelt."

Domino-effect

Toch noemen de onderzoekers de breuk in Larsen C 'dramatisch'. Want op Antarctica zelf ontstaat dan een domino-effect. De ijsplaten dienen als een natuurlijke barrière voor de gletsjers op het land erachter. Als het zee-ijs verdwijnt, kunnen de gletsjers veel gemakkelijker afkalven. "Wanneer dat landijs in zee terechtkomt, gaat de zeespiegel wél met centimeters omhoog."

De Larsenijsplaat is eerder door onderzoekers opgedeeld en genummerd. De complete ijsvlakte is met 50.000 vierkante kilometer groter dan bijvoorbeeld Nederland, maar wordt snel kleiner. Het deel Larsen A is in 1995 afgebroken en verdwenen. In 2002 brak het veel grotere Larsen B in duizenden kleine stukken die rond 2020 allemaal gesmolten zullen zijn. Nu staat Larsen C op het punt om te worden verzwolgen door de oceaan.

Domino-effect
Beeld REUTERS

Elders op het continent zijn ook meer platen geheel of gedeeltelijk verdwenen, zoals de Wilkins-plaat, de Prince Gustav Channel, Larsen Inlet, Wordie, Muller en de Jonesijsplaat. "Onlangs nog moesten de Britten hun onderzoeksstation verplaatsen vanwege een scheur," zegt Lhermitte.

Minder zonreflectie

Een direct verband tussen het afscheuren van Larsen C en klimaatverandering is moeilijk aan te tonen, aldus de wetenschapper. "Want dat afbreken is een natuurlijk proces. Net zoals een vinger- of teennagel aan de ene kant aangroeit en aan de andere kant afbreekt."

Wel stellen de poolexperts vast dat ook in Antarctica de gemiddelde temperatuur stijgt. De gevolgen daarvan zijn bijvoorbeeld te zien boven op het ijs, waar meren bestaan die het zonlicht minder goed reflecteren, waardoor er nog meer ijs smelt.

Het is nu winter op Antarctica. Veel te koud voor de kenners om er zelf onderzoek te doen. Daarom houden de wetenschappers met satellieten in de gaten wanneer de ijsplaat afbreekt. Het zal een hels kabaal geven. Maar er is niemand die het hoort.

Het afbreken zal een hels kabaal geven. Maar er is niemand die het hoort