Vandaag hield Jean-Claude Juncker, voorzitter van de Europese Commissie, zijn State of the Union voor het Europees Parlement. Hij stelde het ene ambitieuze plan na het andere voor, dat vooral een grotere en diepere Europese Unie wil. Vraag is enkel of zijn voorstellen geen al te grote vlucht vooruit zijn. Niet elke Europese lidstaat staat te trappelen voor een grote sprong voorwaarts.
Vandaag gaf voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker zijn laatste betekenisvolle State of the Union voor het Europees Parlement. Wind back in Europe’s Sails klonk de titel van zijn voordracht.
Junckers zesde scenario
Na tien magere jaren is er ook terug hoop voor de Europese Unie, aldus Juncker. De economische groei in de Europese Unie bedraagt terug twee procent en de werkloosheid blijft dalen. Bovendien meent Juncker dat de verkiezingen in verscheidene lidstaten hebben aangetoond dat de Europese burgers een pro-Europese koers verkiezen boven een nationalistische en populistische agenda. De nieuwe romance tussen Emmanuel Macron en Angela Merkel heeft de Frans-Duitse as weer verstevigd, waarbij beiden – de ene weliswaar meer dan de andere – een verdieping willen van het Europese project.
Dit momentum wil de Commissievoorzitter aangrijpen om de Europese Unie verder uit te bouwen. En Juncker is ambitieus. Tijdens zijn speech sprak hij bevlogen over een nieuwe Europese toekomst. Presenteerde hij in in maart van dit jaar nog vijf potentiële scenario’s voor de Europese Unie, kwam hij nu -zoals verwacht- met een eigen draaiboek. Dat moet volgens de voorzitter van de Commissie de nadruk leggen op vrijheid, gelijkheid en de rechtstaat.
Hoewel Juncker aanvankelijk op de oppervlakte bleef over de concrete invulling van deze abstracte begrippen, werd het al gauw duidelijk waar hij precies voor wil gaan: Meer Europese Unie.
Vrijhandel en Defensie
Om de economische groei te bevorderen en de werkloosheid te bekampen wil Juncker verder inzetten op het exportbeleid van de Europese Unie. Daarom wil hij onder meer inzetten op een vrijhandelsakkoord met Australië en Nieuw-Zeeland. Merkwaardig is alleszins wel dat Juncker, die tijdens zijn speech meermaals benadrukte dat de Europese democratie van enorm belang is, de vrijhandelsakkoorden nog voor het einde van zijn mandaat – en dus voor de volgende Europese verkiezingen – wil afsluiten.
We willen wel dat de toespraak geen dode letter blijft. De Europese burger verdient het om concrete resultaten te zien.
Wel benadrukt hij dat het Europees Parlement, door u en mij gekozen, haar finale goedkeuring moet geven bij elk vrijhandelsakkoord en dat er meer transparantie en democratische controle moet komen bij de onderhandelingen. Momenteel staan er enkele vrijhandelsakkorden in de wachtrij, namelijk met Japan, Mexico, Ecuador, Colombia en Peru.
Ook wil commissievoorziter de Europese burger beter beschermen tegen een steeds imminenter wordende cyberdreiging. Om een gecoördineerde aanpak te garanderen stelt hij voor om een Europees cybersecurity-agentschap op te richten dat kordater kan optreden tegen cyberdreiging. Momenteel is de Europese Unie al wel actief op dit gebied. Zo werd voor jaar de Network and Information Security Directive goedgekeurd, een richtlijn die onder meer voorziet dat de Europese lidstaten meer samenwerken op vlak van cyberveiligheid.
Naast cyberveiligheid wil de Luxemburger tevens een Europese inlichtingendienst om terrorisme gecoördineerd aan te pakken. En na de Brexit ziet hij ook het moment gekomen om eindelijk werk te maken van een gemeenschappelijk Europees defensiebeleid.
Democratie en migratie
Juncker beseft naar eigen zeggen dat de Europesie Unie democratischer en Europeser moet. Daarom kon hij naar eigen zeggen sympathie opbrengen voor het idee van transnationale kieslijsten in het Europese Parlement, een voorstel dat onder meer Guy Verhofstadt wil realiseren. Dat wil zeggen dat, in tegenstelling tot vandaag, de kiezer ook kan stemmen op kandidaten die een andere Europese nationaliteit hebben.
De rugwind waarover Juncker spreekt, heeft hoogstens iets weg van een briesje.
Bovendien wil Juncker dat het systeem van de zogenaamde Spitzenkandidaten, een soort van publieke lijsttrekkers, ook bij de volgende Europese verkiezingen wordt toegepast. Daarnaast meent Juncker ook dat de Europese Unie maar een president moet hebben. Hij stelt voor om de voorzitter van de Europese Commissie en de Europese Raad samen te voegen, opdat er één duidelijke vertegenwoordiger is van beide organen.
De Commissievoorzitter ging bovendien ook dieper in op het migratiethema. Hij had lovende woorden voor de inspanningen van Italië, dat de afgelopen jaren een grote hoeveelheid asielzoekers kreeg te verwerken. Hij hekelde het feit dat bepaalde landen, waaronder Hongarije en Polen weigeren om vluchtelingen over te nemen van Griekenland en Italië. Toeval of niet, het Europees Parlement keurde enkele uren nadien een hulppakket van 1,2 miljard euro goed voor schade die het leed na de zware aardbevingen van vorig jaar.
Juncker zei daarenboven dat het voor de Europese Unie onaanvaardbaar moest zijn dat er ook maar een vluchteling komt te sterven tijdens de zoektocht naar een beter leven. Hij vorderde legale migratieroutes naar de EU en doelde op een nauwe samenwerking tussen de EU en het Afrikaanse werelddeel. ‘Illegale vluchtelingen moeten daarentegen consequenter worden teruggestuurd’, zei Juncker. ‘Op dit moment keren slechts 36% van de geweigerde asielzoekers terug. Hier moeten we meer werk van maken. Het is de enige manier waarop we solidariteit kunnen tonen met diegenen die het daadwerkelijk nodig hebben’, klonk het.
Turkije niet, West-Balkan wel
Ook over toetredingen had Juncker een woordje te zeggen. Eerst en vooral pleit Juncker voor een uitbreiding van de Europese Unie in het Westen van de Balkanregio. Sommige van de landen uit die regio, Albanië, Macedonië, Montenegro en Servië , zijn momenteel de Europese Verdragen al aan het omzetten in nationale wetgeving.
Soms heb ik het gevoel dat Turkije zich bewust afzet om achteraf de schuld op de EU te kunnen afschuiven
In navolging van Angela Merkel, doet nu ook Juncker de deur voor Turkije dicht. ‘Turkije distantieert zich alsmaar meer van de Europese waarden. Een land dat journalisten opsluit heeft geen plaats in de Europese Unie. Soms heb ik het gevoel dat Turkije zich bewust afzet om achteraf de schuld op de EU te kunnen afschuiven’, klonk het stellig.
Daarnaast stelde hij dat Roemenië en Bulgarije onmiddellijk toegang moeten krijgen tot de Schengenzone. Het Schengenverdrag, dat in 1993 voor het eerst in voege trad, voorziet een vrij verkeer van personen voor de inwoners van de Europese lidstaten die het ondertekenden. Vervolgens stelt de voormalige Luxemburgse eerste minister voor om een instrumentarium te voorzien met technische en financiële steun voor landen die in de toekomst deel willen uitmaken van de Eurozone. Uiteindelijk wil Juncker dat de alle landen in de Europese Unie de euro als munt gaan gebruiken.
Een sociaal Europa
Opvallend was dat Juncker ook opriep tot een socialer Europa. Wanneer hij het gelijkheidsthema aansneed, zei hij dat er in de EU geen tweederangsburgers mogen zijn. ‘Iedereen moet op dezelfde plek en voor hetzelfde werk even veel verdienen’, opperde Juncker. Daarom wil hij een Europese Arbeidsautoriteit oprichten die nieuwe voorstellen van de Commissie moeten handhaven en moeten controleren of die daadwerkelijk worden nageleefd.
Bovendien wil Juncker dat er Europese standaarden komen die de sociale fragmentatie en dumping voorkomt. Dat moet voor gemeenschappelijke regels zorgen die bepalen wat al dan niet sociaal gerechtvaardigd is.
Gianni Pitella, voorzitter van de sociaaldemocratische S&D-fractie, juichte de voorstellen van Juncker toe, maar verwacht meer van de Europese Unie op vlak van sociaal beleid. ‘We moeten de multinationals aanpakken die belastingen ontduiken en hen verplichten om datgene terug te geven wat ze via frauduleuze constructies hebben verborgen. Vele Europese jongeren, zelfs diegenen met een masterdiploma moet het rooien met minder dan 500 euro per maand. Het is een schande dat zoiets nog kan’, klonk het bij een geagiteerde Pitella. Net als Juncker wilde Pitella af van de unanieme goedkeuringsprocedure om werk te maken van onder meer eerlijke belastingen voor grote ondernemingen en een financiële transactietaks.
Ook Kathleen Van Brempt, Europarlementslid voor de S&D, vond de toespraak van Juncker ambitieus. ‘We willen wel dat de toespraak geen dode letter blijft. De Europese burger verdient het om concrete resultaten te zien. We hebben Junckers voorzitterschap aanvankelijk gesteund omdat hij zou inzetten op een doorgedreven sociaal beleid. Maar hij is er momenteel nog niet in geslaagd om dat te concretiseren. We verwachten nu dat er duidelijk werk van wordt gemaakt.’
‘Juncker moet naar de oogarts’
Juncker hanteerde tijdens in zijn State of the Union een wel erg federalistische blik. Voor zulke grote stappen moet er binnen de Unie een grote eensgezindheid zijn binnen de lidstaten over de weg die de Europese Unie uit moet gaan. Deze eensgezindheid is momenteel niet erg aanwezig bij tal van de lidstaten. Zoals bekend staan onder meer Duitsland en Nederland niet in de rij voor zo’n grote sprong voorwaarts.
Het risico bestaat dan ook dat Juncker met zijn ambitieuze plannen in de eigen voet schiet in tijden waarin de nationale reflex nog steeds tot de orde van de dag behoort. De Unie wordt momenteel vooral bepaald door de lidstaten in de Europese Raad, en het ziet er niet naar uit dat de lidstaten zomaar meer bevoegdheden willen overhevelen naar de Europese Unie.
Het Verdrag van Lissabon, dat in 2007 voor het eerst een Europese grondwet goedkeurde, schroefde de macht van de Europese Commissie niet voor niets terug ten koste van die van de lidstaten. De verscheidene crises waarmee de Unie en haar lidstaten werden geconfronteerd, hebben het pro-Europese gevoel niet meteen aangewakkerd. Ook al is het Verenigd Koninkrijk een buitenbeentje, het soevereiniteitsvraagstuk was een van de centrale argumenten tijdens de verkiezingscampagne.
Nederlands premier Mark Rutte wees de ambitieuze plannen van Juncker al snel van de hand. ‘Iemand met zo’n visie moet snel langs de oogarts’, zei Rutte. Merkel staat intussen wel een stuk positiever tegenover verdere Europese integratie, en er zijn sinds vorig jaar geen uitgesproken eurosceptische regeringsleiders aan de macht gekomen, van een serieuze eurofiele rugwind is momenteel nog geen sprake. Het heeft meer weg van een briesje.
Federalist en fractieleider van de Europese liberalen Verhofstadt keurde de plannen van Juncker alleszins wel goed. Bovendien nam die Nigel Farage, voorzitter van de eurosceptische fractie Europa van Vrijheid en Democratie, op de korrel. Die wil volgens Verhofstadt de vernietiging van de Europese Unie bewerkstelligen.
Farage reageerde echter laconiek, en noemde de speech van Juncker een van de meest verontrustende dingen die hij de afgelopen jaren had gehoord.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
